Η καθηγήτρια Μένη Μαλλιώρη μιλά σπανίως στον Τύπο και μόνο όταν συντρέχει σοβαρός λόγος. Είναι εκλεγμένη για 2η συνεχή θητεία εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία και διατέλεσε πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ επί σειρά ετών.

Μιλώντας στο Virus για τις εξελίξεις στον τομέα των εξαρτήσεων τονίζει ότι τα δεδομένα είναι ανησυχητικά και επιβάλλουν περισσότερο παρά ποτέ, επαναπροσδιορισμό και επικαιροποίηση της ασκούμενης πολιτικής στον τομέα των εξαρτήσεων. Σύμφωνα με μελέτες ανάλυσης λυμάτων, υπάρχει σημαντική αύξηση της κοκαΐνης, κατά κύριο λόγο στην Αττική. Δυστυχώς, όμως, το ίδιο συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα και σε πολλές νησιωτικές περιοχές, όπου το έλλειμα, σχετικών με τις εξαρτήσεις, υπηρεσιών, καθιστά το πρόβλημα δυσκολότερο για τα άτομα και τις οικογένειές τους.

Όσον αφορά το νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση, σημειώνει ότι είναι λάθος η κατάργηση του ανεξάρτητου Εθνικού Συντονιστή, που περιλαμβάνουν τα προσχέδια, που έχουν διαρρεύσει. Όπως επισημαίνει, η ανάθεση όλων των αρμοδιοτήτων σε ένα και μόνον πρόσωπο, αυτό του προέδρου του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων δημιουργεί σύγκρουση αρμοδιοτήτων.

Ακόμη εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι το νομοσχέδιο δεν κάνει αναφορά σε 2 κρίσιμους φορείς:

  • τα 75 Κέντρα Πρόληψης, θεσμός που έχει αγκαλιαστεί από τις τοπικές κοινωνίες.
  • το Ερευνητικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά-ΕΚΤΕΠΝ, φορέας με Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και αξιοθαύμαστη διαδρομή εδώ και 30 χρόνια.

Κρίσιμο είναι και το ζήτημα της εξάπλωσης του τζόγου και δη του ηλεκτρονικού ειδικά μεταξύ των νέων. Όπως αποκαλύπτει μάλιστα σε μία πανευρωπαϊκή έρευνα, που αφορά σε δείγμα 16χρονων μαθητών από 35 ευρωπαϊκές χώρες, οι Έλληνες έφηβοι καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στην συχνότητα στοιχηματισμού! Γι’ αυτό, απευθύνει έκκληση να υπάρξει πρόσθετο κανονιστικό πλαίσιο για τη διαφήμιση κυρίως από την τηλεόραση.

Συνέντευξη στον Αιμίλιο Νεγκή

  • Είστε εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία και υπήρξατε πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ επί σειρά ετών. Πώς διαμορφώνεται η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών στην Ευρώπη; Ποιες είναι οι διεθνείς τάσεις; Επεκτείνονται και στην Ελλάδα;

Πράγματι, η Επιτροπή Ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τιμά διαχρονικά, κατόπιν ψηφοφορίας μεταξύ άλλων υποψηφίων από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εκπροσώπηση αυτή μου επιτρέπει να έχω μια έγκαιρη και αξιόπιστη ενημέρωση στα θέματα των εξαρτήσεων. Είναι γεγονός ότι οι παγκόσμιες αιφνίδιες απειλές, όπως η οικονομική, η υγειονομική, η περιβαλλοντική και άλλες, έπληξαν ασύμμετρα όλους τους πολίτες. Οι ευάλωτοι πληθυσμοί,  οι οικονομικά ασθενέστεροι, οι άστεγοι, οι πρόσφυγες και τα άτομα που κάνουν χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, βίωσαν όσο ποτέ άλλοτε ανισότητες, στίγμα, περιθωριοποίηση, αποκλεισμό, εγκατάλειψη.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά, ακόμα και την περίοδο της πανδημίας με τα περιοριστικά μέτρα, ο καθένας εύρισκε σε οποιοδήποτε μέρος οτιδήποτε ήθελε (όλοι, όλα, παντού). Αυξήθηκε σημαντικά η χρήση όλων των ουσιών, νόμιμων και παράνομων, καθώς επίσης και ο διαδικτυακός τζόγος. Οι πολίτες έχουν πολύ εύκολη και γρήγορη, ηλεκτρονική κυρίως, πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα παράνομων ουσιών υψηλής δραστικότητας, καθαρότητας και επικινδυνότητας χωρίς να γνωρίζουν, συνήθως, τι καταναλώνουν. Στην Ευρώπη, 22,6 εκατ. ατόμων ηλικίας 15-64 ετών έκαναν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο, 97.000 άτομα ζήτησαν θεραπευτική βοήθεια για την χρήση της και η ελάχιστη εκτιμώμενη αξία διακίνησης είναι 11,4 δισ. ευρώ. Επίσης, 3,7 εκατ. ενηλίκων έκαναν χρήση κοκαΐνης τον τελευταίο χρόνο, μία διεγερτική ουσία που σχετίστηκε, το 2021, με πολλά περιστατικά οξείας δηλητηρίασης στα επείγοντα περιστατικά των Νοσοκομείων και η ελάχιστα εκτιμώμενη αξία της αγοράς της ανέρχεται σε 10,5 δισ. ευρώ. Η μείωση στη διαθεσιμότητα ηρωίνης αύξησε επίσης δραματικά την χρήση συνθετικών οπιοειδών, γεγονός που στην Αμερική οδήγησε σε ρεκόρ θανάτων το 2022, πάνω από 150.000 άτομα.

Στην Ελλάδα, οι τρεις βασικές εξωτερικές αιτίες θανάτου των εφήβων μας είναι τα τροχαία ατυχήματα, συνήθως λόγω χρήσης αλκοόλ, τα ναρκωτικά και οι αυτοκτονίες. Τα ανησυχητικά αυτά δεδομένα επιβάλουν περισσότερο παρά ποτέ, τον επαναπροσδιορισμό και την επικαιροποίηση της ασκούμενης πολιτικής στον τομέα των εξαρτήσεων. Σύμφωνα με μελέτες ανάλυσης λυμάτων, έχει ήδη επισημανθεί η σημαντική αύξηση της κοκαΐνης, αλλά αυτό αφορά μόνο στην Αττική. Δυστυχώς, όμως, το ίδιο συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα και σε πολλές νησιωτικές περιοχές όπου το έλλειμα, σχετικών με τις εξαρτήσεις, υπηρεσιών, καθιστά το πρόβλημα δυσκολότερο για τα άτομα και τις οικογένειές τους.

  • Με δημόσιες παρεμβάσεις σας έχετε αναδείξει την εξάρτηση από το τζόγο ως μείζον πρόβλημα και στη χώρα μας. Πώς ακριβώς έχει η κατάσταση και ποιες κινήσεις πρέπει να κάνει η Πολιτεία;

Σύμφωνα με την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων-ΕΕΕΠ, το πρώτο οκτάμηνο του 2023 οι Έλληνες πόνταραν στα νόμιμα τυχερά παιχνίδια 22,7 δισ. ευρώ, ποσό που αποτελεί ρεκόρ συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Τα διαδικτυακά παιχνίδια υπερτερούν σημαντικά έναντι άλλων μορφών τζόγου και είναι ελκυστικά, κυρίως στις νεαρές ηλικίες. Στην έρευνα ESPAD, που αφορά σε δείγμα 16χρονων μαθητών από 35 ευρωπαϊκές χώρες, οι Έλληνες έφηβοι καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στην συχνότητα στοιχηματισμού. Και πώς να μην συμβεί αυτό όταν, μεταξύ άλλων, η συχνότητα της διαφήμισης, κυρίως από την τηλεόραση, ξεπερνά σε 24ωρη βάση κάθε προηγούμενο; Πρέπει άραγε να συμβεί ό,τι και με την διαφήμιση των τσιγάρων και του αλκοόλ; Δηλαδή, πρώτα να θρηνήσουμε θύματα και μετά να λάβουμε προληπτικά μέτρα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο; Απευθύνω έκκληση να υπάρξει κανονιστικό πλαίσιο πέραν του ισχύοντος εφόσον στην πράξη δεν φαίνεται αποτελεσματικό δεδομένου ότι τα περιστατικά των εξαρτημένων τζογαδόρων αυξάνονται αλματωδώς. Οι επιστήμονες και οι πολιτικοί στο θέμα των εξαρτήσεων, και όχι μόνο, σκόπιμο είναι να λειτουργούν προληπτικά και όχι πυροσβεστικά…..

  • Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει έναν νέο νόμο για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται η σύσταση ενός ενιαίου φορέα για τις εξαρτήσεις. Υπάρχουν ήδη αντιδράσεις από όλους σχεδόν τους φορείς του χώρου. Πώς κρίνετε το εγχείρημα; Είναι αναγκαία η συγχώνευση ΟΚΑΚΑ-ΚΕΘΕΑ;

Δεν έχουμε ακόμα το τελικό κείμενο του Νόμου στα χέρια μας αλλά, από τα σχέδια που έχουν κυκλοφορήσει, η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι υπάρχουν θετικά όπως και αρνητικά σημεία, εφόσον βέβαια παραμείνουν ως έχουν στην τελική, προς ψήφιση, μορφή του. Στα θετικά, συγκαταλέγονται η δωρεάν και δημόσια παροχή υπηρεσιών σε όλα τα επίπεδα, πρόληψη, θεραπεία, μείωση βλάβης, επανένταξη, και ο πλουραλισμός των θεραπευτικών προσεγγίσεων, ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες και την επιστημονική αξιολόγηση κάθε εξυπηρετούμενου αλλά και την φιλοσοφία λειτουργίας των επιμέρους φορέων. Ευελπιστώ ότι οι βασικές αυτές αρχές θα διατηρηθούν απόλυτα, έστω και αν προτείνεται ο συντονισμός όλων των σχετικών με τις εξαρτήσεις δράσεων, υπό τον «Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων-Ε.Ο.Π.Α.Ε.».

Οι  αρχές αυτές κατακτήθηκαν μέσα από διαχρονικούς και δύσκολους αγώνες όλων των εργαζομένων. Να υπενθυμίσω, στο σημείο αυτό, ότι δόθηκαν μάχες μεταξύ επιστημόνων, πολιτικών και πολιτών για την έναρξη λειτουργίας της πρώτης, πριν 40 χρόνια, θεραπευτικής κοινότητας του ΚΕΘΕΑ στην Σίνδο, για τη χορήγηση υποκαταστάτων σε χρήστες, για τη διανομή υγειονομικού υλικού, για τη λειτουργία του χώρου εποπτευόμενης χρήσης το 2013, για τη δημιουργία των 75 Κέντρων Πρόληψης στους νομούς της χώρας, για την εγκατάσταση των Μονάδων του ΟΚΑΝΑ σε όλα σχεδόν τα Νοσοκομεία της χώρας. Επίσης, για την υλοποίηση προγραμμάτων σε φυλακισμένους χρήστες, μιας και οι κρατούμενοι το μόνο που πρέπει να στερούνται είναι το δικαίωμα στην ελευθερία και ΟΧΙ το δικαίωμα στην υγεία. Ό,τι υπάρχει στην κοινότητα πρέπει να υπάρχει και στις φυλακές.

Μερικά από τα αδύναμα σημεία είναι η μη έγκριση, μέχρι σήμερα, της Εθνικής μας Στρατηγικής, όπωςπροβλέπεται από σχετικό Νόμο του 2013 και η ένταξη της στις πολιτικές Δημόσιας Υγείας, όπως συμβαίνει σε όλα τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, καθοριστικός κρίνεται ο ανεξάρτητος ρόλος του Εθνικού Συντονιστή για τη σύνταξη και την αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής, που όμως καταργείται στο προτεινόμενο  σχέδιο Νόμου δεδομένου ότι ενσωματώνεται στην αρμοδιότητα του Προέδρου του Ε.Ο.Π.Α.Ε. Η ανάθεση όλων των αρμοδιοτήτων, σύνταξης, υλοποίησης, εποπτείας και αξιολόγησης της Εθνικής Στρατηγικής στον Ε.Ο.Π.Α.Ε., για να μην πω σε ένα και μόνον πρόσωπο, δημιουργεί, κατά την άποψη μου, σύγκρουση αρμοδιοτήτων, μια άποψη που ασπάζονται όλα σχεδόν τα κράτη μέλη εφόσον έχουν ανεξάρτητους Εθνικούς Συντονιστές.

Εντύπωση, επίσης, προκαλεί η έλλειψη ειδικής αναφοράς για τα 75 Κέντρα Πρόληψης, θεσμός που έχει αγκαλιαστεί από τις τοπικές κοινωνίες και έχει ουσιαστικά καλύψει το σημαντικό έλλειμμα ειδικών υπηρεσιών σε πολλές περιοχές της χώρας.

Πανόμοια έλλειψη ειδικής αναφοράς παρατηρείται και για το Ερευνητικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά-ΕΚΤΕΠΝ, φορέας με Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και αξιοθαύμαστη διαδρομή εδώ και 30 χρόνια.

  • Το τελευταίο διάστημα, παρατηρείται μία πρωτοφανής κλιμάκωση της βίας και της εγκληματικότητας στους εφήβους. Προφανώς, το φαινόμενο σχετίζεται και με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Πώς αξιολογείτε την κατάσταση και ποιοι χειρισμοί πρέπει να γίνουν από την Πολιτεία;

Σύμφωνα με την Europol, η χρήση βίας που σχετίζεται με το εμπόριο ναρκωτικών, ιδίως κοκαΐνης και κάνναβης, έχει κλιμακωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και η διαθεσιμότητα όπλων αποτελεί βασικό παράγοντα της εν λόγω βίας. Σύμφωνα με δημοσίευση, τον Μάρτιο του 2022, το λιμάνι του Πειραιά αναγνωρίζεται ως ένα από τα κύρια εισαγωγικά ή διαμετακομιστικά σημεία στην Ευρώπη, συμβάλλοντας ολοένα και περισσότερο σε διάφορες μορφές οργανωμένου εγκλήματος. Η κοκαΐνη καθώς και άλλες διεγερτικές ουσίες σχετίζονται σημαντικά με την βία, όπως άλλωστε συμβαίνει και με το αλκοόλ σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και όχι μόνο. Δεν μπορούμε να ακούμε καθημερινά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης όλες τις κακές ειδήσεις, που βλάπτουν σοβαρά την υγεία μας, και να μην ακούμε κάτι για τα μέτρα που επιβάλλεται να ληφθούν για τον περιορισμό τους. Και δυστυχώς, η βία δεν έχει μόνο σημαντικά αυξηθεί, αλλά εκδηλώνεται από ομάδες εφήβων που με την μορφή «συμμοριών» σπέρνουν βία και, μερικές φορές, θάνατο για ασήμαντη αφορμή! Και στο σημείο αυτό, σεβόμενοι την ελευθερία του τύπου, υπάρχει ο κατάλληλος τρόπος, ώστε το περιεχόμενο της είδησης, η εικόνα και ο ήχος που την συνοδεύουν να λειτουργεί ενημερωτικά και όχι τραυματικά και τρομολαγνικά.