Την περασμένη άνοιξη ένα ποστ με τη φωτογραφία του Αλέξανδρου Ροβά έγινε viral στο Twitter. Οι κοινοποιήσεις και τα likes έπεφταν βροχή για τον Έλληνα γιατρό που θα βραβευόταν χάρη σε μία νέα έρευνα που διεξήγαγε και αποδείκνυε ότι «η COVID-19 φαίνεται να είναι παραπάνω από μια “απλή πνευμονία”, αλλά συνοδεύεται από σοβαρότατη καταστροφή της μικροκυκλοφορίας». Αναζητήσαμε το νεαρό γιατρό με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη και μας εξήγησε τι ακριβώς είναι αυτή η έρευνα, πώς βλέπει την πορεία του κορωνοϊού με τις μεταλλάξεις του και φυσικά μας μίλησε για την ζωή ενός αγοριού που ονειρευόταν να γίνει γιατρός και τελικά τα κατάφερε, έστω κι αν χρειάστηκε να φύγει μακριά από την πατρίδα του.
Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε το 1988 στη Θεσσαλονίκη. Τα παιδικά του χρόνια ήταν ξέγνοιαστα. Από τότε που θυμάται τον εαυτό του ήθελε να γίνει γιατρός και να ασχοληθεί με την έρευνα. Ίσως τον επηρέασε το γεγονός ότι ο πατέρας του είναι ορθοπεδικός. Άλλωστε, το ίδιο έκανε και ο μικρότερος αδερφός του που εξειδικεύεται στην ΩΡΛ κλινική του πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Marburg. Ο Αλέξανδρος το 2010-2011 έκανε την πρακτική του στα πλαίσια του προγράμματος Εράσμους στη Βιέννη, καθώς και μια κλινική ανταλλαγή στη Δανία. Το 2012 αποφοίτησε από την ιατρική σχολή του ΑΠΘ και ένα χρόνο μετά έφυγε για να αναζητήσει την τύχη του στη Γερμανία. Σήμερα, στα 33 του, είναι ειδικευόμενος γιατρός Παθολογίας και Νεφρολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Μίνστερ και η έρευνα που έκανε με δύο ακόμα νεαρούς γιατρούς για τον κορωνοϊό απέσπασε το Βραβείο Έρευνας Εντατικολογίας στη Γερμανία. Τι άλλαξε μετά το βραβείο; Επί της ουσίας ο Αλέξανδρος συνεχίζει να κάνει τα ίδια πράγματα, αφού η δουλειά αυτή είναι η ζωή του. Τον περισσότερο χρόνο του τον περνά μέσα στο νοσοκομείο και στο εργαστήριο. «Η έρευνα είναι το πάθος μου, οπότε το βλέπω λίγο και σαν χόμπυ. Στον ελεύθερό μου χρόνο μου αρέσει να ταξιδεύω, να φωτογραφίζω και να διαβάζω». Από την Ελλάδα φυσικά του λείπουν οι φίλοι και η οικογένειά του που άφησε πίσω, φεύγοντας. «Νοσταλγώ την Ελλάδα, τον ήλιο, τη θάλασσα, αλλά και το φιλότιμο των ανθρώπων της. Δε μου έχει λείψει καθόλου η γραφειοκρατία».
Αλέξανδρος Ρόβας
Πώς βλέπετε το μέλλον μας με τον ιό; Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας ακόμα;
Θεωρώ ότι το πόσο δρόμο έχουμε έρχεται σε άμεση συσχέτιση με το τοίχος ανοσίας που θα χτίσουμε μέχρι το φθινόπωρο. Δυστυχώς, με την άρνηση του κόσμου να εμβολιαστεί, αυξάνεται η πιθανότητα δημιουργίας νέων μεταλλάξεων, που ίσως στο μέλλον να διαφεύγουν από τα γνωστά εμβόλια.
Τα εμβόλια τώρα καλύπτουν τις μεταλλάξεις; Πώς θα βγούμε από αυτόν τον εφιάλτη;
Με βάση τα σημερινά δεδομένα φαίνεται ότι τα εμβόλια καλύπτουν επαρκώς τις υπάρχουσες μεταλλάξεις. Αρχικά θεωρώ ότι πρέπει να ενημερωθεί σωστά ο κόσμος. Η ημιμάθεια δίνει πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία περίεργων και ανυπόστατων θεωριών. Αν ο κόσμος δε γίνει συμμέτοχος και δεν κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος, θα συνεχίσουμε να τσακωνόμαστε μεταξύ μας, ενώ ο κοινός μας εχθρός είναι άλλος. Καλώς ή κακώς, όσο και να εθελοτυφλούμε, ο εμβολιασμός σε συνδυασμό με τη χρήση των μέτρων ατομικής προστασίας για το επόμενο διάστημα είναι μονόδρομος για να βγούμε από την πανδημία.
Στην Ελλάδα υπάρχει ένα αντιεμβολιαστικό κίνημα που σαμποτάρει αυτή τη διαδικασία. Πώς είναι η κατάσταση αντιστοίχως στη Γερμανία όπου ζείτε;
Δυστυχώς, όπως και σε όλο τον κόσμο, έτσι και στη Γερμανία υπάρχει το ίδιο αντιεμβολιαστικό κίνημα.
Πώς αντιμετωπίζει ένας γιατρός μέσα από την εντατική όλες αυτές τις θεωρίες συνωμοσίας για τον ιό;
Όπως ακριβώς το λέτε, ως “θεωρίες συνωμοσίας”.
Τι σκέψεις κάνατε στην αρχή της πανδημίας και πώς βλέπετε την κατάσταση τώρα;
Στην αρχή δεν ξέραμε τι ακριβώς να περιμένουμε, πόσο θα διαρκέσει, τι ιός είναι, πως θα μεταλλαχθεί και αν θα υπάρξουν εμβόλια. Κατά κάποιον τρόπο ήταν σαν να ήμασταν πρωταγωνιστές σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Σήμερα, αν και κάποια από αυτά τα ερωτήματα παραμένουν ακόμα αναπάντητα, μπορούμε σε πολύ μεγάλο βαθμό να επιλέξουμε εμείς το τέλος της ταινίας.
Τι ακριβώς είναι αυτή η έρευνα για την οποία βραβευτήκατε; Εξηγήστε μου τα βασικά πράγματα με απλά λόγια.
Από την αρχή της πανδημίας παρατηρήθηκε ότι η COVID-19 φαίνεται να είναι παραπάνω από μια «απλή πνευμονία». Περίπου το 15% των ασθενών χρειάζεται νοσηλεία και αυτοί οι ασθενείς δεν εμφανίζουν μόνο μια μεμονωμένη πνευμονία, αλλά πολύ συχνά πολυοργανική ανεπάρκεια, θρομβώσεις και εγκεφαλικά επεισόδια, σε πολύ αυξημένο βαθμό σε σχέση με άλλες πνευμονίες, όπως π.χ. στη γρίπη. Έτσι υποθέσαμε ότι η COVID-19 θα μπορούσε να είναι περισσότερο μια αγγειακή νόσος που επηρεάζει τα αγγεία σε ολόκληρο το σώμα και ιδιαίτερα τα μικρότερα των αγγείων με διάμετρο κάτω από 20 μm. Συγκεκριμένα, θεωρήσαμε ότι ως επί το πλείστον σοβαρές αλλοιώσεις προκαλούνται στην εσωτερική στοιβάδα που επενδύει τον αυλό των αγγείων, το λεγόμενο ενδοθήλιο. Έτσι πέρα από διάφορους ενδοθηλιακούς βιοδείκτες που μετράμε στο αίμα, χρησιμοποιήσαμε μια κάμερα/μικροσκόπιο για να απεικονίσουμε και να καταγράψουμε την υπογλώσσια μικροκυκλοφορία σε ασθενείς που νοσηλεύονταν με COVID-19. Η εκτενέστατη ανάλυσή μας αποκάλυψε τη σοβαρότατη καταστροφή των αγγείων, και κυρίως αυτών με πάχος 4-6 μm. Το μέγεθος της αγγειακής βλάβης συσχετίζονταν άμεσα με τη βαρύτητα της νόσου και μπορούσε να προβλέψει με ακρίβεια την ενδονοσοκομειακή θνησιμότητα. Εν ολίγοις, η έρευνά μας παρείχε πολύ νωρίς περαιτέρω αποδείξεις ότι η COVID-19 δεν είναι μια συνηθισμένη πνευμονία, αλλά συνοδεύεται από σοβαρότατη καταστροφή της μικροκυκλοφορίας. Η έρευνα είναι δημοσιευμένη εδώ: https://link.springer.com/article/10.1007/s10456-020-09753-7
Πώς αποφασίσατε να γίνετε γιατρός και πώς βρεθήκατε σε ένα πανεπιστημιακό νοσοκομείο στο Μύνστερ;
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήθελα να γίνω ιατρός. Πέρα από την προσφορά στο συνάνθρωπο, με συναρπάζει η εξερεύνηση και η κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Το 2013 μετακόμισα στη Γερμανία με σκοπό να ξεκινήσω την ειδικότητα μου στη γενική παθολογία. Οι πρώτες αιτήσεις μου σε μεγάλα, πανεπιστημιακά νοσοκομεία δυστυχώς δεν είχαν αντίκρισμα. Έτσι ξεκίνησα να δουλεύω σε ένα περιφερειακό νοσοκομείο στο Mönchengladbach, μια πόλη κοντά στο Düsseldorf. Στην πορεία κάνοντας διάφορες μετεκπαιδεύσεις και ξεκινώντας και ένα μεταπτυχιακό στη γενική παθολογία στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου προσπάθησα να βελτιώσω το βιογραφικό μου. Μετά από περίπου δύο χρόνια ξαναέστειλα εκ νέου βιογραφικά και μέσα σε μια βδομάδα είχα κανονίσει πέντε συνεντεύξεις. Τελικά επέλεξα την τωρινή μου θέση στην πανεπιστημιακή κλινική του Μύνστερ (UKM), όπου εξειδικεύομαι περαιτέρω στην ειδικότητα της νεφρολογίας. Ταυτόχρονα με την κλινική άσκηση ενσωματώθηκα στην ερευνητική ομάδα του Prof. Kümpers και εκπόνησα τη διδακτορική μου διατριβή το 2016-2018. Από τότε ασχολούμαι σε ερευνητικό επίπεδο ως post-doc με τη σημασία της μικροκυκλοφορίας και του ενδοθηλίου στην επείγουσα ιατρική και στην εντατικολογία. Στα πλαίσια της ειδικότητας της παθολογίας/νεφρολογίας βρίσκομαι αυτή τη στιγμή για ένα χρόνο στη μονάδα εντατικής θεραπείας, με απώτερο σκοπό να εξειδικευτώ μετέπειτα στην προνοσοκομειακή και ενδονοσοκομειακή επείγουσα ιατρική. Όμως δεν είμαι εντατικολόγος, όπως κάποια στιγμή γράφτηκε.
Τι σημαίνει μία βράβευση σαν αυτή για έναν νεαρό γιατρό της δικής σας ηλικίας;
Η Γερμανική Παθολογική Εταιρία Εντατικολογίας και Επείγουσας Ιατρικής (DGIIN) ξεχωρίζει και βραβεύει μία ερευνητική εργασία στον τομέα της εντατικολογίας κάθε χρόνο. Πέρα από την ηθική ικανοποίηση για την αναγνώριση της δουλειάς μου, βοηθάει όχι μόνο στην περαιτέρω καταξίωση στη γερμανική ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά και στη διεκδίκηση μελλοντικών ερευνητικών χρηματοδοτήσεων.
Πώς νιώθετε εκπροσωπώντας τη χώρα μας στο εξωτερικό με τη δουλειά σας;
Περηφάνια, αλλά και μεγάλο αίσθημα ευθύνης.
Ποιες ήταν οι εμπειρίες σας στην καραντίνα μέσα σε ένα νοσοκομείο; Ποιες ήταν οι συνθήκες;
Την περίοδο της καραντίνας δούλευα πέρα από το εργαστήριο και στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Σίγουρα ήταν όλα πολύ πρωτόγνωρα, καθώς ο ιός ήταν κάτι άγνωστο και δεν ξέραμε πώς και από τι θα πρέπει να προφυλαχθούμε. Ευτυχώς σε διάστημα μερικών ημερών μετά το πρώτο κρούσμα στη Γερμανία θωρακίστηκαν τα επείγοντα και δημιουργήθηκε drive-in έξω από το νοσοκομείο για τους ασθενείς με ελαφριά συμπτώματα, ώστε να μη συγχρωτίζονται χωρίς λόγο μέσα στο νοσοκομείο. Ταυτόχρονα φτιάχτηκαν ειδικοί θάλαμοι αρνητικής πίεσης στα επείγοντα, στην εντατική και στο σταθμό αυξημένης φροντίδας, καθώς και καταστρώθηκαν σχέδια για να μπορούν να ανοίξουν και να στελεχωθούν μέσα σε λίγες ώρες επιπλέον κρεβάτια εντατικής θεραπείας, εφόσον κρινόταν αναγκαίο. Μέτρα ατομικής προστασίας καθώς και τεστ είχαμε επαρκή. Αν και στο peak της πανδημίας είχαμε αρκετές εισαγωγές κάθε μέρα πλησιάζοντας τα όρια των αντοχών του συστήματος, δε ζήσαμε τις δραματικές στιγμές που έζησε π.χ. η Ιταλία.
Θα σκεφτόσασταν να επιστρέψετε στην Ελλάδα και να ζήσετε μόνιμα εδώ;
Ναι φυσικά, αν και δεν είναι αυτή τη στιγμή στα άμεσα σχέδια μου.
Τι διαφορές υπάρχουν στη ζωή εκεί σε σχέση με την Ελλάδα;
Λίγο πολύ όλοι μπορούμε να φανταστούμε τις στερεοτυπικές διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Σε γενικές γραμμές, θεωρώ πως ο καθένας χτίζει και ζει στο μικρόκοσμό του, όπου κι αν βρίσκεται.
Ποια είναι η αντιμετώπιση των Γερμανών σε έναν νεαρό από την Ελλάδα που αποφάσισε να ζήσει εκεί;
Στη Γερμανία βρίσκομαι από τις αρχές του 2013. Πέρα από πολύ μεμονωμένα περιστατικά δεν έχω βιώσει ρατσιστικές συμπεριφορές. Πιθανότατα παίζει ρόλο το ότι το κρατίδιο της Ρηνανίας Βεστφαλίας είναι αρκετά πολυεθνικό. Οι περισσότεροι θαυμάζουν το γεγονός ότι κάποιος έμαθε μια ξένη γλώσσα και άφησε τη χώρα του για να μεταναστεύσει στο εξωτερικό.
Πολλοί επιστήμονες έφυγαν από την Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα είναι μια φιλική χώρα για τους νεαρούς επιστήμονες;
Ισχύει, το brain drain είναι γεγονός. Η τελευταία επαφή μου με το ελληνικό πανεπιστήμιο ήταν στα φοιτητικά μου χρόνια. Εκεί παρά τις συνεχόμενες προσπάθειες μου και το ενδιαφέρον μου να ασχοληθώ με κάποιο μικρό ερευνητικό project για να γνωρίσω από πιο κοντά τις διαδικασίες, αυτό δεν κατέστη εφικτό. Οπότε, με βάση την τότε εμπειρία μου, δε θεωρώ ότι οι συνθήκες είναι τόσο φιλικές.
Ποια είναι τα κίνητρα που θα έπρεπε να δοθούν σε νέους επιστήμονες για να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Αν και οι περισσότεροι εστιάζουν στα οικονομικά κίνητρα, θεωρώ ότι το σημαντικότερο κίνητρο θα ήταν το να ισχύουν αξιοκρατικές και αδιάβλητες διαδικασίες.
Αν βρισκόσασταν στην ηγεσία του Υπουργείου Υγείας τι θα αλλάζατε στο δημόσιο σύστημα υγείας της Ελλάδας;
Καθώς βρίσκομαι εδώ και πολλά χρόνια εκτός ελληνικής πραγματικότητας, σίγουρα δε θα ήμουν ο καταλληλότερος για αυτή τη θέση. Η τελευταία μου επαφή με το δημόσιο σύστημα υγείας στην Ελλάδα ήταν στα φοιτητικά μου χρόνια. Γενικά θεωρώ ότι η αποσυμφόρηση των νοσοκομείων μέσω μιας σωστά δομημένης πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας είναι πολύ βασική. Έτσι θα έμεναν διαθέσιμοι περισσότεροι πόροι για να διαχειριστούν τα νοσοκομεία τα περιστατικά που χρήζουν όντως νοσοκομειακής περίθαλψης.
Τι θα λέγατε σε κάποιον αρνητή του ιού και πώς θα εξηγούσατε σε κάποιον αντιεμβολιαστή ότι πρέπει να εμβολιαστεί;
Δεν μπορώ να κατανοήσω τι θα πει «αρνητής του ιού». Το να εθελοτυφλώ και να αρνούμαι την ύπαρξη του, δεν εξαλείφει το πρόβλημα. Το θέμα με τους περισσότερους αρνητές ή αντιεμβολιαστές είναι ότι αγνοούν και πολλές φορές διαστρεβλώνουν ή παρερμηνεύουν βασικές επιστημονικές αρχές και επιστημονικά δεδομένα. Οπότε η όποια συζήτηση τις περισσότερες φορές οδηγεί σε αδιέξοδο. Πιστεύω το βασικό είναι να ακούσουμε τα επιχειρήματά τους και να τα αντικρούσουμε με επιστημονικά δεδομένα. Και ας μην ξεχνάμε, ότι χάρη στα εμβόλια έχει εξαλειφθεί η ευλογιά και δεν έχουμε γνωρίσει πολλές ασθένειες που θέριζαν στο παρελθόν.
Ένας γιατρός κλαίει όταν μένει μόνος ή αποστασιοποιείται ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί δύσκολες καταστάσεις;
Θα έλεγα ότι ένας γιατρός ούτε κλαίει κάθε φορά που μένει μόνος, ούτε αποστασιοποιείται εντελώς. Η αλήθεια και η – κατά την άποψή μου – υγιής στάση βρίσκεται κάπου στη μέση. Η ιατρική είναι μεν λειτούργημα, αλλά ταυτόχρονα δεν πρέπει να ξεχνάμε πως και ο ιατρός είναι άνθρωπος. Εν τέλει, το βασικό είναι να έχει κανείς τη συνείδησή του ήσυχη και να γνωρίζει πως έκανε και κάνει ότι είναι ανθρωπίνως δυνατό.
