Η σφαγή και οι βαρβαρότητες σε πόλεις από τις οποίες αποχωρούν οι ρωσικές δυνάμεις, κυρίως έξω από το Κίεβο, όπως στην πόλη Μπούτσα έχουν σοκάρει την παγκόσμια κοινή γνώμη και τη διεθνή κοινότητα και επισκιάζουν κάθε προσπάθεια για ειρήνευση στην Ουκρανία, μετά από 40 μέρες ρωσικής εισβολής.
Οι βομβαρδισμοί και οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν την Κυριακή, παρά τις διαβουλεύσεις που συνεχίζονται, κυρίως στο παρασκήνιο τα τελευταία 24ωρα και αφού δεν φαίνεται να υπάρχει ακόμα στον ορίζοντα το ενδεχόμενο συνάντησης Πούτιν – Ζελένσκι. Όπως ξεκαθάρισε και χθες η Μόσχα δια του εκπροσώπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, απευθείας συνάντηση των προέδρων Ρωσίας – Ουκρανίας θα γίνει μόνο εάν οι αντιπροσωπείες των δύο χωρών φτάσουν σε μία «γραπτή συμφωνία» και όχι «ένα σύνολο ιδεών».
Νωρίτερα από το Κίεβο είχε εκφραστεί η εκτίμηση ότι υπάρχει σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις και οι δύο πλευρές είχαν βρει κοινά σημεία σε κρίσιμα ζητήματα για τον τερματισμό του πολέμου, εκτός από το θέμα της Κριμαίας. Αλλά από τη Μόσχα υπήρξε αμέσως διάψευση με τον επικεφαλής των Ρώσων διαπραγματευτών Βλαντίμιρ Μεντίνσκ να δηλώνει ότι «το σχέδιο συμφωνίας δεν είναι έτοιμο για να υποβληθεί σε μια συνάντηση κορυφής» και ότι «η θέση της Ρωσίας για την Κριμαία και το Ντονμπάς παραμένει αμετάβλητη».
Την Κυριακή οι ρωσικές επιθέσεις συνεχίστηκαν, με κύριους στόχους τις πόλεις Χάρκοβο στα βορειοανατολικά της Ουκρανίας, Νικολάεφ, που βρίσκεται νότια και Βασίλκιβ, 50 χιλιόμετρα έξω από το Κίεβο. Οι ρωσικές δυνάμεις πάντως φαίνεται να επικεντρώνονται στην ανατολική Ουκρανία, δηλαδή στις περιοχές του Ντονμπάς, καθώς και στο νότο, γύρω από τη Χερσώνα, τόσο προς τη Μαριούπολη, όσο και προς την Οδησσό. Παρότι φαίνεται να αποχωρεί ο ρωσικός στρατός από τις περιοχές του Κιέβου και του Τσερνίχιβ, αυτό δεν σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις του δεν εξελίσσονται σε ένα ευρύ μέτωπο. Και ότι δεν μπορούν να επανέλθουν ανασυντασσόνενες.
Την ίδια ώρα ο οικονομικός πόλεμος και η ενεργειακή κρίση οξύνονται, με τους Ευρωπαίους να ελπίζουν ότι θα βρεθεί ένας συμβιβασμός μέχρι τα μέσα Απριλίου, όταν και πρέπει να αρχίζουν να πληρώνουν το ρωσικό αέριο που προμηθεύονται με ρούβλια, όπως έχει ζητήσει ο Βλαντιμίρ Πούτιν – και εφόσον εκείνος επιμείνει στην απαίτησή του. Ήδη για παράδειγμα η Σλοβακία αποφάσισε να συμμορφωθεί με την απαίτηση του Κρεμλίνου.
Προς το παρόν πάντως οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απέρριψαν το τελεσίγραφο του Κρεμλίνου, αλλά και η Μόσχα δεν διέκοψε την παροχή του φυσικού αερίου την 1η Απριλίου, ημερομηνία την οποία έθεσε όριο για την αλλαγή του τρόπου πληρωμής, δίνοντας περιθώριο έως τις επόμενες καταβολές.
Το Κρεμλίνο προειδοποιεί τώρα τη Δύση ότι θα σταματήσει τις εξαγωγές άλλων προϊόντων, όπως τα σιτηρά, οι ευρωπαίοι πιέζουν, χωρίς όμως αποτέλεσμα το Πεκίνο να μην στηρίζει τη Μόσχα και ο Τζο Μπάιντεν προχώρησε σε μία θεαματική απόφαση, ανακοινώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα απελευθερώνουν από τα αποθεματικά τους κάθε μέρα 1 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου για να καλύψουν τις ανάγκες και να αποκρούσουν τις πιέσεις των Ρώσων.
Μέσα στην αχλή του πολέμου κάνει ιδιαίτερη εντύπωση η πληροφορία που κυκλοφορεί τα τελευταία λίγα 24ωρα για την κατάσταση της υγείας του Ρώσου προέδρου, τον οποίο παρακολουθεί, σύμφωνα με δημοσιεύματα, γιατρός-ειδικός στον καρκίνο του θυρεοειδούς – σε διάστημα 166 ημερών ο ογκολόγος Γεβγένι Σελιβάνοφ φέρεται να επισκέφτηκε τον Βλαντιμίρ Πούτιν 35 φορές!
Σε μία κίνηση έμπρακτης συμπαράστασης της χώρας μας στον αγώνα του ουκρανικού λαού, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι προσκεκλημένος και θα μιλήσει μέσω τηλεδιάσκεψης στην Βουλή των Ελλήνων την ερχόμενη Πέμπτη.
Πρόοδος στις συζητήσεις, αλλά ακόμα μακριά από συμφωνία
Με την επανέναρξη τις τελευταίες ημέρες των απευθείας συνομιλιών ανάμεσα στην ουκρανική και τη ρωσική αντιπροσωπεία στην Κωνσταντινούπολη, φάνηκε για πρώτη φορά ότι υπάρχει ένα πλαίσιο επί του οποίου μπορεί να διαμορφωθεί μία ειρηνευτική λύση. Η ουκρανική αντιπροσωπεία εμφανίστηκε με ένα γραπτό κείμενο προτάσεων και αυτό έδωσε την αίσθηση ότι υπάρχει σαφής πρόοδος, έστω και αρκετά μακριά ακόμα από μία συμφωνία.
Για πολλούς στη Δύση, αλλά και για τον ίδιο τον ουκρανό πρόεδρο Βολοντιμίρ Ζελένσκι, είναι ακόμα αβέβαιο εάν η Μόσχα επιδιώκει όντως έναν συμβιβασμό σύντομα, ή χρησιμοποιεί τις διαβουλεύσεις για να ανασυντάξει τις δυνάμεις της, μετά τις απροσδόκητα πολλές απώλειες που καταγράφει στο πεδίο και την ισχυρή αντίσταση που συνάντησε η εισβολή. Γι’ αυτό τόσο η Ουάσιγκτον, όσο και το Λονδίνο προέτρεψαν τον Ουκρανό πρόεδρο να μην υποκύψει σε πιέσεις και να μην προχωρήσει σε μία βεβιασμένη συμφωνία.
Ήδη από την Παρασκευή πάντως ο ρώσος πρόεδρος Πούτιν απέρριψε την ιδέα που του εξέφρασε σε τηλεφωνική τους επικοινωνία, ο Ταγίπ Ερντογάν, να συναντηθεί σύντομα με τον κ. Ζελένσκι. Όπως έχει διευκρινίσει εδώ και καιρό το Κρεμλίνο, μία τέτοια συνάντηση θα γίνει μόνο εάν είναι έτοιμη μία συμφωνία για υπογραφές.
Η Ουκρανία φέρεται να συζητά την υιοθέτηση ενός ουδέτερου καθεστώτος – όχι ένταξη στο ΝΑΤΟ δηλαδή, ούτε φιλοξενία στρατιωτικών βάσεων – με την προϋπόθεση ότι θα λάβει εγγυήσεις ασφαλείας. Το σχέδιο προβλέπει ότι εγγυήτριες χώρες θα αναλάβουν την υποχρέωση να παράσχουν στην Ουκρανία στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση εξωτερικής επίθεσης – με στρατεύματα, όπλα, καθώς και με τη δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων. Πρόκειται ουσιαστικά για τη δημιουργία ενός μηχανισμού, ο οποίος θα μπορεί να λειτουργήσει γρήγορα και αποτελεσματικά για την άμυνα και την ασφάλεια της χώρας.
Το Κίεβο αποδέχεται ως εγγυήτριες δυνάμεις, τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (Γαλλία, ΗΠΑ, Βρετανία, Κίνα, Ρωσία) καθώς και χώρες από μία λίστα, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την Τουρκία, τη Γερμανία, τον Καναδά, την Ιταλία, την Πολωνία, το Ισραήλ.
Η ουκρανική πλευρά ζητά επιπλέον εγγυήσεις ασφαλείας σύμφωνα με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ και τη «ρήτρα συλλογικής άμυνας», που προβλέπει ότι σε «μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσοτέρων μελών της», η Συμμαχία θα παρέχει προστασία και ασφάλεια με τα ανάλογα μέσα.
Για το φλέγον ζήτημα της Κριμαίας, το Κίεβο αποδέχεται μία 15ετή περίοδο διαβούλευσης για το καθεστώς της περιοχής.
Θολό τοπίο με τις στρατιωτικές επιδιώξεις των Ρώσων
Για την ακριβή εξέλιξη των ρωσικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία ουδείς είναι ακόμα βέβαιος εάν η Μόσχα πράγματι αναδιπλώνεται, μειώνοντας τα μέτωπα και κυρίως χαλαρώνοντας την πίεση στο Κίεβο, στρεφόμενη προς τις περιοχές του Ντονμπάς και τη σύνδεσή τους με την Κριμαία, ή απλώς κερδίζει χρόνο με διάφορους ελιγμούς και ανασυντάσσει τις δυνάμεις της για να εξαπολύσει νέες επιθέσεις στην πρωτεύουσα και στα βορειοδυτικά της χώρας, απ’ όπου θεωρεί ότι περνάει η οπλική βοήθεια φτάνει από τη Δύση προς τους ουκρανούς.
Είναι πάντως ξεκάθαρο ότι όλα εξαρτώνται από την πορεία των διαπραγματεύσεων. Το Κρεμλίνο θέλει να πιέσει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι για περισσότερες παραχωρήσεις, ιδίως σε ό,τι αφορά στην αυτονόμηση ή και προσάρτηση του Ντονμπάς στη Ρωσία, φυσικά και την αποδοχή της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία.
Μέχρι πρότινος τουλάχιστον, δεν τα είχε καταφέρει, λόγω της απροσδόκητα σθεναρής ουκρανικής αντίστασης, αλλά η κυρίαρχη εκτίμηση είναι ότι δεν πρόκειται ακόμα η Ρωσία να οπισθοχωρήσει εάν δεν πετύχει μία συνθηκολόγηση του Κιέβου που να ικανοποιεί πολλούς από τους βασικούς στόχους που είχε όταν άρχισε την εισβολή στη χώρα.
Προ ημερών το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι θα περιορίσει τις επιχειρήσεις γύρω από το Κίεβο, ενώ την Παρασκευή οι ουκρανικές αρχές διαπίστωναν ότι οι Ρώσοι αποσύρουν μέρος των δυνάμεών τους και από το Τσερνίχιβ, μία πόλη στρατηγικής σημασίας βορειονατολικά της πρωτεύουσας. Ίδια εικόνα υπήρχε και για την πόλη Χοστομέλ, που βρίσκεται πολύ πιο κοντά στο Κίεβο, στην βορειοδυτική πλευρά του. Και από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοινώθηκε ότι ο στρατός αποχωρεί ή ήδη έχει αποχωρήσει από αυτές τις περιοχές από τις 30 Μαρτίου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες κυρίως, αλλά και το ΝΑΤΟ, καθώς και η Βρετανία είναι εξαιρετικά επιφυλακτικές για τις πραγματικές κινήσεις των Ρώσων στο πεδίο. Σε κάθε περίπτωση όμως, όλοι αντιλαμβάνονται, μετά από σχεδόν έξι εβδομάδες εισβολής, ότι το κύριο ενδιαφέρον της Μόσχας είναι ο έλεγχος του Ντονμπάς, που αποτελείται από τις περιοχές του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ, τις δύο αυτοανακηρυχθείσες αυτονομιστικές «Δημοκρατίες», τις οποίες έχει αναγνωρίσει ήδη ο Βλαντιμίρ Πούτιν ως ανεξάρτητες. Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε προ ημερών ότι ελέγχει ήδη το 93% της πρώτης και το 54% της δεύτερης.
Ωστόσο οι μάχες στις περιοχές αυτές εκτιμάται ότι θα είναι ιδιαίτερα σκληρές και χρονοβόρες, αφού δυτικοί στρατιωτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι εκεί βρίσκονται και οι πιο ισχυρές δυνάμεις του ουκρανικού στρατού, που έχουν υποστεί μεν απώλειες ως τώρα, αλλά διαθέτουν και την εμπειρία από τις πολυετείς συγκρούσεις με τους ρωσόφωνους αυτονομιστές.
Μετά την αποτυχία του ρωσικού στρατού να καταλάβει το Χάρκοβο, που είναι σε στρατηγικό σημείο βορειοδυτικά του Ντονμπάς, οι επιχειρήσεις στρέφονται σε δύο πόλεις, που βρίσκονται στην «οριογραμμή» των ανατολικών περιοχών με την υπόλοιπη Ουκρανία: Στο Ιτζιούμ, τον έλεγχο του οποίου έχουν πάρει ήδη οι Ρώσοι και του Σλαβιάνσκ, που είναι πιο νότια προς το Ντόνετσκ.
Ακόμα πιο νότια, το δράμα της Μαριούπολης είναι δίχως τέλος. Οι προσπάθειες να λειτουργήσουν ανθρωπιστικοί διάδρομοι είναι δραματικές τις τελευταίες ημέρες, όπως και η επιχείρηση του Ερυθρού Σταυρού να προσεγγίσει την πόλη, ενώ η απομάκρυνση των αμάχων γίνεται με μεγάλη δυσκολία, την ώρα που οι επιθέσεις του ρωσικού στρατού για τον πλήρη έλεγχο συνεχίζονται.
Οι τοπικές αρχές εκτιμούν ότι οι ζημιές στις υποδομές και στο λιμάνι της πόλης ξεπερνούν ίσως και τα δέκα δισεκατομμύρια δολάρια.
Φυσικό αέριο με ρούβλι και απειλές με τα σιτηρά
Πριν ακόμα εκτιμηθεί η κατάσταση με τις απειλές της Μόσχας για το φυσικό αέριο και την πληρωμή σε ρούβλια, το Κρεμλίνο βάζει στο τραπέζι και προειδοποιήσεις ότι θα σταματήσει τις εξαγωγές σιτηρών, με τους ευρωπαίους να εμφανίζονται αποφασισμένοι να μην υποχωρήσουν στις απαιτήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν και την Ουάσιγκτον να λαμβάνει πρωτοφανή έκτακτα μέτρα για την ενεργειακή της επάρκεια.
Ρώσοι αξιωματούχοι όπως ο πρώην πρόεδρος της χώρας και νυν αναπληρωτής γραμματέας του συμβουλίου ασφαλείας Ντμίτρι Μεντβέντεφ μιλούν ακόμα και για τερματισμό των ρωσικών εξαγωγών σε γεωργικά προϊόντα, ως απάντηση στις κυρώσεις από τη Δύση. «Θα προμηθεύουμε τρόφιμα και γεωργικά προϊόντα μόνο στους φίλους μας και, ευτυχώς έχουμε πολλούς από αυτούς και δεν βρίσκονται καθόλου στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική» ήταν η δήλωση του κ. Μεντβέντεφ.
Οι προθέσεις και τα πραγματικά περιθώρια κινήσεων που έχει η Μόσχα παραμένουν αδιευκρίνιστα σε αυτή τη φάση, όπως είναι ασαφές την ίδια ώρα εάν και για πόσο αντέχει η Ρωσία στο κύμα των οικονομικών κυρώσεων, που της έχει επιβάλει η Δύση. Δεν είναι λίγο οι δυτικοί αναλυτές που εκτιμούν ότι η ρωσική οικονομία έχει ακόμα δυνάμεις και όσο ο άξονας με το Πεκίνο αντέχει, τότε ο Βλαντιμίρ Πούτιν διαθέτει περιθώρια κινήσεων και πάντως χρόνο για τις επιδιώξεις του στην Ουκρανία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από την τηλεδιάσκεψη που είχαν την Παρασκευή η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ με τον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, δεν κατάφεραν να αποσπάσουν κάποια καταδίκη του Πεκίνου προς τη Μόσχα. Η Κίνα υποστηρίζει ότι η Δύση και η Ρωσία πρέπει να ξεκινήσουν ένα διάλογο για να λύσουν τα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί και να οικοδομήσουν ένα νέο βιώσιμο και ισορροπημένο πλαίσιο ασφάλειας – μία θέση που βρίσκεται πολύ μακριά από την δυτική οπτική αυτή την ώρα.
Πάντως το Κρεμλίνο φάνηκε να αφήνει πλέον ένα παράθυρο υπαναχώρησης στο θέμα της πληρωμής του φυσικού αερίου που πουλάει την Ευρώπη, με ρούβλια. Η Μόσχα έχει διαμηνύσει ότι η αλλαγή στο νόμισμα πληρωμής ισχύσει για τις προμήθειες φυσικού αερίου από την 1η Απριλίου. Παρότι μεγάλες χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία απέρριψαν τη ρωσική απαίτηση, η ροή του αερίου συνεχίζεται κανονικά. Κι αυτό θα γίνει μέχρι τα μέσα Απριλίου ή και αργότερα, όταν είναι να γίνουν οι καταβολές για τις συγκεκριμένες προμήθειες. Αλλά ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε την Παρασκευή ότι «οι πληρωμές μπορούν να επιστρέψουν στο προηγούμενο καθεστώς και να γίνονται σε ευρώ και δολάρια σε περίπτωση που το απαιτούν ‘‘άλλες συνθήκες’’»!
Η κίνηση Πούτιν είχε ερμηνευτεί ως απέλπιδα προσπάθεια του ρώσου προέδρου να στηρίξει το ρούβλι, με το Βερολίνο, το Παρίσι και το Λονδίνο να ξεκαθαρίζουν ότι δεν πρόκειται να αποδεχθούν αυτήν την αλλαγή.
Από την πλευρά του ο Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αντλούν ένα εκατομμύριο βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, σηματοδοτώντας έτσι τη μεγαλύτερη αποδέσμευση αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης για να συγκρατήσει τις τιμές.
