Εδώ και χρόνια κοιτάζουμε τον ουρανό και ψάχνουμε για σημάδια ότι υπάρχουν και άλλοι πλανήτες, στους οποίους θα μπορούσε να έχει αναπτυχθεί ζωή. Μέχρι στιγμής δεν τα έχουμε καταφέρει. Οι αστρονόμοι σε μελέτη έχουν εντοπίσει μερικούς πιθανούς υποψήφιους πλανήτες που θα μπορούσαν να φιλοξενούν ζωή. Έως τώρα, όμως, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία εξωγήινης ζωής στο σύμπαν.
Αν υπήρχαν εξωγήινοι και προσπαθούσαν να μας βρουν; Θα μπορούσαν να ξέρουν ότι υπάρχει ζωή στη Γη; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που προσπαθούν να απαντήσουν οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια. «Ψάχνουμε. Αυτό σημαίνει ότι άλλοι κόσμοι μπορεί επίσης να ψάχνουν», λέει στο BBC η Jacqueline Faherty, αστροφυσικός στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στις ΗΠΑ.
Μέχρι σήμερα, έχουν ανακαλυφθεί περισσότεροι από 5.500 πλανήτες σε τροχιά γύρω από άλλα αστέρια στον γαλαξία μας, οι λεγόμενοι εξωπλανήτες. Ωστόσο, οι παρατηρήσεις των πλανητών αυτών βρίσκονται στα αρχικά τους στάδια, ενώ τρισεκατομμύρια κόσμοι είναι πιθανό να διασκορπισμένοι σε όλον τον Γαλαξία.
Σε μερικούς από αυτούς τους κόσμους έχουμε αρχίσει να αναζητούμε τόσο τις χημικές «υπογραφές» στις ατμόσφαιρές τους που μπορεί να υποδεικνύουν βιολογική δραστηριότητα όσο και τεχνολογίες που μπορεί να χρησιμοποιούνται από μορφές ζωής με ευφυΐα, όπως ραδιοσήματα που στέλνονται σκόπιμα ή τυχαία προς την κατεύθυνσή μας.
Η Γη «μεταδίδει» την παρουσία της στον γαλαξία εδώ και περίπου έναν αιώνα. Η πιο αξιοσημείωτη περίοδος ήταν από το 1900 έως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, λέει ο Howard Isaacson, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Berkeley στις ΗΠΑ, όταν οι ραδιοφωνικές εκπομπές μας ήταν ισχυρότερες. «Έπρεπε να είναι πιο ισχυρές επειδή τα ραδιόφωνα που άκουγαν οι άνθρωποι δεν είχαν τόσο ευαίσθητους δέκτες», λέει ο Howard Isaacson.
Συνεχίζουμε να εκπέμπουμε ραδιοφωνικά σήματα σήμερα, από τηλεοπτικές εκπομπές έως δορυφορικές επικοινωνίες, αλλά με λιγότερο ανιχνεύσιμο τρόπο. «Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί δεν θέλουν να εκπέμπουν στο διάστημα. Θέλουν να εκπέμπουν στο έδαφος», λέει ο Thomas Beatty, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin στις ΗΠΑ. Άλλες πιο σύγχρονες μορφές επικοινωνίας, όπως τα σήματα κινητής τηλεφωνίας, είναι απίθανο να είναι ανιχνεύσιμες.
Αλλά δεν είναι όλα τα σήματά μας τόσο ήπια. Σε όλο το Ηλιακό Σύστημα, έχουμε πολλά διαστημόπλοια που εξερευνούν διαφορετικές τοποθεσίες, όπως τον Άρη, τον Δία και ακόμη και τα εξωτερικά όρια του Ήλιου. Το διαστημόπλοιο Voyager 1 της Nasa που είναι πιο μακριά απ’ όλα και βρίσκεται, είναι 24 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από την Γη, απαιτεί ένα ισχυρό δίκτυο, γνωστό ως Deep Space Network, για να επικοινωνήσει.
Τον Απρίλιο, ο Isaacson υπολόγισε εάν μερικές από αυτές τις εκπομπές, έως και 20 κιλοβάτ, θα μπορούσαν να φτάσουν σε άλλα αστέρια καθώς περνούν από απομακρυσμένα διαστημόπλοια και συνεχίζουν το ταξίδι τους στο διάστημα. Βρήκε ότι τέσσερα κοντινά αστέρια και τυχόν πλανήτες δορυφόροι θα είχαν ήδη λάβει τις εκπομπές, με περισσότερα από 1.000 αστέρια, ενώ εκτιμάται ότι 1.000 αστέρια είναι πιθανόν να «ακούσουν» αυτά τα σήμερα έως το 2300. Μέχρι το 2031, το πιο κοντινό από τα αστέρια θα είχε αρκετό χρόνο για να λάβει τα σήματα και να στείλει το δικό του μήνυμα πίσω.
Αλλά τι θα γινόταν εάν εξωγήινοι αστρονόμοι ήταν πιο αφοσιωμένοι; Μπορεί να προσπαθούσαν να παρατηρήσουν τον πλανήτη μας πριν λάβουν οποιοδήποτε τέτοιο σήμα. Εάν μπορούν να δουν τη διέλευση της Γης από τον Ήλιο θα μπορούσαν να δουν και το φως του Ήλιου να περνά μέσα από την ατμόσφαιρά μας και να διακρίνουν τα διαφορετικά αέρια του πλανήτη μας.
Η Faherty διαπίστωσε το 2021 ότι υπήρχαν σχεδόν 2.000 αστέρια σε απόσταση εντός 300 ετών φωτός από τη Γη που θα μπορούσαν δυνητικά να δουν μια τέτοια διέλευση.
Ο καλύτερος δείκτης ζωής στη Γη από τέτοιες παρατηρήσεις μπορεί να είναι το οξυγόνο, το άζωτο και το υδρατμοί, λέει ο Paul Rimmer, αστροχημικός στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με τον επιστήμονα αυτό θα ήταν «μια ένδειξη σταθερού υγρού ωκεανού».
Το διοξείδιο του αζώτου θα μπορούσε επίσης να παρέχει κάποιες ενδείξεις ότι ο πλανήτης μας κατοικείται από μια ευφυή μορφή ζωής. Το αέριο είναι «βασικά ένα παραπροϊόν της καύσης», λέει ο Hector Socas-Navarro, αστροφυσικός στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής των Κανάριων Νήσων στην Ισπανία. «Έτσι, θα μπορούσαν να συμπεράνουν ότι κάψαμε κάτι εδώ», αναφέρει ο αστροφυσικός.
Οι χλωροφθοράνθρακες από τα αερολύματα, τα ψυκτικά και άλλα στοιχεία θα μπορούσαν επίσης να είναι ένα σημάδι βιομηχανικής δραστηριότητας στον πλανήτη μας. «Είμαστε αρκετά σίγουροι ότι μπορούν να παραχθούν μόνο από την τεχνολογία», λέει η Macy Huston, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Berkeley στις ΗΠΑ.
Μια από τις πιο αποκαλυπτικές τεχνολογίες από τη Γη ίσως να μην είναι οι ατμοσφαιρικοί ρύποι ή οι ραδιοφωνικές εκπομπές μας, αλλά τα φώτα των πόλεών μας. Το 2021, ο Beatty υπολόγισε ότι το νάτριο που εκπέμπεται από τέτοια φώτα θα μπορούσε να ανιχνευθεί στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη. «Έχει πολύ οξείες φασματοσκοπικές ιδιότητες. Δεν θα το είχαμε ποτέ αυτό μέσω φυσικής διαδικασίας», λέει ο Beatty.
Η Γη στην τρέχουσα μορφή της είναι απίθανο να έχει αστικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που να μπορεί να ανιχνευτεί από το διάστημα με τηλεσκόπια του δικού μας επιπέδου τεχνολογίας. Λιγότερο από το 1% της επιφάνειά της καλύπτεται από πόλεις. Αν η ανάπτυξη των πόλεων στην Γη συνεχιστεί με τον σημερινό της ρυθμό, μέχρι το 2150 ο πλανήτης μας θα μπορούσε να λάμψει σαν φάρος στα σύγχρονα τηλεσκόπια.
Ωστόσο εξωγήινοι πολιτισμοί με πιο προηγμένα τηλεσκόπια μπορεί ήδη να μας εντοπίσουν. «Είναι απολύτως εφικτό να υπάρχουν εξωγήινοι αστρονόμοι που να έχουν κατασκευάσει ένα διαστημικό τηλεσκόπιο 100 μέτρων που θα μπορούσε να μας βλέπει αυτή τη στιγμή», λέει ο Beatty.
Ακόμα κι αν οι εξωγήινοι αστρονόμοι είχαν ένα μικρότερο τηλεσκόπιο που μπορούσε να δει μόνο το αχνό σημείο του πλανήτη μας, θα μπορούσαν να καταλάβουν ότι ο πλανήτης μας κατοικείται. Γνωρίζοντας την κλίση και την περιστροφή της Γης, το φως που εκπέμπεται από τον πλανήτη μας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθεί ένας χονδροειδής χάρτης της επιφάνειάς μας, δείχνοντας τη Γη, τους ωκεανούς και ακόμη και τις ακτογραμμές, σύμφωνα με τον Jonathan Jiang, αστροφυσικό από το Εργαστήριο Jet Propulsion της Nasa στις ΗΠΑ. Όλα αυτά εγείρουν το ερώτημα κατά πόσον θέλουμε πραγματικά να είμαστε τόσο εμφανείς. «Στις ταινίες δεχόμαστε πάντα εισβολή (σ.σ. εξωγήινων)», λέει ο Beatty.
Στην πραγματικότητα, οι επιστήμονες είναι πιο πρόθυμοι να κάνουν γνωστή την παρουσία μας, στέλνοντας ακόμη και σκόπιμα μηνύματα στο διάστημα, όπως το διάσημο ραδιοσήμα υψηλής ισχύος που περιέχει μια απλή εικονογραφημένη παρουσίαση της ανθρωπότητας και στάλθηκε από το πλέον ανενεργό ραδιοτηλεσκόπιο Αρεσίμπο στο Πουέρτο Ρίκο το 1974. «Δεν ανησυχώ πραγματικά για σενάρια όπως στην (σ.σ. ταινία) Ημέρα της Ανεξαρτησίας», λέει η Beth Biller, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Καθώς η ανθρωπότητα συνεχίζει να αλλάζει τον πλανήτη, η Γη πιθανότατα θα γίνει όλο και πιο ορατή στο διάστημα. Ο Socas-Navarro λέει ότι οι εξωγήινοι αστρονόμοι θα μπορούσαν ακόμη και μια μέρα να εντοπίσουν τους δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από τον πλανήτη μας.
Μέχρι τώρα, έχουν γίνει μόνο μερικές προσπάθειες, όπως το μήνυμα του Αρεσίμπο, για να έρθουμε εμείς σε επαφή με τους εξωγήινους. «Αν ήταν μόνο στο χέρι μου, θα εξέπεμπα (σ.σ. τα στοιχεία) της ύπαρξης μας με την ελπίδα ότι κάποιος θα απαντούσε. λλά αυτή είναι μόνο η γνώμη μου. Αυτή είναι μια απόφαση που νομίζω ότι πρέπει να ληφθεί σε παγκόσμιο επίπεδο» λέει ο Rimmer.
Αν οι άνθρωποι ήθελαν να κάνουν γνωστή την παρουσία τους στους εξωγήινους θα μπορούσαν να χτίσουν τεράστιες κατασκευές στο διάστημα. Σύμφωνα με τον Beatty θα μπορούσαν να κατασκευάσουν ένα μεγάλο τρίγωνο ή τετράγωνο πλανήτη φτιαγμένο από ένα λεπτό υλικό που οι εξωγήινοι αστρονόμοι θα μπορούσαν να καταλάβουν ότι είναι τεχνητός. «Αυτός θα ήταν ο κύριος τρόπος για να γίνουμε αντιληπτοί, αν θα το θέλαμε», αναφέρει ο Beatty.
Προς το παρόν, τα σημάδια της ύπαρξής μας είναι πιο ήπια αλλά εξακολουθούν να είναι ανιχνεύσιμα. «Δεν χρειάζονται θαύματα. Χρειάζονται απλώς την τεχνολογία που έχουμε, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα», λέει ο Seth Shostak, ανώτερος αστρονόμος στο Seti Institute (Search for Extraterrestrial Intelligence) στις ΗΠΑ.
