Παιχνίδια πολιτικής και αναθεωρητισμού από τις ΗΠΑ; Εμπορικός πόλεμος με Ευρώπη – Κίνα; Ή κάτι χειρότερο; Οπως και αν εξελιχθούν τα πράγματα, από τις πρώτες εβδομάδες διακυβέρνησης Τραμπ αλλάζουν όλα τα δεδομένα στην οικονομική πολιτική και στη χώρα μας.
Η πολιτική «ξαναγράφεται» και όλα όσα ξέραμε για την πορεία της οικονομίας και των εισοδημάτων οριοθετούνται ξανά:
-Ανάπτυξη: Η αβεβαιότητα και μόνο που προκαλεί η απειλή επιβολής αμερικανικών δασμών στην Ευρώπη αναστέλλει επενδύσεις και προκαλεί οικονομική επιβράδυνση πριν καν αποκαλυφθεί τι τελικώς θα ισχύσει. Μιλώντας στους πρέσβεις των χωρών της Ε.Ε., ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας προέβλεψε ότι μια επιβολή δασμών της τάξης του 10% από τις ΗΠΑ θα μειώσει τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη κατά 0,5 μονάδες από τον πρώτο κιόλας χρόνο. Ακόμα και στα πιο ήπια σενάρια, «μια οικονομική επιβράδυνση για την Ε.Ε. είναι αναπόφευκτη», όπως επισημαίνει ειδική Εκθεση της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας. Αν και η Ελλάδα έχει ελάχιστη έκθεση στο εμπόριο με τις ΗΠΑ, οι ελληνικές εξαγωγές και ο τουρισμός της επηρεάζονται κατά 60% από την πορεία και τη μοίρα της υπόλοιπης Ευρώπης.
-Χρέη – Πλεονάσματα: Στο προσκήνιο μπαίνουν άμεσα η αύξηση δαπανών των κρατών για την άμυνα και την ασφάλεια. Η αύξηση θα χρηματοδοτηθεί από τον Προϋπολογισμό και νέα δάνεια επιβαρύνοντας τις χώρες με νέα χρέη και τόκους.
-Παροχές: Οι δημοσιονομικοί κανόνες αναθεωρούνται πανευρωπαϊκά για να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες. Αυτό θα συμβεί όμως εις βάρος άλλων κρατικών δαπανών. Αρα, οι νέες προτεραιότητες και προκλήσεις δεν αφήνουν χώρο για κοινωνικές παροχές, όπως κάποιοι «διαβάζουν» τις εξελίξεις.
Αντιθέτως, η ανάγκη για αυξημένες αμυντικές δαπάνες βάζει εμπόδια σε δουλειές και εισοδήματα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πληροφορίες του «business stories»:
-Tον Ιούλιο του 2026 καταργείται το Ταμείο Ανάκαμψης. Οι χώρες θα επιστρέψουν τα αδιάθετα κονδύλια για να δημιουργηθεί το νέο Ταμείο που θα χρηματοδοτεί την άμυνα στην Ευρώπη αντί επενδύσεις και ανάπτυξη.
-Για πρώτη φορά στα χρονικά, η Ελλάδα ίσως καταφύγει σε δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων όχι για επενδύσεις σε έργα υποδομής ή καθαρές πηγές ενέργειας -όπως παραδοσιακά έκανε-, αλλά για στρατιωτικές ανάγκες, συστήματα πολιτικής άμυνας, κατασκευή γεφυρών ή άλλων εγκαταστάσεων κ.λπ.
Τι εστί «Ανταγωνιστικότητα»
Κυβερνήσεις, πολιτικοί, επιχειρηματίες, όλοι έχουν ένα θέμα συζήτησης: πού το πάει ο Τραμπ και πώς θα απαντήσει η Ευρώπη. Δεν πιέζονται όλοι το ίδιο όμως.
«Στην Ελλάδα υπάρχει ανησυχία, στην υπόλοιπη Ευρώπη αγωνία και τρόμος»! Ετσι περιγράφουν Ελληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι το κλίμα που συναντούν τις τελευταίες ημέρες στις επαφές τους σε Αθήνα, Βρυξέλλες, Μόναχο και άλλα κέντρα αποφάσεων.
Αμεσο κίνδυνο για πόλεμο αισθάνονται ανατολικές χώρες (Πολωνία και Βαλτικές) που γειτνιάζουν με Ρωσία και Ουκρανία. Φόβους για εμπορικό πόλεμο όμως έχουν και όλες όσες στηρίζουν εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις εκτός Ε.Ε. εξαγωγές τους (ΗΠΑ, Ασία κ.λπ.). Πρώτη των πρώτων η Γερμανία (6,8 εκατομμύρια εργαζόμενοι, σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν), αλλά και Γαλλία (2,8 εκατομμύρια), Ιταλία (2,7 εκατομμύρια), Ισπανία (1,8 εκατομμύρια), Ολλανδία (1,3 εκατομμύρια), Ρουμανία (1,1 εκατομμύριο), Βέλγιο (713.000), Βουλγαρία (662.000) κ.λπ.
Απέναντι στα δεδομένα αυτά, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αναδεικνύεται σε νέο δόγμα της Ε.Ε. Αποκτά έννοια όρου επιβίωσης και όχι όρου που απαντάται σε εκθέσεις ή εξαγγελίες. Απαιτεί δύσκολες αποφάσεις και δράσεις που μόνο σε κρίσιμες συνθήκες λαμβάνει η Ευρώπη.
Ως απάντηση σε έναν ανοιχτό εμπορικό πόλεμο, το ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανταγωνιστικότητα περιλαμβάνει:
-Προστασία ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, αντίμετρα στους δασμούς ΗΠΑ ή οικονομική επίθεση άλλων χωρών, με ταυτόχρονη άρση εμποδίων στο εσωτερικό της Ευρώπης.
Η Ε.Ε. «σπάει» τα εσωτερικά και θεσμικά σύνορα για ταχύτερη ολοκλήρωση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς, ώστε να καλύψει εκ των ένδον ανάγκες ή ελλείψεις που δεν θα μπορεί πια μέσω εισαγωγών. Παράλληλα διεκδικεί να διεισδύσει και σε αγορές τρίτων χωρών. Οχι τυχαία, ο Μάριο Ντράγκι κάλεσε προ ημερών την Ευρωπαϊκή Ενωση να μη βάζει πια φραγμούς στην ανταγωνιστικότητα των δικών της επιχειρήσεων, λέγοντας πως είναι σαν να επιβάλλει η ίδια δασμούς 45% στον εαυτό της, πολλαπλάσιους δηλαδή από τους όποιους αμερικανικούς!
Το ίδιο ακριβώς υποστήριζαν έναν μήνα πριν σε ειδική έρευνα το Ευρωπαϊκό Τμήμα του ΔΝΤ, αλλά και στελέχη εταιρειών συμβούλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Οπως αναφέρουν ως παράδειγμα μάλιστα, «η Ε.Ε. τρέχει να επιβάλει “πράσινες” απαιτήσεις ή Εκθέσεις Βιωσιμότητας και αξιολογήσεις ESG, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αποκλείονται έτσι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από δουλειές ακόμα και μέσα στη χώρα τους (με διαδικασίες Go/No-Go)», με αποτέλεσμα να τις παίρνουν κινεζικές ή άλλες που πληρούν τα σχετικά κριτήρια, αλλά χρεώνουν και ακριβότερα τους Ευρωπαίους πελάτες τους. Ακόμα και τα μέτρα στήριξης, πάντως, ίσως προκαλέσουν τριγμούς και αντιστάσεις, εφόσον δίνονται επιλεκτικά -βάσει σχεδίου- για να καλύψουν ανάγκες που δημιουργεί ο εμπορικός αποκλεισμός της Ευρώπης, ευνοώντας κάποιους κλάδους (π.χ. Τεχνολογίας) ενώ άλλους όχι που θα μένουν πίσω. Επιπλέον, άρση εμποδίων με άνοιγμα κλειστών αγορών, κλάδων, επαγγελμάτων ή ομάδων πίεσης που σήμερα προστατεύονται «τρομάζει» εργαζόμενους και επιχειρήσεις που δυσκολεύονται ήδη μετά από παρατεταμένες κρίσεις, ύφεση και ακρίβεια, εξωθώντας κάποιους στο περιθώριο ή σε αντιδράσεις.
-Μείωση φόρων (και) στις επιχειρήσεις. Αν η κρίση έχει διάρκεια, εκ των πραγμάτων στο τραπέζι μπαίνει η ανάγκη παροχής φορολογικών κινήτρων για να απορροφήσουν τους κραδασμούς οι επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα όπου η φορολογία εταιρειών είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρωζώνη (22%), η κυβέρνηση κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση: ετοιμάζει μειώσεις φόρων μόνο για νοικοκυριά και τη μεσαία τάξη.
Τα δεδομένα όμως αλλάζουν εάν πανευρωπαϊκά -ή μεμονωμένα ίσως σε κάποια κράτη- αποφασιστούν μειώσεις εταιρικών φόρων προκειμένου να διασωθούν δουλειές, μισθοί και τα δημόσια οικονομικά. Αυτό θα άλλαζε τον χάρτη των φόρων στην Ε.Ε., πυροδοτώντας φορολογικό ανταγωνισμό όπως αυτόν που βιώνει ήδη η Ελλάδα στα Βαλκάνια (από Βουλγαρία, Ρουμανία ή τρίτες χώρες) και ανατρέποντας τους σχεδιασμούς υπέρ των επιχειρήσεων και στη χώρα μας σε βάρος ενδεχομένως των ελαφρύνσεων των νοικοκυριών.
Πολλά θα κριθούν στα συμβούλια Eurogroup και Ecofin τον Μάρτιο, όπου οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών θα εκτιμήσουν την κατάσταση και θα αναζητήσουν λύσεις υπό τις εντολές της ηγεσίας των κρατών της Ευρώπης.
