Στέφανος ο πρώτος μάρτυρας, ο πρώτος άνθρωπος που μαρτύρησε και μάλιστα σκληρά και έχυσε το αίμα του για τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Μαρτύρησε την πίστη του στον Θεάνθρωπο Χριστό και έλαβε τον στέφανο της αγιότητας από τον αγωνοθέτη Χριστό. Το όνομά του είναι ελληνικό που σημαίνει τον άνθρωπο που φορά στεφάνι, στέμμα, δηλαδή τον διαλεχτό και αξιόλογο άνθρωπο.Ήταν πιθανότατα ελληνικής καταγωγής και είχε μόρφωση και ήθος, τα οποία τον καθιστούσαν ξεχωριστό στην Ιερουσαλήμ.
Οι πράξεις των Αποστόλων δεν αναφέρουν τόπο και έτος γεννήσεώς του. Για πρώτη φορά αναφέρεται το όνομα του Στεφάνου όταν εκλέκτηκε Διάκονος. Σύμφωνα με την αγιογραφική γραφή, όταν οι μαθητές των Αποστόλων έγιναν πάρα πολλοί , οι ελληνόφωνοι χριστιανοί διαμαρτύρονταν ότι οι χήρες των και τα ορφανά τους αδικούνταν κατά την διανομή των τροφίμων. Οι Απόστολοι για να ασχοληθούν με το κύριο έργο των που ήταν το κήρυγμα πρότειναν στους πιστούς να εκλέξουν Διακόνους δηλαδή βοηθούς των οι οποίοι θα είχαν ως κύριο έργο την φροντίδα για τα υλικά αγαθά. Οι Απόστολοι θα ασχολούνταν, κυρίως , με την αθάνατη ψυχή δια του κηρύγματος και οι Διάκονοι για την φροντίδα του φθαρτού σώματος. Να διαχειρίζονται χριστιανικά τις γνωστές ¨αγάπες¨ των πρωτοχριστιανικών χρόνων. Την κοινή τράπεζα. Οι πιστοί εξέλεξαν επτά Διακόνους. Αυτοί ήταν: ο Στέφανος, πολύ πιστός και φωτισμένος νέος, ο Φίλιππος, ο Πρόχορος, ο Νικάνορας, ο Τίμωνας, ο Παρμενάς και ο Νικόλαος. Ο Στέφανος εκλέγεται πρώτος σε ψήφους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός αυτό. Είχε διακριθεί μέχρι τότε για την εργατικότητα, την σοφία του και την βοήθειά του στις ¨αγάπες¨. Μετά την εκλογή των χειροτονήθηκαν από τους Αποστόλους δια της επιθέσεως των χειρών επί της κεφαλής των. Και όπως αναφέρει η Αγία Γραφή: «Στέφανος πλήρης πίστεως καὶ δυνάμεως ἐποίει τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ».(Πραξ. Αποστόλων, στ΄8-15, ζ΄1-60). Δηλαδή ο Στέφανος, που ήταν γεμάτος πίστη και χάρισμα ευγλωττίας δυνατό, έκανε μεταξύ του λαού μεγάλα θαύματα, που προκαλούσαν κατάπληξη και αποδείκνυαν την αλήθεια του χριστιανικού κηρύγματος. Ο Στέφανος ξεχώρισε για τις ικανότητές του, ονομάστηκε Αρχιδιάκονος και εκτός από τα καθήκοντα του Διακόνου βοηθούσε τους Αποστόλους στο κήρυγμα. Με το κήρυγμά του πολλούς βοήθησε να απαρνηθούν τα είδωλα και να προσχωρήσουν στις τάξεις των χριστιανών ,να βαπτιστούν και να αγωνίζονται για την περαιτέρω εξάπλωση του Χριστιανισμού. Πάντα με την βοήθεια και την ευλογία της θείας χάριτος. Τίποτα καλό και θεάρεστο δεν γίνεται χωρίς την βοήθεια του Θεού. Κήρυττε και θαυματουργούσε ο Αρχιδιάκονος Στέφανος προς δόξαν Κυρίου. Ο Στέφανος είχε αφιερώσει τη ζωή του στο κήρυγμα του ευαγγελικού λόγου και στη φιλανθρωπική δράση. Για τη προσφορά και τις αρετές του τιμήθηκε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Με το χάρισμα αυτό θεράπευε ασθενείς και αποδείκνυε τη δύναμη του Χριστού. Με τη βαθιά θεολογική του κατάρτιση ανέτρεπε εύκολα τις κακοδοξίες των Ιουδαίων για το έργο του Χριστού, προκαλώντας την οργή και το φθόνο τους. Θαυματουργούσε λοιπόν ο Άγιος Πρωτομάρτυρας Στέφανος. Τα κηρύγματά του τα στήριζαν και τα επιβεβαίωναν μεγάλα κι εξαίσια θαύματα. Ο χαρισματικός λόγος του Στεφάνου, η προσωπικότητά του και τα θαύματά του προσελκύουν πολλούς στην πίστη του Χριστού ανάμεσα τους και μεγάλο αριθμό Ιουδαίων.
