Την εμφάνισή τους έχουν κάνει ήδη οι πρώτες ανατιμήσεις σε είδη διατροφής, ανατιμήσεις που φτάνουν ακόμη και το 11% –με το πρόβλημα κυρίως να εντοπίζεται σε εισαγόμενα προϊόντα–, ενώ σημαντικές είναι πλέον οι αυξήσεις τιμών σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν ή σε σύγκριση με τις αρχές του έτους σε σειρά άλλων προϊόντων, όπως υφάσματα, ηλεκτρονικός και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, αυτοκίνητα, ανταλλακτικά αυτοκινήτων και φυσικά καύσιμα. Σε ό,τι δε αφορά τις τιμές των τροφίμων, μάλλον φαίνεται πως βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή μιας ανοδικής πορείας, καθώς έως τώρα μεγάλο μέρος της αύξησης των διαφόρων παραμέτρων κόστους παραγωγής και μεταφοράς έχει απορροφηθεί από τη βιομηχανία και το λιανεμπόριο και δεν έχει μετακυλισθεί στην τιμή καταναλωτή.
Χθες, ωστόσο, το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) χτύπησε ηχηρό «καμπανάκι» για επερχόμενες αυξήσεις και στις τελικές τιμές των προϊόντων. «Μέχρι τώρα οι αυξήσεις τιμών πρώτων υλών φαίνεται να έχουν απορροφηθεί από τους προμηθευτές και το λιανεμπόριο στην Ελλάδα, αυτό όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο για το μέλλον, εφόσον οι αυξητικές τάσεις συνεχιστούν», αναφέρεται χαρακτηριστικά σε ανακοίνωση που εξέδωσε το ΙΕΛΚΑ.
Από τη σύγκριση των αναλυτικών στοιχείων του δείκτη τιμών καταναλωτή, ανατιμήσεις καταγράφονται τον Απρίλιο του 2021 (τελευταίος μήνας κατά τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2020 ενδεικτικά στα εξής προϊόντα: ρύζι (1,03%), αλεύρι (1,30%), ψωμί (0,27%), άλλα προϊόντα με βάση τα δημητριακά (1,36%), παρασκευάσματα με βάση το κρέας (2,38%), ψάρια (4,05%), θαλασσινά (3,27%) τυριά (1,87%), μαργαρίνη (1,36%), βρώσιμα έλαια πλην ελαιολάδου, π.χ. καλαμποκέλαιο (11%). Η μεγάλη αύξηση που καταγράφηκε τον φετινό Απρίλιο στις τιμές των αρνιών και των κατσικιών (13,65%) σχετίζεται με τη μεγάλη ζήτηση φέτος, λόγω πιο χαλαρών περιοριστικών μέτρων το Πάσχα, σε σύγκριση με πέρυσι και την έλλειψη κυρίως σε αρνιά και κατσίκια μικρού μεγέθους (διότι το Πάσχα ήταν αργά).
Δείκτης τιμών εισροών
Πού στηρίζει το ΙΕΛΚΑ την εκτίμηση (ή κατά άλλους πρόθεση της μεταποίησης και των λιανεμπόρων) ότι το επόμενο διάστημα αναμένονται αυξήσεις στις τελικές τιμές περισσότερων ειδών διατροφής ή μεγαλύτερες ανατιμήσεις από αυτές που ήδη παρατηρούνται; Ο δείκτης τιμών εισροών στη γεωργία – κτηνοτροφία, στον οποίο αποτυπώνονται οι μεταβολές στις τιμές των βασικών συντελεστών παραγωγής, αυξήθηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, κατά 3,4% τον Μάρτιο του 2021 σε σύγκριση με τον Μάρτιο του 2020, κυρίως λόγω της αύξησης της τιμής της ενέργειας κατά 6,4% και των ζωοτροφών κατά 5,2%. Οι αυξήσεις αυτές φαίνεται ότι μεταφέρονται πλέον προς τους επόμενους κόμβους της αλυσίδας αξίας, καθώς αυξάνονται και οι δείκτες τιμών εκροών αγροτικής παραγωγής, δηλαδή οι τιμές διάθεσης των προϊόντων. Για παράδειγμα, ο δείκτης φυτικής παραγωγής παρουσιάζει τον Μάρτιο αύξηση 6,1% σε σχέση με τον Μάρτιο του 2020 και ο δείκτης ζωικής παραγωγής 0,6% το αντίστοιχο διάστημα. Σε ό,τι αφορά τις τιμές παραγωγού ξεχωρίζουν οι αυξήσεις κατά 19,2% στο ελαιόλαδο και κατά 8,3% στα δημητριακά.
Σε άλλα είδη, τα οποία κατά κύριο λόγο εισάγονται, και μάλιστα από την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες, παρατηρούνται ήδη πολύ μεγαλύτερες ανατιμήσεις. Η τιμή των υφασμάτων έχει αυξηθεί από τις αρχές του έτους κατά 10,4%, των αυτοκινήτων κατά 3,04%, των ανταλλακτικών και αξεσουάρ αυτοκινήτου κατά 0,23%, των υπολογιστών κατά 1,33%.
Πού οφείλεται το ράλι ανόδου των τιμών
Η ξαφνική και μεγάλη αύξηση της ζήτησης μετά την επανεκκίνηση της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο από τους τελευταίους μήνες του 2020, χωρίς, ωστόσο, να έχει επανέλθει πλήρως η παραγωγή στα προ κορωνοϊού επίπεδα κυρίως στην Κίνα, αλλά και σε άλλες χώρες της Ασίας, όπου είναι εγκατεστημένες μεγάλες παραγωγικές μονάδες, είναι ο κυριότερος λόγος για το ράλι ανόδου των τιμών που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα. Στα παραπάνω ήρθαν να προστεθούν και οι μικρότερες, από τις αναμενόμενες, σοδειές σε βασικά αγροτικά προϊόντα στις ΗΠΑ και στη Νότια Αμερική, όπως είναι για παράδειγμα η σόγια και το καλαμπόκι, την ώρα που η ζήτηση από την Κίνα για αυτά τα προϊόντα είναι πολύ μεγάλη. Ο λόγος για την αύξηση της ζήτησης σε σόγια και καλαμπόκι; Η Κίνα βρίσκεται σε φάση επανασύστασης του ζωικού κεφαλαίου της σε χοίρους, μετά τις τεράστιες απώλειες που είχε το 2019 από την εκδήλωση της αφρικανικής πανώλης των χοίρων.
Ο δείκτης πρώτων υλών τροφίμων και ποτών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Commodity Food and Beverage Price Index Monthly Price) καταγράφει σε ένα μόλις χρόνο εξαιρετικά μεγάλη αύξηση άνω του 30%, από 92,42 τον Απρίλιο του 2020 σε 125,16 τον Απρίλιο του 2021. Σύμφωνα μάλιστα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, οι τιμές των βασικών μετάλλων κατέγραψαν αύξηση 30% τον Φεβρουάριο του 2021 σε σύγκριση με τον Αύγουστο του 2020. Ειδικότερα, η τιμή του χαλκού αυξήθηκε κατά 30%, των σιδηρομεταλλευμάτων κατά 35%, ενώ η ενίσχυση της ζήτησης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα οδήγησε σε αύξηση των τιμών του κοβαλτίου και του νικελίου, τα οποία χρησιμοποιούνται στις μπαταρίες των οχημάτων αυτών. Ο δείκτης μετάλλων του ΔΝΤ προβλέπεται ότι θα ενισχυθεί κατά 31% το 2021 και θα υποχωρήσει το 2022 κατά 4,5%. Ωστόσο, όπως το ίδιο το ΔΝΤ σημειώνει, η ακρίβεια των προβλέψεων εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ταχύτητα με την οποία θα επανακάμψει η παγκόσμια οικονομία, καθώς και από πιθανές νέες διαταραχές, λόγω της πανδημίας, στην παραγωγή και στο εμπόριο.
Ο δείκτης τιμών τροφίμων του ΔΝΤ ενισχύθηκε κατά 20%, με τις τιμές στα φυτικά έλαια να αυξάνονται κατά 45% και στα δημητριακά κατά 41%. Η μεγάλη αύξηση στις τιμές των δημητριακών –κυρίως του καλαμποκιού– και της σόγιας επηρεάζει το κόστος παραγωγής των ζωοτροφών και στην Ελλάδα. Το τελευταίο επηρεάστηκε και από τη μειωμένη παραγωγή δημητριακών κατά 44% στη Ρουμανία το 2020 σε σύγκριση με το 2019, χώρα από την οποία η Ελλάδα εισάγει μεγάλες ποσότητες δημητριακών.
Πετρέλαιο
Κατά 40% και πλέον έχουν αυξηθεί σε σύγκριση με πέρυσι οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου, οδηγώντας φυσικά σε σημαντικές ανατιμήσεις στα καύσιμα στην Ελλάδα. Εκτός από την άμεση συνέπεια που έχουν οι παραπάνω ανατιμήσεις, ως τελικά προϊόντα αυτά καθαυτά επηρεάζουν και όλο το κόστος παραγωγής και μεταφοράς των λοιπών προϊόντων. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η τιμή του πετρελαίου κίνησης ήταν τον Απρίλιο του 2021 αυξημένη κατά 14,1% σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2020, της βενζίνης κατά 16,84%, του φυσικού αερίου κατά 14,6% και του πετρελαίου θέρμανσης κατά 19,4%.
Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει, τέλος, να προστεθεί και το γνωστό πλέον πρόβλημα της αύξησης των ναύλων για τις μεταφορές κοντέινερ, η οποία ξεπερνάει το 500%.
