Ο σχεδιασμός από την προεδρία της κυβέρνησης σε συνεργασία με τα υπουργεία Παιδείας και Εσωτερικών, έχει ήδη ολοκληρωθεί, με την ψήφιση της ειδικής νομοθετικής ρύθμισης να αναμένεται εντός του πρώτου τετραμήνου του 2025.
Ταυτόχρονα, με την κίνηση αυτή, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ανακατανέμει τη θρησκευτική γεωπολιτική τράπουλα, σε μία περίοδο που, αφενός η Μόσχα εμφανίζει επεκτατικές τάσεις στην Αφρική, αφετέρου μετά την πρόσφατη ανατροπή του καθεστώτος στη Συρία και την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ, οι χριστιανικές κοινότητες της Μέσης Ανατολής καθίσταται ιδιαιτέρως ευάλωτες. Με την τοποθέτηση εκατοντάδων κληρικών στη Μέση Ανατολή, στην Τουρκία και στην Αφρική, και ενισχύοντας τις διπλωματικές προσπάθειες για την προστασία των ελληνορθόδοξων Χριστιανών στη Συρία, η χώρα μας θωρακίζει την Ορθοδοξία στις προαναφερθείσες περιοχές.
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση εισέπραξαν οι κύκλοι των ιεραρχών την είδηση της δημιουργίας 600 οργανικών θέσεων ιερέων για την Ομογένεια, καθώς αποτελούσε μακροχρόνιο αίτημα από την πλευρά τους. Η ψήφιση της ειδικής νομοθετικής ρύθμισης, η οποία αναμένεται εντός του πρώτου τετραμήνου του 2025, σχεδιάστηκε από την προεδρία της κυβέρνησης σε συνεργασία με τα υπουργεία Παιδείας και Εσωτερικών. Εφόσον ψηφιστεί, προγραμματίζεται η πρόσληψη 50-70 κληρικών ανά έτος, έως τη συμπλήρωση του συνόλου των 600 θέσεων.
Εκκλησιαστικοί κύκλοι επισημαίνουν τη σημασία της επικείμενης ρύθμισης, καθώς αποτελεί ουσιαστική στήριξη προς τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία και προς τις ελληνορθόδοξες εκκλησιαστικές κοινότητες στον κόσμο. «Δεν είναι μόνο η λειτουργία, η βάπτιση ή ο γάμος – η Εκκλησία στις κοινότητες της Ομογένειας παίζει ένα ρόλο διαφορετικό. Εκεί μαθαίνουν τα παιδιά την ελληνική γλώσσα, είναι ο συνδετικός κρίκος με την πατρίδα», υπογραμμίζουν.
Ο ρόλος της Ελλάδας στην ενίσχυση των ορθόδοξων κοινοτήτων του εξωτερικού
Ουσιαστικό ρόλο στο θρησκευτικό γεωπολιτικό σύμπαν, αναλαμβάνει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης. Απέναντι στις επεκτατικές τάσεις της Ρωσίας στην Αφρική, οι οποίες λαμβάνουν χώρα με ταχύτατους ρυθμούς αλλά και στη νέα πραγματικότητα, που διαμορφώθηκε μετά την πτώση του Μπάσαρ αλ Άσαντ στη Μέση Ανατολή, οι συνθήκες για τους ελληνορθόδοξους Χριστιανούς των περιοχών αυτών, καθίστανται ιδιαιτέρως δυσχερείς. Η αποστολή 600 ιερέων σε Μέση Ανατολή, Τουρκία και Αφρική όπως και η εντατικοποίηση των διπλωματικών προσπαθειών για την προστασία των Χριστιανών στη Συρία, καταδεικνύουν τα ευαίσθητα αντανακλαστικά της Ελληνικής κυβέρνησης αναφορικά με την άμεση αντιμετώπιση της κατάστασης.
Ειδικότερα, αν και ο συνολικός αριθμός των ιερέων, που θα διοριστούν στην Αφρική κυρίως, δεν θα είναι ιδιαίτερα υψηλός, η συγκεκριμένη απόφαση, δεν παύει να αποτελεί για την Ελλάδα μία κίνηση ισχυρού συμβολισμού, με αμιγώς πολιτικό περιεχόμενο. Ταυτόχρονα, γίνεται ξεκάθαρη η επιθυμία της χώρας μας να διασφαλίσει τη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας και των ορθόδοξων παραδόσεων έναντι των προσπαθειών «ρωσοποίησης» των κοινοτήτων μας στην αφρικανική ήπειρο.
Το δίπολο Μόσχας και Κωνσταντινουπόλεως
Η κινητοποίηση της Ελλάδας για ενίσχυση των εκκλησιών της ομογένειας με το διορισμό μερικών εκατοντάδων ιερέων, έρχεται σε μία στιγμή που η ‘διελκυστίνδα’ μεταξύ Μόσχας και Οικουμενικού Πατριαρχείου σε ό,τι αφορά στην κυριαρχία επί των ορθόδοξων Εκκλησιών μοιάζει να κορυφώνεται.
Το χρονικό σημείο, που πυροδότησε τις εξελίξεις, ήταν το διάστημα 2018-19, με την αναγνώριση του Αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Εκκλησίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος ανταποκρίθηκε τότε στις εκκλήσεις του Ουκρανικού λαού για ανεξαρτητοποίηση της Εκκλησίας τους από τους Ρώσους.
Η επιθετική πολιτική της Ρωσίας απέναντι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και σε όποιον συμφωνεί μαζί του, ξεκίνησε με την προσπάθεια να πληγεί η ίδια η Εκκλησία της Ελλάδος, δημιουργώντας ρήγμα στους κόλπους της, «μέσω ιστοσελίδων του εκκλησιαστικού χώρου, οι οποίες σε ποσοστό άνω του 90% είναι ρωσόφιλες και ακροδεξιές αλλά και μέσω της ρωσικής προπαγάνδας, που διοχετεύθηκε σε μία σειρά μοναστηριών του Αγίου Όρους», σύμφωνα με όσα υποστηρίζουν ασφαλείς πηγές.
Κρίσιμος ήταν τότε ο ρόλος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερωνύμου, ο οποίος αντί να θέσει ζήτημα αναγνώρισης του Αυτοκεφάλου της Ουκρανικής Εκκλησίας, είπε πως η απόδοση Αυτοκεφαλίας είναι αποκλειστικό προνόμιο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ενώ ο ίδιος επεσήμανε πως μνημονεύει τον Κιέβου, Επιφάνιο. Όταν τέθηκε το θέμα στην Ιεραρχία, μεταξύ των 82 συμμετεχόντων στη Σύνοδο, διαφώνησαν τρεις Μητροπολίτες: ο Κυθήρων, ο Κερκύρας και ο Μεσογαίας. Έκτοτε, και χάρη στους λεπτούς χειρισμούς του κ.κ.Ιερωνύμου, το θέμα διευθετήθηκε εντός Ελλάδας και έπαψε να απειλείται η ενότητα της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Από τη στιγμή, που επιλύθηκαν τόσο το θέμα της ισορροπίας εντός της Εκκλησίας της Ελλάδας αλλά κι εκείνο της θεσμοθέτησης των οργανικών θέσεων για τους ιερείς του εσωτερικού της χώρας μας, άνοιξε πλέον ο δρόμος για τη συζήτηση σχετικά με τους ιερείς της ομογένειας.
Οι προσπάθειες επιβολής της Ρωσίας στις ορθόδοξες κοινότητες της Αφρικής
Οι κινήσεις επέκτασης της Ρωσίας στην Αφρική, αποτέλεσαν έναν ακόμη παράγοντα ‘επιτάχυνσης’ των κινήσεων από πλευράς Ελλάδας. Μόλις την τελευταία τριετία και αφού ιδρύθηκε η ρωσική Εξαρχία στην Αφρική, η Μόσχα έχει στείλει περίπου 250 ιερείς, που καλύπτουν 300 τοπικές κοινότητες σε περισσότερες από 30 αφρικανικές χώρες.
Η εντατικοποίηση στην προσπάθεια επιβολής της παρουσίας της στην Αφρική, ήρθε ως αποτέλεσμα της αναγνώρισης του Αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας το 2019. Η συγκεκριμένη κίνηση ήταν αιφνιδιαστική – μάλιστα, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Θεόδωρος ο Β’ έχει σπουδάσει στη Ρωσία και πολλοί θεωρούσαν ότι διάκειται ευμενώς προς αυτήν. Ο ίδιος, ξεκαθάρισε, ωστόσο, ότι ο λόγος, που προχώρησε στην αναγνώριση ήταν βαθιά εκκλησιολογικός.
Μετά την αναγνώριση του Αυτοκεφάλου της Ουκρανίας από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, οι Ρώσοι παραβαίνοντας τη βασική αρχή των ορθοδόξων, ότι ο ένας δεν ιδρύει Εκκλησίες στα εδάφη του άλλου, ιδρύουν δική τους Εξαρχία στην Αίγυπτο. Επιπλέον, η Ρωσική Εκκλησία πρόσφερε ιδιαίτερα δελεαστικά οικονομικά κίνητρα στους κληρικούς του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, προκειμένου να τους προσεταιριστεί – γίνεται λόγος για μηνιαία επιδόματα της τάξης των $1.000 έναντι των $200, που λαμβάνουν σε μηνιαία βάση και μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, συνδυάζοντας τα χρήματα με διπλωματικά προνόμια.
Ιερείς «στον αέρα»
Οι ‘αδιόριστοι’ ιερείς του εξωτερικού είναι πολλοί σήμερα – μόνο στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας υπερβαίνουν τους 50.
Άνθρωποι, που έχουν αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή τους στο να διακονούν ακόμη και στις πιο απομονωμένες εκκλησιαστικές κοινότητες του εξωτερικού, όταν επιστρέφουν στην πατρίδα, δεν έχουν τίποτε – «είναι ‘ξεκρέμαστοι’», όπως λένε χαρακτηριστικά οι ίδιοι.
Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος των κληρικών – ειδικά στα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία – δεν έχουν κανονικό μισθό ή σύνταξη και φυσικά, ούτε ασφάλεια. Η επιβίωσή τους εξαρτάται από την εκκλησία ή το μοναστήρι, στο οποίο διακονούν ενώ μπορεί να υποστηρίζονται εν μέρει και από το Πατριαρχείο ή την Εκκλησίας της Ελλάδος. Εξαίρεση, αποτελούν όσοι βρίσκονται στην Αμερική ή – ως ένα σημαντικό βαθμό – στην Αυστραλία, καθώς πρόκειται για οικονομικά εύρωστες περιοχές.
Καταγράφοντας τα νέα δεδομένα και λαμβάνοντας την απόφαση να μην μείνει αμέτοχη απέναντι στην υπεράσπιση των Πατριαρχείων, η Ελλάδα δρομολογεί σήμερα την πρόσληψη 600 μισθοδοτούμενων θέσεων κληρικών στα ιστορικά κέντρα του Χριστιανισμού, κίνηση η οποία θα λειτουργήσει και ως ‘ανάχωμα’ στον επεκτατισμό της Μόσχας.
Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι 600 νέες οργανικές θέσεις που θα φέρει η νέα νομοθετική ρύθμιση, δεν αντιστοιχεί σε ισάριθμες ‘ορφανές’ θέσεις, αφού μέρος αυτών – περίπου 150-180 – έχουν ήδη καταληφθεί, χωρίς όμως να διασφαλίζουν πρακτικά στους ιερείς μισθούς, συντάξεις ή ασφάλεια.
«Οι Μητροπόλεις πάντα βοηθούσαν τους ιερείς στο εξωτερικό αλλά δεν είχαν όλες την ίδια άνεση», αναφέρουν κύκλοι της Εκκλησίας της Ελλάδος, δίνοντας ως παράδειγμα τις περιπτώσεις ιερέων από την Ελλάδα, που έπαιρναν απόσπαση για μία εκκλησία της ομογένειας, όπου η κοινότητα προσπαθούσε με ίδια μέσα να συμβάλει στην κάλυψη των αναγκών επιβίωσής του κυρίως σε περιπτώσεις, όπου το κόστος ζωής ήταν υψηλότερο στη χώρα, που μετέβαινε ο κληρικός.
Υπενθυμίζεται, επίσης, ότι μέχρι τώρα στις κοινότητες του εξωτερικού, οι ανάγκες καλύπτονται μεν από οργανικό προσωπικό των ελληνικών μητροπόλεων, οι οποίες, όμως με τη σειρά τους, στερούνται αυτές τις θέσεις στο εσωτερικό τους. «Το πρόβλημα έγινε αισθητό κυρίως από την περίοδο της οικονομικής κρίσης, οπότε και καθιερώθηκε το σχήμα ‘φεύγουν πέντε, προσλαμβάνεται ένας’, με αποτέλεσμα να συσσωρευθούν οι ανάγκες.
Με τη νέα ρύθμιση, θα αποδεσμευθούν οι έμμισθες οργανικές θέσεις, τις οποίες κατελάμβαναν οι αποσπασμένοι στο εξωτερικό κληρικοί, που θα αποτελούν μία νέα διακριτή ‘δεξαμενή’, μία διαφορετική κατηγορία θέσεων. Εκτός της εξασφάλισης, που θα λάβουν οι ίδιοι, η Εκκλησία της Ελλάδος ‘ανακουφίζεται’, αφού δεν θα στερείται πλέον ιερείς για να τους στείλει στο εξωτερικό», αναφέρουν εκκλησιαστικές πηγές, για να προσθέσουν: «Σήμερα, στην Εκκλησία της Ελλάδος, στην Εκκλησία της Κρήτης και στις Μητροπόλεις των Δωδεκανήσων, διατίθενται το χρόνο περί τις 180 θέσεις συνολικά. Κάθε Μητρόπολη παίρνει μία ή δύο θέσεις και οι παραμεθόριες περιοχές, παίρνουν 4 θέσεις. Συχνά δε, ορισμένες Μητροπόλεις, που δεν έχουν άμεση ανάγκη για κάποιες θέσεις, τις διαθέτουν είτε για απόσπαση κληρικού είτε σε μία άλλη Μητρόπολη παραμεθόριο, που έχει ανάγκη – γίνονται, δηλαδή, εσωτερικές μετακινήσεις. Η νέα ρύθμιση, θα διευκολύνει τους ιθύνοντες της ιεραρχίας στο να γνωρίζουν ακριβώς πόσες έμμισθες, οργανικές θέσεις διαθέτουν, ώστε να τις διαθέτουν στους κληρικούς τους, σύμφωνα με τις υφιστάμενες ανάγκες».
Τί σημαίνει για την Ελλάδα η ενίσχυση των κοινοτήτων του εξωτερικού με ιερείς
«Ζυγίζοντας» όλες τις παραμέτρους, η κυβέρνηση επέδειξε αποφασιστικότητα στην επίλυση ενός τόσο σημαντικού ζητήματος. Σημαντικό να αναφερθεί, ακόμη, ότι η χώρα μας δεν κάνει κάποια διάκριση μεταξύ των Πατριαρχείων αλλά εκφράζει τη στήριξή της θεσμικά σε όλα τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία και στην Ιερά Μονή Σινά.
Με τον τρόπο αυτό, αποδεικνύει έμπρακτα ότι δεν επιθυμεί να βαδίσει στο μονοπάτι της ‘πολιτικής χρήσης’ της θρησκείας, όπως θα συνέβαινε εάν, για παράδειγμα, εξαιρούσε το Πατριαρχείο Αντιοχείας, επειδή δεν αναγνωρίζει το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο. Αξίζει, μάλιστα, να υπογραμμιστεί ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης, που συναντήθηκε με τον Πατριάρχη Ιωάννη Ι’ της Αντιόχειας αμέσως μετά την κατάληψη της Δαμασκού από τους αντάρτες της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ και διατήρησε συνεχείς γραμμές επικοινωνίας με το Πατριαρχείο καθώς η προέλαση της ομάδας προχωρούσε.
Αναφορικά με το όφελος, εφόσον ψηφιστεί η νομοθετική ρύθμιση για τους ιερείς του εξωτερικού, οι ίδιοι αποκαθίστανται ουσιαστικά ενώ μέσα από τη βεβαιότητα και την ασφάλεια, που θα εισπράξουν, θα διατηρείται υψηλό το ηθικό κυρίως όσων διακονούν σε κοινότητες του εξωτερικού κάτω από αντίξοες συνθήκες. Παράλληλα, θωρακίζεται το σύνολο της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας. Σε κάθε περίπτωση, αν και ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο το μέγεθος της θετικής επίδρασης, που θα έχει η απόφαση της Ελλάδας για ενίσχυση των εκκλησιών της ομογένειας, σίγουρα αναδεικνύει τις προθέσεις της χώρας μας να εντείνει την παρουσία της σε ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο.
