Ο Γιώργος Παπανδρέου, ως Πρωθυπουργός της Ελλάδας το 2011 έκανε ένα μοναδικό “μάθημα” διπλωματίας που έμεινε στην ιστορία στη διάσκεψη των Τούρκων πρέσβεων στο Ερζουρουμ.
Ξεκίνησε βάζοντας ένα συνεκτικό πλαίσιο για το γιατί συμφέρει Ελλάδα και Τουρκία να έχουν σχέσεις καλής γειτονιάς και κατόπιν αναφέρθηκε με ειλικρίνεια στα καυτά προβλήματα που υπαρχουν μεταξύ των δυο χωρών λόγω της άκαμπτης τουρκικής πολιτικής.
Στην αρχή της ομιλίας του είπε :
Πριν από εμάς, δύο μεγάλοι ηγέτες έκαναν την αρχή, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Ατατούρκ, αυτοί που έχτισαν τις σημερινές πατρίδες μας και έβαλαν τα θεμέλια για την ειρήνη.
Δεν ήταν μια προσπάθεια φυσική και αβίαστη, γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του πολέμου. Ήταν μια προσπάθεια μετρημένη, που βασίστηκε στην εμπειρία της καταστροφής, στο ρεαλισμό και το συμφέρον, το αμοιβαίο συμφέρον, και γι’ αυτό άντεξε.
Ποιο είναι σήμερα το συμφέρον μας: η ειρήνη ή η σύγκρουση; Ο αμοιβαίος σεβασμός ή η προσπάθεια επιβολής του ενός επί του άλλου;
Είχα το προνόμιο, μαζί με τον αείμνηστο φίλο, τότε Υπουργό Εξωτερικών, Ισμαήλ Τζεμ, στον οποίο αποτίνω φόρο τιμής από αυτό το βήμα, να αρχίσουμε μαζί μια νέα προσπάθεια ελληνοτουρκικής προσέγγισης.
Και συνέχισε λέγοντας :
Στο ερώτημα «ειρήνη ή σύγκρουση», εμείς επιλέγουμε την ειρήνη. Έχει όμως και η ειρήνη τις προϋποθέσεις της. Και θέλω να μιλήσω ειλικρινά για τις δυσκολίες που έχουμε. Θεωρώ ότι αυτή είναι και η βάση, πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε την εμπιστοσύνη στις σχέσεις μας.
Το λέω αυτό, γιατί η εμπιστοσύνη δύσκολα χτίζεται – και ξέρετε πόσα χρόνια παλεύω να τη χτίσω, μεταξύ των δύο χωρών μας – ενώ πολύ εύκολα η εμπιστοσύνη χάνεται.
Παίρνω παράδειγμα μια πράξη της Τουρκίας προχθές. Την Τετάρτη, την παραμονή της άφιξής μου στην Τουρκία, οκτώ αεροσκάφη της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας πέταξαν πάνω από το Αγαθονήσι, ένα μικρό ελληνικό νησί, με εκατόν πενήντα κατοίκους. Οκτώ αεροσκάφη παραβίασαν την ελληνική κυριαρχία.
Γιατί; Ποιο είναι το νόημα; Τι προσπαθεί να αποδείξει η Τουρκία; Αυτές οι ενέργειες δεν θα αλλάξουν το καθεστώς στο Αιγαίο, να είστε βέβαιοι γι’ αυτό. Μπορεί να έχουν γίνει πια ρουτίνα για την Τουρκία. Μη νομίζετε, όμως, ότι έχουν γίνει ρουτίνα για την Ελλάδα.
Και ρωτώ: είμαστε καταδικασμένοι στην ένταση, στην καχυποψία, σε ενέργειες που, σε μια μέρα, μπορούν να υπονομεύσουν την προσεκτική και συστηματική δουλειά που χρόνια οικοδομούμε;
Γι’ αυτό, χρειάζεται να εμπεδώσουμε κανόνες στις σχέσεις μας, αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Γι’ αυτό, είναι πολυτέλεια επικίνδυνη, να μη λύνουμε π.χ. τη διαφορά μας στη θάλασσα, που αφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας
Αν δεν το καταφέρουμε μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, πρέπει να απευθυνθούμε στη διεθνή Δικαιοσύνη, για να κριθεί το ζήτημα με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Στο μεταξύ, πρέπει να γίνουν βήματα για μείωση της έντασης, μιας έντασης που δηλητηριάζει το μεταξύ μας κλίμα και δημιουργεί αυξημένους κινδύνους ατυχημάτων και θερμών επεισοδίων – ενέργειες για τις οποίες μίλησα προηγουμένως.
Αν πραγματικά η Τουρκία εννοεί ότι θέλει την ειρήνη, αυτά πρέπει να σταματήσουν. Στη σύγχρονη διεθνή έννομη τάξη, η ειρηνική επίλυση των διαφορών και η καλή γειτονία αποτελούν θεμελιώδεις άξονες του παγκόσμιου συστήματος αρχών.
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, όραμά μας ήταν πάντα να αποτελέσει ένα πρότυπο ειρηνικής και δημοκρατικής συμβίωσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, χριστιανών και μουσουλμάνων
Βέβαια, το Κυπριακό πρόβλημα δεν είχε στη βάση του θρησκευτικές διαστάσεις ποτέ – και ευτυχώς. Αλλά δεν πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Η Διεθνής Κοινότητα δεν πρόκειται να νομιμοποιήσει μια εισβολή και η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί, όσο συνεχίζεται η κατοχή.Η προσέγγιση του Γιώργου Παπανδρέου βασίστηκε στην ανάλυση των σημερινών δεδομένων στις διεθνείς σχέσεις. Δηλαδή τις γεωπολιτικές σχέσεις σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο περίπλοκος.
Σε αυτό το σκηνικό αν είναι να αποφύγουμε την ένταση, τα θερμά επεισόδιο με γείτονες μας αλλά και να χαράζουμε έναν ορατό δρόμο προς λύσεις, απαιτείται ένα σαφές πλαίσιο. Ένα πλαίσιο όπου και θα προβάλλονται με καθαρότητα οι κόκκινες γραμμές όπως και τα κοινά συμφέροντα. Ένα πλαίσιο αρχών και κανόνων που θα υιοθετούνται και εφαρμόζονται από κοινού για να εμπεδώνεται η απαραίτητη εμπιστοσύνη.
Η αναφορά στα προβλήματα, με ειλικρινή τρόπο, όπως και οι κινήσεις και πρωτοβουλίες πρέπει να είναι συνεκτικές, να εξυπηρετούν τα συμφέροντα της πατρίδας, να εντάσσονται στην παραπάνω στρατηγική και να μην οριοθετούνται από σκοπιμότητες συγκυριακές ή μικροπολιτικές. Είναι σε αυτό το πλαίσιο στρατηγικής όπου ο διάλογος πρέπει να επιδιώκεται και μπορεί να φέρει θετικά αποτελέσματα
