Ήταν 7 Φεβρουαρίου του 1963, δηλαδή πριν ακριβώς 62 χρόνια, όταν παλιρροϊκά κύματα που δημιουργήθηκαν στον Κορινθιακό κόλπο έπειτα από υποθαλάσσιο σεισμό, τα οποία, σύμφωνα με μαρτυρίες, έφθαναν σε ύψος πολλών μέτρων, έπληξαν παραλιακές περιοχές της Αιγιαλείας, στην Αχαΐα, τη Δωρίδα και την Φωκίδα. Από τα παλιρροϊκά κύματα έχασαν την ζωή τους τουλάχιστον τέσσερα άτομα και τραυματίστηκαν περίπου 20, ενώ προκλήθηκαν εκτεταμένες ζημιές.
Εφημερίδες εκείνης της εποχής, όπως ο «Νεολόγος» Πατρών και η «Πελοπόννησος» κατέγραψαν με εκτενή ρεπορτάζ τα όσα συνέβησαν, ενώ χαρακτηριστικές ήταν και οι μαρτυρίες κατοίκων των περιοχών που επλήγησαν. Παράλληλα, έχει καταγραφεί και η ανακοίνωση του Σεισμολογικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών, σχετικά με τα αίτια που προκάλεσαν τα παλιρροϊκά κύματα και αποδόθηκαν σε υποθαλάσσια κατολίσθηση έπειτα από σεισμικές δονήσεις.
Επίσης, τις περιοχές της Αιγιαλείας και της Δωρίδας είχε επισκεφθεί ο τότε διευθυντής του Σεισμολογικού Ινστιτούτου, καθηγητής σεισμολογίας Άγγελος Γαλανόπουλος, ο οποίος μάλιστα καταγόταν από την περιοχή Ριόλος της Αχαΐας.
Το ΑΠΕ παρουσιάζει σήμερα τα όσα κατέγραψαν με τα ρεπορτάζ τους οι δύο εφημερίδες της Πάτρας, τα φύλλα των οποίων διατηρούνται και φυλάσσονται στο μουσείο Τύπου της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Πελοποννήσου, Ηπείρου, Νήσων. Παράλληλα, με πρωτοβουλία της ΕΣΗΕΠΗΝ και του μουσείου Τύπου τα φύλλα των εφημερίδων είναι ψηφιοποιημένα, όπως επίσης είναι ψηφιοποιημένος και μεγάλος αριθμός εφημερίδων, ιστορικών εγγράφων, περιοδικών, βιβλίων και άλλων τεκμηρίων.
Το χρονικό της καταστροφής που προκάλεσαν τα παλιρροϊκά κύματα
Την Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου του 1963 καταγράφονται τα πρώτα ρεπορτάζ. Στο «Νεολόγο», το θέμα είναι κορυφαίο στην 4η σελίδα (οπισθόφυλλο) και έχει τίτλο: «Παλιρροιακόν κύμα έπληξε χθες την νύκτα τας ακτάς από του Αιγίου μέχρι του Ψαθοπύργου. Τα ύδατα εισώρμησαν εις βάθος από 20 έως 50 μέτρων εις την ξηράν. 10 τραυματίαι και καταρρεύσις οικιών εις Σελιανίτικα. Πανικός μεταξύ των κατοίκων. Ζημίαι και εις άλλας περιοχάς».
Στο ρεπορτάζ που ακολουθεί, περιγράφονται μεταξύ άλλων: «Κάτοικος των Σελιανιτίκων ανηρπάγη υπό των θαλασσίων κυμάτων και ερρίφθη εις κτήμα, εις ικανήν από της ακτής απόστασιν. Κατά πληροφορίας εξ Αιγίου, το πρώτον κύμα υψώθη περί την 9:20 μ.μ. και ομοιάζον με υδάτινο φράγμα, εξεχύθη μετά πατάγου. Τα θαλάσσια ύδατα έφθασαν εις βάθος 50 και πλέον μέτρων εις την ξηράν. Τα παλιρροϊκά κύματα επήρχοντο μέχρι και της 11:15 μ.μ., ενώ οι κάτοικοι εγκατέλειπον τας οικίας των και ετρέποντο προς ασφαλέστερα σημεία της πόλεως».
Στην «Πελοπόννησο», το θέμα είναι κορυφαίο στην πρώτη σελίδα, με τίτλο: «Πρωτοφανή παλιρροϊκά κύματα έπληξαν την παραλίαν μέχρι του Αιγίου. Υδάτινοι όγκοι ύψους – 20 μέτρων εσάρωσαν Σελιανίτικα και Λαμπίρι . Τεράστιαι ζημίαι επροξενήθησαν. Υπάρχουν και πολλοί τραυματίαι. Σκηναί τρόμου των κατοίκων».
Ο απεσταλμένος δημοσιογράφος της εφημερίδας Γιάννης Καραλής περιγράφει:
«Παλιρροϊκόν κύμα, ύψους άνω των 10 μέτρων, εσάρωσε χθες το βράδυ όλη την από Αίγιο μέχρι Νέου Ερινεού ακτή. Ιδίως επλήγη η περιοχή της λουτροπόλεως των Σελιανιτίκων και εις μήκος 10 μιλλίων. Ήτο η ώρα 9:25 μ.μ. όταν οι κάτοικοι άκουσαν μία υπόκωφη βοή, περίεργη σαν να έβραζε ο γιαλός και είδαν τα νερά της θαλάσσης να υποχωρούν προς τον Κορινθιακόν κόλπον. Ευθύς μετά παρεύλευσιν δευτερολέπτων, μία τεράστια μάζα ύδατος ύψος 20 περίπου μέτρων ώρμησε και με σφοδρότητα μεγάλη έπληξε την ακτήν παρασύραν παν ότι ευρίσκετο εις πλησίον της θαλάσσης περιοχήν. Βάρκες εξεβράσθησαν εις απότασιν σε 30 μέτρων και τα παλιρροϊκά κύματα τής εξετόξευσαν άνω των οικιών. Εγέμισαν οι ακτές ψάρια, τα δε νερά, αφού παρέμεναν επί 6 – 7 λεπτά και πάλι μετά πατάγου υποχώρησαν.
Αλλόφρονες οι κάτοικοι εκραύγαζον ζητούντες, βοήθειαν και προσεπάθουν να καταφύγουν προς τας ευρισκόμενας εις αρκετόν ύψος τοποθεσίας.
Μετά πάροδον ολίγων λεπτών, ηκολούθησε νέο κύμα, μικρότερον εις έκτασιν του προηγούμενου, δια να υποχωρήση μετ΄ολίγον. Παρομοίας εκτάσεως εις έντασιν και καταστροφάς υπήρξεν η εκδήλωσις του παλιρροϊκού κύματος εις Λόγγον και Λαμπίρι. Υδάτινον τείχος, μήκους 50 μέτρων, έπληξεν όλην την ακτήν . Σκηναί τρόμου και φρίκης επακολούθησαν. Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τας οικίας των και όλην την νύκτα ετράπησαν εις φυγήν ανελθόντες εις τα ορεινά χωρία Ζήρεια και Καμάρες».
Την επόμενη ημέρα, 9 Φεβρουαρίου, ο «Νεολόγος» έχει ως κορυφαίο θέμα στην πρώτη σελίδα τα θύματα από τα παλιρροϊκά κύματα, με τίτλο: «Η πρωτοφανής νυκτερινή θεομηνία του υγρού στοιχείου. 3 νεκροί 15 τραυματίαι. Πολλαί οικίαι καταστραφείσαι εκ των παλιρροϊκών κυμάτων».
Στο ρεπορτάζ που ακολουθεί, περιγράφονται τα όσα αφηγήθηκαν οι κάτοικοι των Σελιανιτίκων:
«Ως αφηγούνται οι κάτοικοι, ο χαλασμός επήλθε περί την 9:30 μ.μ. ότε ηκούσθη βοή προς το μέρος της θαλάσσης, εις στο μέσον της οποίας είχαν ανυψωθή δύο υδάτιναι στήλαι ύψους 50 μέρων, απέχουσαι περί το εν χιλιομέτρον η μία από της άλλης. Αι στήλαι ωμοίαζον με καταρράκτας, ενώ παραλλήλως η θάλασσα είχεν υποχωρήσει προς το μέρος της ακτής, εις ικανήν απόστασιν. Οι ψυχραιμότεροι των κατοίκων, είτε εξήλθον των οικείων τους χάριν περιεργείας είτε ήνοιξαν τα παράθυρα δια να ιδουν τι συμβαίνει, λέγουν ότι, αρχικώς είχαν νομίσει, όταν η βοή εγένετο πλέον ισχυρά, ότι επρόκειτο περί σμήνους αεριωθουμένων που ίπταντο εις χαμηλόν ύψος .
Πριν όμως παρέλθουν δευτερόλεπτα τινά, αι δύο υδάτιναι στήλαι ηνώθησαν και ο τεράστιος καταρράκτης εξεχύθη με αστραπιαία ταχύτητα, επερχόμενος εις αλλεπάλληλα κύματα κατά της ακτής παρασύρων το πάν. Αλλόφρονες οι κάτοικοι εν μέσω θορύβου που εδημιούργει η υποχώρησις στεγών και παραθυροφύλλων από το μέγα βάρος του νερού της θαλάσσης, προσεπάθουν να σωθούν κραυγάζοντες. Ολίγον αργότερα και ενώ η εκόπασεν κάπως η ορμή παλιρροϊκών κυμάτων οι κάτοικοι, εν πανικώ ήρχισαν να εγκαταλείπουν τας οικίας των τρεπόμενοι προς τους λόφους, ενώ ο ιερεύς του χωρίου ήρχισεν να κτυπά την καμπάναν της εκκλησίας καλών αυτούς σε δέησιν.
Μετ’ ολίγον και ενώ απεκατεστάθη σχετική ηρεμία, πολλοί έσπευσαν εις τας οικίας ομοχωριών των , οι εκάλουν τραυματισμένοι εις βοήθειαν και οι περισσότεροι εις την εκκλησίαν όπου εψάλη δέησις, δια να καταπαύση ο χαλασμός.
Εις την περιοχήν Νησάκι κατεστράφη ολοσχερώς το απέραντον κτήμα Ασημακόπουλου, όπου τα πλείστα των δένδρων έχουν εκριζωθή και μέσα εις την λασποθάλασσαν ευρίσκοντο χιλιάδες ψαριών, χταποδιών και χελιών».
Την ίδια ημέρα η «Πελοπόννησος» έχει ως κύριο θέμα στην πρώτη σελίδα τους νεκρούς και τις καταστροφές που προκάλεσαν τα παλιρροϊκά κύματα στην απέναντι από την Αιγιάλεια ακτή της Δωρίδας. Ο τίτλος είναι χαρακτηριστικός: «Η ακτή της Δωρίδος επλήγη περισσότερον από το παλιρροϊκόν κύμα. Εις κάτω Μαραθίαν ανηπάργη από τα κύματα μία γραίαν και απωλέσθη. Επίσης αγνοείται 17ετής νέος εις την παραλίαν Σεργούλας και επνίγη ένας αλιεύς εις την τοποθεσίαν Άγιος Νικόλαος Αιγίου».
Το ρεπορτάζ της εφημερίδας στην πρώτη σελίδα αναφέρει:
«Το παλιρροϊκόν κύμα έπληξε και τας έναντι ακτάς της Δωρίδος. Το κύμα, κατά πολύ ισχυρότερον εκείνου το οποίο έπληξε την Αιγιάλειαν, εσάρωσεν ολόκληρον την περιοχήν από Μοναστηρακίου μέχρι πλησίον του Γαλαξειδίου. Κυρίως όμως, επλήγησαν τα παραθαλάσσια χωρία Μαραθιά, Κάτω Μαραθιά, Γλύφα, Παραλία Σεργούλας, η νήσος Τριζόνια, οι συνοικισμοί Χάνια, Σπηλιά και Τουβλιά, ως και η τουριστική παραλία Καραΐσκου. Η δύναμις του υδάτινου τείχους ήτο καταπληκτική. Παρέσυρεν και διεσκόρπισεν επί των βράχων τα εκτελούντα την συγκοινωνίαν με το Αίγιο μεγάλα πετρελαιοκίνητα ξύλινα σκάφη.
Τα τεράστια κύματα εισώρμησαν εντός των οικείων, ανήρπασαν σκεύη, έπνιξαν ζώα κατέστρεψαν αποθήκας κλπ.
Έξαλλοι, ημίγυμνοι, οι κάτοικοι – διότι λόγω της ώρας είχαν κατακλιθή- εξήλθον εις τους δρόμους, τραπέντες εις τα ορεινά σημεία προς ασφάλειαν».
Επίσης, χαρακτηριστική είναι η περιγραφή ενός μέλους μίας παρέας νέων που βρίσκονταν στον Λόγγο της Αιγιάλειας:
«Εις τον Λόγγον, συντροφιά νέων ευρισκόμενη εις την παραλίαν και απολαμβάνουσα οπτικώς την γαλήνη της θαλάσσης και το σεληνόφως, παρέστη αυτόπτης μάρτυρας των υδάτων που υψώθησαν εις τεράστιον -μετακινούμενον όμως- τείχος. Είδαμε κάτι που δεν ευχόμεθα ξαναδούμε λέγει ένας εκ των νεαρών φερέλπιδων του Λόγγου. Κανονίζαμε να πάμε την Κυριακή στην Πάτρα για να χορέψουμε στο μπουρμπούλι, όπου ακούμε ένα παράξενο βουητό, βλέπουμε τη θάλασσα να σηκώνεται ψηλά σε ένα τεράστιο κύμα και να έρχεται κατά πάνω μας. Το βάλαμε στα πόδια και έτσι δεν μας πρόφθασε».
Ο νέοι αυτοί, όπως περιγράφεται στο ρεπορτάζ, κτύπησαν τις καμπάνες της εκκλησίας για να ειδοποιήσουν τους κατοίκους.
Οι επιστημονικές έρευνες
Την Κυριακή 10 Φεβρουαρίου, η «Πελοπόννησος», σε ρεπορτάζ στην πρώτη σελίδα, αναφέρεται στις έρευνες που πραγματοποιεί ο καθηγητής και διευθυντής του Σεισμολογικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών, Άγγελος Γαλανόπουλος, μαζί με δύο βοηθούς του, σχετικά με τα αίτια που προκάλεσαν το παλιρροϊκό κύμα, ώστε να δοθεί σαφής επιστημονική εξήγηση.
Την Τρίτη 12 Φεβρουαρίου, η «Πελοπόννησος» δημοσιεύει τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας, με τίτλο: «Κατ’ επίσημον ανακοίνωσιν εις υποθαλάσσιαν κατολίσθησιν οφείλεται το παλιρροϊκόν κύμα που έπληξεν ακτάς του Κορινθιακού. Οι τελευταίοι ισχυροί σεισμοί προκάλεσαν μεταβολάς και μετακινήσεις εις τον βυθόν».
Στο δημοσίευμα που ακολουθεί αναφέρονται μεταξύ άλλων: «Ο κύριος Γαλανόπουλος μετά των βοηθών του διερεύνησεν ολόκληρον την περιοχήν από Αιγίου μέχρις Αγίου Βασιλείου και από Ναυπάκτου μέχρι Γαλαξειδίου, δια να εξακριβώση τα αίτια του γιγαντιαίου παλιρροϊκού κύματος το οποίον επροκάλεσε τα γνωστάς καταστροφάς εις αμφοτέρας τας ακτάς του Κορινθιακού κόλπου.
Ο κ. Γαλανόπουλος, εκ της ερεύνης του, απεκόμισε την εντύπωσιν ότι πρόκειται περί υποθαλάσσιας κατολισθήσεως. Ακολουθεί η ανακοίνωσις του Αστεροσκοπείου Αθηνών, εκδοθείσα αργότερον, που αναφέρει τα εξής:
Εννέα σεισμικαί δονήσεις αι οποίαι εγένοντο αισθηταί εις τας Πάτρας την 2αν Φεβρουαρίου είχαν την εστία των εις τον μυχόν του Πατραϊκού κόλπου.
Εκ των δονήσεων τούτων αι τρεις ήσαν αρκούντως ισχυραί, ώστε να αναγραφούν υπό του σεισμογράφου του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Αι δονήσεις αύται, τάξεως μεγέθους περίπου 3 επέφερον χαλάρωσιν των ιλιούχων μαζών, αι οποίαι είχαν αποτεθή εις την υποθαλάσσιαν κλιτύν του Κορινθιακού κόλπου και εις απόστασιν τριών περίπου χιλιομέτρων από της νότιας ακτής τούτου. Λόγω της χαλάρωσης της συνοχής των ιλυούχων μαζών, ήρξατο ερπισμός τούτων, ο οποίος έπειτα από πέντε ημέρας, εξειλίχθη εις υποθαλάσσιαν κατολίσθησιν, με αποτέλεσμα τον σχηματισμόν ισχυρών αλλεπάλληλων κυμάτων, περιόδου 1 – 2 λεπτών.
Τα κύματα ταύτα προσέβαλον τας βόρειας και νότιας ακτάς του Κορινθιακού κόλπου, με μέσην ταχύτητα 45 μέτρων το δευτερόλεπτο και ιδία τους οικισμούς οι οποίοι ευρίσκονται πλησίον των ακτών, μικρών αβαθών ορμών και ακριβώς έναντι του τόπου εκκινήσεως των υποθαλασσίων κυμάτων».
