Η δευτερογενής πρόληψη απευθύνεται σε ανθρώπους που έχουν κάποια ελαφριά σημάδια άνοιας ή ήπιας νοητικής διαταραχής (ΗΝΔ), η οποία εμφανίζεται με συχνότητα 12%-19% σε άτομα άνω των 60 ετών, αποτελώντας πολύ συχνά προστάδιο άνοιας οφειλόμενης στη νόσο Αλτσχάιμερ, αν και μπορεί – λιγότερο συχνά – να οφείλεται και σε πλήρως αντιστρεπτά αίτια, όπως είναι οι μεταβολικές διαταραχές, οι παρενέργειες φαρμάκων ή η κακή ποιότητα ύπνου.
Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ήδη εκδηλώσει έκπτωση σε κάποιον νοητικό τομέα (μνήμη, λόγο, προσανατολισμό), χωρίς όμως αυτή να επηρεάζει την κοινωνική και επαγγελματική τους λειτουργικότητα.
Μάλιστα οι ειδικοί τονίζουν πως θεωρούν ότι το ποσοστό των ανθρώπων άνω των 60 ετών με ήπια νοητική διαταραχή μπορεί να αγγίζει και το 32,4% αλλά υποδιαγιγνώσκεται.
Σύμφωνα με πρόσφατες οδηγίες της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, έχει επιβεβαιωθεί ότι η δευτερογενής πρόληψη για όσους εκδηλώνουν ήπια νοητική διαταραχή θα πρέπει να περιλαμβάνει σωματική άσκηση, ενώ ευεργετική πιθανολογείται πως είναι και η επίδραση της νοητικής ενδυνάμωσης. Αντίθετα, η αξία διαφόρων άλλων – κυρίως φαρμακευτικών – παρεμβάσεων δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί.
Η τεράστια σημασία της άσκησης
Οι μηχανισμοί με τους οποίους η σωματική άσκηση προασπίζει την καλή δομική/λειτουργική κατάσταση ενός γηράσκοντος εγκεφάλου και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί πλήρως.
Οι επικρατέστερες θεωρίες μιλάνε για διάφορους μηχανισμούς, όπως αύξηση της νευρογένεσης και της νευροπλαστικότητας, βελτίωση της λειτουργίας του καρδιαγγειακού συστήματος, μείωση του στρες και της φλεγμονής και αύξηση της ευαισθησίας των νευρώνων στη δράση της ινσουλίνης.
Κατ’ αρχάς, η νευρογένεση, δηλαδή η δημιουργία νέων νευρώνων, είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται στον εγκέφαλό μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.
Αφορά κυρίως τον ιππόκαμπο και τον φλοιό, δηλαδή περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη, τη μαθησιακή διαδικασία και γενικότερα τις νοητικές λειτουργίες. Αυτό που καταφέρνει η σωματική άσκηση είναι να αυξάνει τη διαθεσιμότητα των νευροδιαβιβαστικών ουσιών μέσω των οποίων επικοινωνούν τα κύτταρα του εγκεφάλου.
Δεύτερον, το καρδιαγγειακό και το νευρικό σύστημα βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση, με την ομοιόσταση του πρώτου να παίζει σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του δεύτερου. Σύμφωνα με μια αρχική υπόθεση, η άσκηση τροποποιεί εκείνους τους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου (δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση) που είναι παράλληλα παράγοντες κινδύνου και για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Επίσης, η χρόνια έκθεση ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου στο στρες και σε ορμόνες που εκλύονται από αυτό οδηγεί στη μείωση της νευρογένεσης και της νευροπλαστικότητας, συμβάλλοντας στη νοητική έκπτωση. Εχει φανεί ότι η αερόβια άσκηση μέτριας ή υψηλής έντασης, διάρκειας τουλάχιστον 20 λεπτών, ασκεί ευεργετική αγχολυτική δράση. Τέλος, η άσκηση διαδραματίζει προστατευτικό ρόλο ως προς τις φλεγμονώδεις διεργασίες στον ιππόκαμπο, μειώνοντας την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτοκινών, ενώ παράλληλα ενεργοποιεί την έκφραση αντιφλεγμονωδών παραγόντων.
Τι συμβαίνει με τη διατροφή
Οπως είναι εύλογο, οι επιστήμονες έχουν διερευνήσει σε βάθος τι θα μπορούσε να βοηθήσει από τη φαρέτρα της διατροφής στο να σταματήσει η εξέλιξη της νοητικής διαταραχής.
Ετσι, η διεθνής βιβλιογραφία περιλαμβάνει ικανό αριθμό μελετών που διερευνούν την επίδραση διαφόρων διατροφικών παραγόντων ή συμπλεγμάτων στις νοητικές λειτουργίες ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή.
Ο χυμός από μύρτιλα και κάποια συμπληρώματα διατροφής βελτιώνουν κάποιους από τους νοητικούς τομείς, εντούτοις δεν μειώνουν τον κίνδυνο εξέλιξης σε άνοια.
Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν μερικές πρόσφατες μελέτες που διερευνούν την προληπτική επίδραση της ομοταυρίνης (αμινοσουλφιδικό μόριο, που απαντάται σε ορισμένα είδη φυκιών και κυκλοφορεί ως συμπλήρωμα διατροφής) σε αμνησιακούς ηλικιωμένους με ήπια νοητική διαταραχή.
Η ομοταυρίνη βελτιώνει την επεισοδική μνήμη στον εν λόγω πληθυσμό και ασκεί ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση συμβάλλοντας στη δευτερογενή πρόληψη.
Πώς μπορούμε να προλάβουμε το Αλτσχάιμερ;
Δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες σε σχέση με την αποφυγή του Αλτσχάιμερ αλλά υπάρχουν κάποια πράγματα που δρουν προστατευτικά.
Αυτά είναι η αυξημένη πρόσληψη βιταμινών και αντιοξειδωτικών, το να ακολουθούμε τη μεσογειακή διατροφή, η συστηματική σωματική άσκηση, η μόρφωση, η ενασχόληση με καινούργια πράγματα και πολλές δραστηριότητες και τέλος η πρόληψη και θεραπεία καρδιαγγειακών νόσων όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία και η παχυσαρκία, ήδη από τη μέση ή και από τη νεαρή ηλικία, καθώς και η αποφυγή κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων και του καπνίσματος, που είναι όλοι επιβαρυντικοί παράγοντες όσον αφορά την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου.
Βιβλιογραφία
Εχουν χρησιμοποιηθεί κείμενα από το βιβλίο: Οταν η λογική κυνηγάει τη μνήμη. Η πολυδιάστατη απειλή της νόσου Αλτσχάιμερ στον 21ο αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
vita.gr
