Σύγχρονοι εννοιολογικοί καλλιτέχνες με έργο που έχει χαρακτηριστεί από «αριστούργημα» έως «αμφιλεγόμενο» και «προκλητικό» οι Sun Yuan και Peng Yu από το Πεκίνο έχουν αναστατώσει συχνά την καλλιτεχνική ή τη φιλότεχνη κοινότητα με δημιουργίες όπως το περίφημο «Angel», με έναν ηλικιωμένο θηλυκό άγγελο (κατασκευασμένο από τζελ σιλικόνης, fiberglass, ανοξείδωτο ατσάλι και ύφασμα) που κειτόταν στο χώμα κοιμισμένος ή νεκρός, με τα φτερά του φθαρμένα. Ή με το εξαιρετικά αμφιλεγόμενο βίντεο «Dogs that cannot touch each other» (με δύο εξαγριωμένα πιτ μπουλ που έτρεχαν δεμένα σε κυλιόμενους αντικριστούς διαδρόμους και σε απόσταση τέτοια που απέκλειε το ενδεχόμενο να επιτεθεί το ένα στο άλλο) το οποίο είχε παρουσιαστεί στο Μουσείο του Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης στο πλαίσιο της έκθεσης «Art and China after 1989» εξαγριώνοντας χιλιάδες φιλόζωους – και όχι μόνον.
Αυτή τη φορά όμως έγιναν κυριολεκτικά viral χωρίς να το επιδιώξουν σ’ ένα εντελώς απροσδόκητο «περιβάλλον»: στη δημοφιλή, κυρίως σε πολύ νέους, εφαρμογή TikTok και μάλιστα για ένα περίφημο έργο τους που είχε κάνει θραύση στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2019. Την εγκατάσταση «Can’t help myself» («Δεν μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου») που αποτελούνταν από έναν γιγαντιαίο ρομποτικό βραχίονα, ο οποίος περιστρεφόταν καθαρίζοντας από το πάτωμα ένα υγρό-προσομοίωση αίματος, ενώ περιοδικά ένας άλλος μηχανισμός ψέκαζε «αίμα» στους τοίχους.
Αυτή λοιπόν η εγκατάσταση που είχε δημιουργηθεί το 2016, κατά παραγγελία του Γκουγκενχάιμ και πάλι, ώστε να αποτελέσει μέρος της έκθεσης «Tales of our time» («Μύθοι του καιρού μας») και τρία χρόνια μετά, ελαφρώς παραλλαγμένη, εντυπωσίασε και στην Μπιενάλε, επανήλθε στην επικαιρότητα τον περασμένο Νοέμβριο όταν το βίντεό της έγινε «meme» στο TikTok με υπόκρουση μελαγχολικής μουσικής. Ακολούθησαν χιλιάδες εκδοχές που κάθε φορά συγκέντρωναν όλο και περισσότερα likes, share και νέες εκδοχές: «Παλιά ήταν τόσο καθαρό…» σχολίασε κάποια από τους χρήστες για το πάτωμα στο έργο, συνοδεύοντας το βίντεο της εγκατάστασης με το τραγούδι «Je te laisserai des mots» του Πάτρικ Ουάτσον. Αποτέλεσμα 262.000 likes! «Ενα έργο τέχνης δεν θα σε βλάψει», έγραψε χαριτολογώντας ο χρήστης @anike_edits, ανεβάζοντας το βίντεο μαζί με μια διασκευή του τραγουδιού της Lana Del Rey «Dealer». «Αυτό είναι το τραύμα. Μπορείς να το σκουπίσεις αλλά είναι πάντα εκεί ό,τι κι αν κάνεις», έγραψε η @0peachsoda. «Μπορείς να νιώσεις την αγωνία του», έγραψε ο @autisticqueen, μεταφέροντας το βίντεο του έργου με υπόκρουση το «Arcade» του Duncan Laurence.«Εγώ σε βλέπω να κλαις πάνω από ένα ρομπότ που σκουπίζει κόκκινη μπογιά», του απάντησε η @avenugly, η οποία βιντεοσκόπησε τον εαυτό της να σωριάζεται στο πάτωμα γελώντας. Η «μανία» του TikTok με την εγκατάσταση των Sun Yuan και Peng Yu μεταφέρθηκε λίγο αργότερα και στο Twitter όπου σημειώνει ανάλογη επιτυχία και δη ανάμεσα στους πιο νέους χρήστες. Τι τους εξιτάρει άραγε; Ο συνδυασμός της ρομποτικής τεχνολογίας με την ωμή βία και το αίμα που παραπέμπει σε κινηματογραφικά «οικείες» σκηνές επιστημονικής φαντασίας; Η επαναληπτικότητα της περιστροφής και μαζί μιας διαρκούς αόρατης απειλής που δεν καταλήγει πουθενά και δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις, επιτρέποντας στον θεατή τα δικά του συμπεράσματα;
Χαρακτηριστικό της εποχής των social media είναι το γεγονός ότι το «Can’t help myself» σαρώνει σε μια «κοινότητα», πολλά μέλη της οποίας όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Κι από την άλλη, αυτή η διαδικασία μιας ακούσιας επικοινωνίας με τη σύγχρονη τέχνη που γίνεται αιφνίδια viral και σημειώνει χιλιάδες share α) είναι ένα αξιοπρόσεκτο φαινόμενο και β) έχει μεγάλο εννοιολογικό ενδιαφέρον, ειδικά αν πέσει κάποιος επάνω σε σχόλια όπως αυτό που έγραψε με έναν απολύτως αυθαίρετο, ελεύθερο και αυθόρμητο συνειρμό ένας χρήστης του Twitter που αυτοχαρακτηρίστηκε #luckygordy. Γι’ αυτόν λοιπόν η εγκατάσταση «Can’t help myself» αφορά «το πώς αυτοκτονούμε ψυχικά και σωματικά για χρήματα απλώς σε μια προσπάθεια να συντηρήσουμε τη ζωή, πώς το σύστημα έχει στηθεί για να αποτύχουμε επίτηδες, να μας υποδουλώσει, να κλέψει τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας και να παίξει το παιχνίδι που έχουν σχεδιάσει οι πλουσιότεροι αυτού του κόσμου. Πώς αυτό μας στερεί την ευτυχία, το πάθος και την εσωτερική μας γαλήνη. Πώς πνίγουμε σιγά σιγά με όλο και περισσότερες ευθύνες, όλο και λιγότερες απολαβές και λιγότερο ελεύθερο χρόνο, το δικαίωμα να απολαύσουμε τον εαυτό μας».
Οι δύο καλλιτέχνες δεν έχουν τοποθετηθεί. Αν πάντως διαβάζουν μερικά από τα σχόλια θα πρέπει να είναι πιο ικανοποιημένοι κι απ’ ό,τι θα υπήρξαν με την υποδοχή του έργου τους στην Μπιενάλε. Σ’ αυτή την περίπτωση η τέχνη τους δρα ακαριαία και επιτελεί τη διαχρονική αποστολή της: να παραμένει ανοιχτή σε ερμηνείες.
