Η συζήτηση για τη μείωση του αριθμού των εργατών επανέρχεται όποτε καθίσταται η ανάγκη στη γεωργία, ακολουθώντας πιστά την πορεία των εποχών, όσο κι αν η κλιματική κρίση είναι εδώ για να αλλάξει όσα ξέραμε για τον καιρό.
Το σχέδιο νόμου
Στο πλαίσιο αυτό, η ηγεσία του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου επιχειρεί να δώσει απάντηση σε έναν δυσεπίλυτο γρίφο που ταλανίζει την ελληνική περιφέρεια εδώ και πολλά χρόνια: να βρεθούν δηλαδή εργάτες για τις δουλειές που απαιτούνται για την καλλιέργεια γης, δίχως να προκαλούνται προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες από το αχαρτογράφητο τοπίο με την ύπαρξη αμφιβόλου προελεύσεως και ταυτότητας μεταναστών. Στη θεωρία, το νέο νομοσχέδιο για τη νόμιμη μετανάστευση που παρουσιάστηκε στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο έρχεται να δώσει τη λύση.
Η ιδέα είναι απλή. Η Ελλάδα έχει ήδη διακρατικές συμφωνίες για μετάκληση εργατών με Αίγυπτο και Μπανγκλαντές, όμως στην πράξη αυτές δεν λειτουργούν και σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στη γραφειοκρατία, αφού για το φιλτράρισμα του εκάστοτε εργάτη ο φόρτος επιβαρύνει τα προξενεία. Η ηγεσία του κτιρίου Κεράνης έχει βάλει στόχο να απαλείψει αυτά τα γραφειοκρατικά εμπόδια αξιοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες συμφωνίες, αλλά ταυτόχρονα εφαρμόζοντας την αυστηρή μεταναστευτική πολιτική για την οποία έχει δεσμευτεί.
Με βάση το δόγμα «επιδόματα τέλος, όποιος δικαιούται άσυλο πρέπει να εργάζεται», το υπουργείο Μετανάστευσης θέλει να ωθήσει αυτούς τους πληθυσμούς στο να εργαστούν προκειμένου να καλυφθούν οι ομολογουμένως μεγάλες ανάγκες που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια για εργατικά χέρια.
Το νέο νομοσχέδιο προβλέπει σειρά παρεμβάσεων σε όλο το φάσμα της νόμιμης μετανάστευσης: από την επιμήκυνση των αδειών διαμονής και την απλοποίηση διαδικασιών μέχρι τις νέες κατηγορίες θεωρήσεων για εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης και φοιτητές. Ωστόσο, η πιο κρίσιμη αλλαγή αφορά το πώς θα αξιοποιηθούν οι περίπου 20.000 πρόσφυγες που κάθε χρόνο αποκτούν καθεστώς διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα.
Η καινούρια αρχιτεκτονική στηρίζεται στις Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης, που αναλαμβάνουν κεντρικό ρόλο ως ενδιάμεσος κρίκος στην αλυσίδα μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Αυτές θα είναι υπεύθυνες να παραλαμβάνουν τα αιτήματα μετάκλησης, να εντοπίζουν το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό και να διεκπεραιώνουν τη διαδικασία χωρίς να μεσολαβούν χρονοβόρες διαδικασίες στα προξενεία.
Η εμπειρία των τελευταίων ετών με τις διακρατικές συμφωνίες, όπως αυτές με την Αίγυπτο και το Μπανγκλαντές, έδειξε ότι η εφαρμογή τους συναντούσε γραφειοκρατικά προσκόμματα, κυρίως λόγω των συνεντεύξεων στις προξενικές αρχές. Με το νέο μοντέλο ο εργοδότης αιτείται προσωπικό, η χώρα προέλευσης εγγυάται για το προφίλ του εργαζομένου και η ΕΠΑ ολοκληρώνει τη διαδικασία. Η συνέντευξη καταργείται από τη στιγμή που το κράτος προέλευσης πιστοποιεί τον εργαζόμενο ώστε να μη δημιουργούνται επιπλέον εμπόδια.
Αν και το πλαίσιο θα ξεκινήσει με τις υφιστάμενες ρυθμίσεις για τις ΕΠΑ, στη συνέχεια θα αυστηροποιηθεί. Το υπουργείο σχεδιάζει να θέσει όρους που θα αφορούν τον ετήσιο τζίρο, τις εγγυητικές επιστολές και το προσωπικό που απασχολούν ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εταιρείες που αναλαμβάνουν τον ρόλο θα έχουν επάρκεια και σοβαρότητα. «Θέλουμε να εντάξουμε μεγάλους “παίκτες” του χώρου για να εγγυηθούμε και την αποτελεσματικότητα», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» πηγή του υπουργείου.
Οι ΕΠΑ αποτελούν θεσμοθετημένα σχήματα που λειτουργούν στην Ελλάδα εδώ και δύο δεκαετίες, με ρυθμιστικό πλαίσιο που εποπτεύεται από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας και το υπουργείο Εργασίας. Σήμερα στη χώρα δραστηριοποιούνται περίπου 20 εταιρείες με αυτό το καθεστώς, αν και ο αριθμός των ενεργών στην αγορά είναι μικρότερος, καθώς απαιτούνται συγκεκριμένα κριτήρια για τη λειτουργία τους (ελάχιστο κεφάλαιο, εγγυητική επιστολή, προσωπικό μόνιμης στελέχωσης). Στην Ελλάδα υπάρχουν ήδη μεγάλες εταιρείες που είναι θυγατρικές ελβετικών, αυστριακών ή και αμερικανικών πολυεθνικών με χιλιάδες εργαζόμενους που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό, στις τηλεπικοινωνίες, στα logistics κ.α.
Οι δικαιούχοι
Για τους πρόσφυγες που έχουν λάβει άσυλο η αλλαγή είναι καθοριστική. Μέχρι σήμερα, ενώ θεωρητικά είχαν δικαίωμα στην εργασία, στην πράξη λίγοι εντάσσονταν σε οργανωμένες θέσεις καθώς έλειπε το σύστημα διασύνδεσης με τους εργοδότες. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει το νέο πλαίσιο θέτοντας τους δικαιούχους ασύλου στο κέντρο των διαδικασιών εύρεσης εργασίας.
Παράλληλα, θα αναπτυχθούν προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και επαγγελματικής κατάρτισης σε τομείς με έλλειψη εργατικού δυναμικού. Η γεωργία, ο τουρισμός και οι κατασκευές είναι οι βασικοί κλάδοι που ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα εύρεσης προσωπικού και αναμένεται να στηριχθούν από την αξιοποίηση αυτών των ανθρώπων, αλλά και όσων έρχονται μέσω των διακρατικών συμφωνιών με την Αίγυπτο και το Μπανγκλαντές για διάστημα έως εννέα μήνες.
Ο αρμόδιος υπουργός Θάνος Πλεύρης έχει ξεκαθαρίσει τη βούληση του υπουργείου, την οποία εξέφρασε και στο πρόσφατο Υπουργικό, λέγοντας ότι «οι δικαιούχοι ασύλου θα πρέπει να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, ενώ παράλληλα θα περικοπούν τα επιδόματα που λαμβάνουν». Οπως είπε δε σε πρόσφατη συνέντευξή του, «αντί να δίνουμε επιδόματα, θα πάμε σε μια γρήγορη κατεύθυνση να αναπτύξουν τις δεξιότητες που μπορούν με βάση τις ανάγκες και μόλις ολοκληρώσουν αυτό το πρόγραμμα (θα είναι 5-6 μήνες), αν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα, θα πρέπει να εργαστούν. Δεν υπάρχει πια επίδομα, “σου πληρώνω ενοίκιο και κάθεσαι και δεν κάνεις τίποτα”».
Για τους περίπου 20.000 πρόσφυγες που λαμβάνουν άσυλο κάθε χρόνο η υποχρεωτική ένταξη στην εργασία αποτελεί ένα νέο δεδομένο. Αν η διαδικασία λειτουργήσει με διαφάνεια και συνέπεια, μπορεί να καλύψει τα κενά σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας και να περιορίσει την αδήλωτη εργασία.
Η δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο αναμένεται να ξεκινήσει μέσα στον μήνα. Η ψήφισή του θα είναι το πρώτο βήμα· το μεγάλο ζητούμενο είναι η εφαρμογή του στην πράξη ώστε η αγορά εργασίας να αποτελέσει το βασικό εργαλείο διαχείρισης του μεταναστευτικού ζητήματος.
Mεταναστευτικές ροές
Η νέα στρατηγική έρχεται σε μια στιγμή όπου τα δεδομένα δείχνουν καθαρή αλλαγή τάσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία των αρμόδιων υπηρεσιών, τον φετινό Ιούνιο καταγράφηκαν 4.240 αφίξεις, έναντι 2.652 τον Ιούνιο του 2024. Τον Ιούλιο, λίγο προτού τεθούν σε εφαρμογή τα αυστηρότερα μέτρα, οι ροές άγγιξαν τις 6.109 έναντι 4.056 πέρυσι. Ωστόσο, από τον Αύγουστο, όταν ξεκίνησε η εφαρμογή της αυστηροποίησης, οι αφίξεις μειώθηκαν στις 2.874 από 5.928 τον Αύγουστο του 2024. Η εικόνα συνεχίστηκε τον Σεπτέμβριο με 4.209 αφίξεις έναντι 6.938 την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι.
Η απότομη αυτή κάμψη αξιολογείται από το υπουργείο ως επιβεβαίωση ότι το κλείσιμο των «παραθύρων» παράνομης εισόδου μπορεί να συνδυαστεί με τη δημιουργία σταθερών και θεσμοθετημένων διαύλων νόμιμης μετανάστευσης.
