Ηπρώτη έκπληξη ήρθε στην είσοδο της πολυκατοικίας. Κλείνοντας πίσω μου τη βαριά πόρτα του συγκροτήματος εργατικών κατοικιών στον Ταύρο, μπήκα σε έναν διαφορετικό, δροσερό πλανήτη, που φάνταζε πολύ μακριά από τη διακεκαυμένη οδό Πειραιώς, στην οποία και το ολιγόλεπτο περπάτημα ήταν αφόρητο.
Στο διαμέρισμά τους στον τελευταίο όροφο της πολυκατοικίας με περίμεναν ευδιάθετοι ο Μάριος Καζάνας και η Νίκη Λαχουρά. Το ζευγάρι βιώνει για πρώτη φορά τι σημαίνει να ζεις καλοκαίρι μένοντας σε ένα κτίριο που αναβαθμίστηκε ενεργειακά, σύμφωνα με το πρότυπο του παθητικού κτιρίου, δηλαδή ενός κτιρίου το οποίο διατηρεί σταθερή θερμοκρασία εσωτερικά, καταναλώνοντας την ελάχιστη δυνατή ενέργεια, χάρη σε μια σειρά παρεμβάσεων, όπως η ποιοτική μόνωση της ταράτσας, η τοποθέτηση θερμοπρόσοψης και η εγκατάσταση σύγχρονων κουφωμάτων.
«Αισθανόμαστε πολύ τυχεροί», συμπυκνώνει ο κ. Καζάνας. Την ενεργειακή αναβάθμιση, που οδεύει στην ολοκλήρωσή της, ανέλαβαν το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ) σε συνεργασία με την Greenpeace και τον Δήμο Μοσχάτου – Ταύρου. Οπως είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος, κοιτάει από το παράθυρό του τις απέναντι πολυκατοικίες και σκέφτεται για τους γείτονες: «Ξέρω τι τραβάτε».
«Εκαιγαν οι τοίχοι»
Για το ζευγάρι, που πρωτοκατοίκησε στην πολυκατοικία (της δεκαετίας του ’60) στις αρχές του ’90, όταν ήταν νιόπαντρο ακόμη, κάθε καλοκαίρι μέσα στο σπίτι γινόταν όλο και πιο αφόρητο. Το ρετιρέ όπου ζούσαν θερμαινόταν από την ταράτσα, ενώ λόγω προσανατολισμού το «χτυπούσε» συνεχώς ο ήλιος. «Εκαιγαν οι τοίχοι», θυμούνται χαρακτηριστικά, περιγράφοντας συνθήκες συνεχούς δυσφορίας. «Δεν ξεκουραζόμασταν ούτε στον ύπνο μας. Ξυπνούσαμε μέσα στο βράδυ για να κάνουμε ντους», περιέγραψε η κ. Λαχουρά. Το ζευγάρι, που είχε αποκτήσει δύο παιδιά, θυμήθηκε πως ένα βράδυ κοιμήθηκαν όλοι μαζί, βάζοντας κάτω τα στρώματα, στο δωμάτιο του μικρού τους γιου, στο οποίο είχαν εγκαταστήσει ένα πιο σύγχρονο κλιματιστικό.
Παράλληλα, εξαιτίας της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος προσπαθούσαν να αρκούνται σε ανεμιστήρες και χρησιμοποιούσαν με φειδώ τον κλιματισμό. Ο κ. Καζάνας θυμήθηκε χαρακτηριστικά ένα καλοκαίρι που ο λογαριασμός ρεύματος έφτασε τα 700 ευρώ. «Τρέμαμε να το ανάψουμε», είπε. Η μετατροπή του κτιρίου σε παθητικό έχει αλλάξει πλέον τις συνθήκες διαβίωσης. Παλαιότερα, όπως περιέγραψαν, ανυπομονούσαν να πάνε στη δουλειά τους ή σε φίλους τους όπου είχε δροσιά. «Τώρα δεν θέλουμε να φύγουμε από το σπίτι», σημείωσαν.
Αντίστοιχες συνθήκες με αυτές που βίωνε το ζευγάρι πριν από την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου συνεχίζουν να επικρατούν σε πολλά σπίτια ανά την Ελλάδα. Ερευνα που είχε εκπονήσει πέρυσι το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων σε 45 ευάλωτα νοικοκυριά, ανέφερε πως η μέση θερμοκρασία που αναπτυσσόταν έφτανε τους 31,4 °C, ενώ το θερμόμετρο εντός των κατοικιών είχε δείξει μέχρι τους 37,6 °C.
Τα δεδομένα που έχουμε έως σήμερα στη διάθεσή μας επικεντρώνονται κυρίως στην πρωτεύουσα. Ωστόσο, με ένα 60% του αποθέματος των κτιρίων στη χώρα μας χωρίς μόνωση και τη βεβαιότητα πλέον των συχνών επισκέψεων καύσωνα τα καλοκαίρια, το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου σε συνεργασία με την Greenpeace αποφάσισαν να ξεκινήσουν μια έρευνα που θα καταδείξει τη θερμική επιβάρυνση εντός των κτιρίων σε όλες τις κλιματικές ζώνες της Ελλάδας, τοποθετώντας αισθητήρες σε σπίτια διαφόρων περιοχών: από την Κοζάνη και τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Πάτρα και την Κρήτη.
Οι αισθητήρες θα τοποθετηθούν σε 30 διαμερίσματα διαφορετικών κατηγοριών (κάποια χωρίς μόνωση, μερικώς μονωμένα και πλήρως ενεργειακά αναβαθμισμένα) και θα μετρούν θερμοκρασία, υγρασία και τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα για έναν μήνα. Με στόχο να αναδειχθούν οι διαφορές ανάλογα με την ποιότητα των κτιρίων, στο δείγμα εντάσσονται σπίτια διαφόρων κατηγοριών, από το διαμέρισμα του Μάριου και της Νίκης, που αποτελεί το βέλτιστο παράδειγμα, μέχρι σπίτια χωρίς μόνωση.
Στην τελευταία κατηγορία ανήκει το διαμέρισμα του Γιώργου Σταύρου, κατοίκου Δυτικής Θεσσαλονίκης. Η «Κ» τον παρακολούθησε καθώς εγκαθιστούσε τους αισθητήρες. «Ηθελα να συμμετάσχω στην έρευνα για να μπορώ να δώσω κι εγώ με τη σειρά μου δεδομένα για να έχουμε μια καλύτερη εικόνα για το τι συμβαίνει μέσα στα σπίτια μας». Ο 26χρονος μηχανολόγος – μηχανικός έχει σαφή εικόνα για τις ενεργειακές απώλειες των σπιτιών στην πόλη. Αλλωστε και ο ίδιος ζει σε ένα σπίτι χωρίς καμία μόνωση, που το καλοκαίρι γίνεται αφιλόξενο.
«Δεν είναι βιώσιμο, απλά το ανέχεσαι», λέει χαρακτηριστικά. Οπως περιέγραψε, το καλοκαίρι δεν μπορεί να καλέσει φίλους, δεν μπορεί να μαγειρέψει, ενώ υπάρχουν ημέρες με ακραίες θερμοκρασίες, στις οποίες έχει επιλέξει να κοιμηθεί στους γονείς του. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση σε πολλά σπίτια φίλων του. Παρότι ο ίδιος ως επαγγελματίας εγκαθιστά κλιματιστικά, ανέφερε πως για τον ίδιο η τεχνητή ψύξη δεν αποτελεί λύση, καθώς επίσης του προκαλεί δυσφορία. «Αρρωσταίνω με το κλιματιστικό. Πονούν τα αυτιά μου, δεν αισθάνομαι καλά».
Ο Αλκης Καφετζής, συντονιστής έργου για τη θερινή ενεργειακή φτώχεια για το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, υπογράμμισε πως υπό τις νέες συνθήκες, όπως οι υψηλές θερμοκρασίες και το αυξημένο ενεργειακό κόστος, τα σπίτια είναι πλέον ακατάλληλα να «προστατεύσουν» τους ενοίκους τους. «Οσοι έχουν τη δυνατότητα ξοδεύουν μεγάλα ποσά στην ηλεκτρική ενέργεια και όσοι δεν μπορούν μαθαίνουν να ζουν εις βάρος της υγείας τους σε “θερμόπληκτα” σπίτια».
Χαρακτηριστικό είναι πως πλέον οι Ελληνες έχουν αρχίσει να συνηθίζουν τις υψηλές θερμοκρασίες στα σπίτια τους, με το 56% των συμμετεχόντων στην έρευνα, που έγινε στον Δήμο Αθηναίων πέρυσι, να χαρακτηρίζει «άνετη» τη θερμική κατάσταση στο εσωτερικό του σπιτιού, ακόμη και όταν η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 28 °C. Ωστόσο, τα εθνικά και διεθνή πρότυπα θερμικής άνεσης τοποθετούν τα ανώτατα όρια θερμοκρασίας μεταξύ 23 °C – 26 °C. Την ίδια στιγμή, οι καύσωνες αναμένεται να πλήξουν δυσανάλογα τα πιο ευάλωτα οικονομικώς νοικοκυριά, καθώς αναδεικνύεται σε μελέτη για λογαριασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος ότι νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος δαπανούν έως και 95% περισσότερη ενέργεια για ψύξη ανά άτομο και μονάδα επιφανείας.
«Οσοι έχουν τη δυνατότητα ξοδεύουν μεγάλα ποσά στην ηλεκτρική ενέργεια και όσοι δεν μπορούν μαθαίνουν να ζουν εις βάρος της υγείας τους σε “θερμόπληκτα” σπίτια», λέει στην «Κ» ο Αλκης Καφετζής, συντονιστής έργου για τη θερινή ενεργειακή φτώχεια για το ελληνικό γραφείο της Greenpeace.
Η έρευνα, όπως τόνισε ο κ. Καφετζής, έχει στόχο να τονίσει την ανάγκη δραστικών απαντήσεων στο πρόβλημα των υψηλών θερμοκρασιών. «Να ανέβει η στόχευση του προγράμματος: αντί να πηγαίνουμε σε ανακαινίσεις χαμηλής κλίμακας, όπως γίνεται με τα “Εξοικονομώ”, να πάμε σε ανακαινίσεις ριζικής κλίμακας, που οδηγούν στο 60% της εξοικονόμησης».
Σπίτια «θερμός»
Με τη θέση αυτή συμφωνεί και ο Στέφανος Παλλαντζάς, πρόεδρος του ΕΙΠΑΚ. «Παθητικά κτίρια είναι τα κτίρια στα οποία θα έπρεπε να ζούμε όλοι μας. Είναι ένα “θερμός”, που δεν έχει απώλειες. Είναι το σπίτι που δεν κρυώνουμε τον χειμώνα, δεν ζεσταινόμαστε το καλοκαίρι και έχουμε κορυφαία ποιότητα ατμόσφαιρας, και αυτό δεν μας κοστίζει μια περιουσία σε ενέργεια», σημείωσε χαρακτηριστικά. Είναι εφικτό να μετατρέψουμε τα σπίτια σε τέτοια «θερμός» για να αντιμετωπίσουν τις θερμοκρασίες που έρχονται τα επόμενα χρόνια; Ο κ. Παλλαντζάς απάντησε πως δεν είναι θέμα ρεαλιστικών, αλλά σωστών στόχων, λέγοντας πως εάν ξεκινήσουμε άμεσα να προωθούμε ριζικές ανακαινίσεις στα πρότυπα των παθητικών κτιρίων, σε ένα διάστημα 20-30 ετών θα έχει αναβαθμιστεί σχεδόν το σύνολο του κτιριακού αποθέματος της χώρας.
