Εδώ και 2,5 σχεδόν χρόνια η ανθρωπότητα προχωρά αντάμα με την Covid-19 και τα κύματα της πανδημίας έχουν οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους στο νοσοκομείο και χιλιάδες ακόμη στον θάνατο.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το δεύτερο μισό του Μαρτίου πάνω από 1,2 εκατομμύρια ζούσαν κυριολεκτικά με τον ιό -πολλοί από το κρεβάτι τους και κάποιοι από το νοσοκομείο. Στις αρχές Απριλίου, μάλιστα, τα επίπεδα μόλυνσης στην Αγγλία είναι στα υψηλότερα επίπεδα από ποτέ: περίπου 1 στους 13 ανθρώπους.
Η παραλλαγή Όμικρον έχει σαρώσει πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας, της Νορβηγίας και της Δανίας. Προκαλεί όλεθρο στο Χονγκ Κονγκ και έχει θέσει σε καραντίνα τμήματα της Κίνας.
Πολλοί λένε ότι έχουμε φτάσει σε μία νέα φάση, ενώ ο πρώην υπουργός Υγείας της Βρετανίας Ματ Χάνκοκ λέει ότι «έπρεπε να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε την Covid όπως κάνουμε με τη γρίπη. Εκεί ακριβώς βρισκόμαστε τώρα. Η πανδημία τελείωσε».
Αυτό όμως δεν το έχει πει κανείς στον ίδιο τον ιό.
Ο Χάνκοκ -ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη θέση του αφού «συνελήφθη» να παραβιάζει τους κανόνες του lockdown με έναν συνάδελφό του – ανέφερε τις απόψεις του σε άρθρο στην Daily Mail. Όχι μόνο έχει τελειώσει η πανδημία, σύμφωνα με τον ίδιο, αλλά η χώρα έχει ξεμπερδέψει για τα καλά με αυτή.
«Δεν υπάρχει καμία προοπτική για lockdown», μας καθησυχάζει, γιατί «κάναμε ό,τι μπορούσαμε».
Σε αυτό το αφήγημα αφήνεται να εννοηθεί ότι οι μόνες εναλλακτικές είναι το lockdown ή η «ελευθερία». Είναι μια «παιδιάστικη» άποψη που φαίνεται να καθοδηγείται περισσότερο από πολιτικές σκοπιμότητες παρά από μέριμνα για τη δημόσια υγεία και παίζει ρόλο στην αναδυόμενη τάση να θεωρούνται οποιαδήποτε περιοριστικά μέτρα είτε ως de facto lockdown είτε ως δούρειος ίππος για την επανεισαγωγή του.
Πιστεύει η κυβέρνηση τις δικές της φαντασιώσεις;
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν σοβαρές αποδείξεις ότι το τρέχον κύμα της «Όμικρον» απαιτεί lockdown. Η εξάπλωση του ιού και κυρίως της νεότερης παραλλαγής BA.2, η οποία έχει ίσως έως και 30% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, θα μπορούσε αντ ‘αυτού να επιβραδυνθεί με χαμηλού κόστους και ελάχιστα ενοχλητικών μέτρων: υποχρεωτική χρήση μάσκας σε δημόσιους χώρους όπου υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης (όπως στα μέσα μαζικής μεταφοράς) και υποχρεωτική απομόνωση για όσους έχουν θετικό αποτέλεσμα. Αλλά ακόμη και το τέστινγκ δεν είναι πλέον διαθέσιμο για πολλούς ανθρώπους. Η διανομή των self -test και η παροχή δωρεάν PCR, έχει πλέον σταματήσει ακόμη και για άτομα με συμπτώματα.
Την ίδια ώρα, υπάρχει ελάχιστος συντονισμός των εναπομεινάντων επιστημονικών προσπαθειών για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της πανδημίας.
Το σφύριγμα της λήξης, σε πείσμα όλων των γεγονότων, είναι ένα πολιτικό παιχνίδι. Μπορεί να μην βοηθά στην εξοικονόμηση χρημάτων, αλλά σίγουρα έχει αντίκτυπο στα σχολεία, τα οποία αντιμετωπίζουν νέες ελλείψεις εκπαιδευτικών λόγω των απουσιών από την Covid.
Η αδιαφορία, ακόμη και η άρνηση που επιδεικνύουν οι υπουργοί είναι συγκλονιστική μπροστά σε τέτοια δραματικά στατιστικά στοιχεία. Όταν, ανταποκρινόμενη σε αίτημα της Βουλής των Κοινοτήτων να διατηρηθούν τα δωρεάν τεστ, η υπουργός Υγείας Μάγκι Θρουπ υποστήριξε ότι δεν χρειάζονται πλέον επειδή «σπάσαμε την αλυσίδα μετάδοσης με το πρόγραμμα εμβολιασμού», είναι πραγματικά δύσκολο να καταλάβουμε τι σκέφτεται όταν κοιτάζει τα τελευταία στοιχεία.
Σε κάθε περίπτωση, δεν γνωρίζουμε ακόμη εάν τα εμβόλια παρέχουν κάποια προστασία έναντι του long Covid. Το ότι τα εμβόλια έχουν αποδυναμώσει σοβαρά τη σχέση μεταξύ μόλυνσης και θανάτου είναι αυτό που μας επιτρέπει να σκεφτούμε ένα ενδεχόμενο τέλος της πανδημίας. Αλλά το να γίνει αυτό ο μοναδικός καθοριστικός παράγοντας της πολιτικής και να αγνοηθεί η μακροπρόθεσμη ζημιά, θα ήταν σοβαρό λάθος.
Η γρήγορη έναρξη του προγράμματος εμβολιασμού του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν πράγματι εντυπωσιακή, αν και αμαυρώθηκε από τον επαναλαμβανόμενο ψευδή ισχυρισμό του Τζόνσον ότι το Brexit κατά κάποιο τρόπο το επέτρεψε. Αλλά μακροπρόθεσμα είχε μικρή διαφορά: η τρέχουσα εμβολιαστική κάλυψη του Ηνωμένου Βασιλείου δεν είναι πλέον τίποτα το ιδιαίτερο, μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Η ανοχή σε υψηλά ποσοστά μόλυνσης απλώς και μόνο επειδή τα εμβόλια μπορούν να κρατήσουν χαμηλά τους θανάτους είναι σε κάθε περίπτωση μια επικίνδυνη στρατηγική. Η παραπλανητική περιγραφή του Χάνκοκ είναι μόνο μια ένδειξη των προσπαθειών να ξαναγραφεί η ιστορία της πανδημίας προτού η δημόσια έρευνα αρχίσει τελικά να συλλέγει στοιχεία, κάτι που φαίνεται απίθανο να συμβεί φέτος.
Και ενώ ο Χάνκοκ παραδέχεται ότι «υπήρχαν λάθη», αναφέρει ότι αυτά ήταν άλλων ανθρώπων. Για παράδειγμα, λέει ότι είχε παραπληροφορηθεί για τα περί ασυμπτωματικής μετάδοσης.
Αναμφίβολα είναι αλήθεια ότι τα lockdown στο Ηνωμένο Βασίλειο προκάλεσαν μεγάλη ζημιά – οικονομικά, εκπαιδευτικά, κοινωνικά και ψυχολογικά. Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που οι περισσότεροι επιστήμονες τα θεωρούν ως μια πολιτική έσχατης ανάγκης, και μάλιστα ως παραδοχή της αποτυχίας άλλων μέτρων περιορισμού. Αλλά οι συνέπειές τους ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρο τον κόσμο, επειδή εξαρτώνται από την ευρωστία της κοινωνίας στην οποία επιβάλλονται.
Αν και η πανδημία σίγουρα δεν έχει τελειώσει, βρισκόμαστε τώρα σε ένα σημείο όπου είναι σκόπιμο -και μάλιστα απαραίτητο- να μείνουμε πίσω και να κάνουμε απολογισμό. Αλλά μια τέτοια αξιολόγηση από μόνη της είναι γεμάτη κινδύνους, κυρίως για τους επιστήμονες που προσπάθησαν (με διάφορους βαθμούς επιτυχίας) να κατευθύνουν τις πολιτικές ατιμετώπισης της πανδημίας.
