«Τώρα διαβάζω περισσότερο σπίτι, για να μην ταλαιπωρώ την υπόλοιπη ομάδα μου». Η εν λόγω δήλωση μαθητή από το Γυμνάσιο Σουφλίου είναι αποτέλεσμα της παιδαγωγικής προσέγγισης του διευθυντή, κ. Βαγγέλη Φακούδη, που φιλοδοξεί να μειώσει τη σχολική διαρροή και να αυξήσει τη συμμετοχή όλων των παιδιών στο μάθημα.
Οι 165 μαθητές, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι (πολλοί εκ των οποίων έχουν καταγωγή Ρομά) που φοιτούν στο σχολείο, αποτελούν ένα μέρος των συνολικά 10.064 μαθητών από 98 σχολεία της Θράκης, τους οποίους η Ενωση «Μαζί για το Παιδί» έχει στηρίξει με στοχευμένες δωρεές. Στόχος του προγράμματος «Ισες ευκαιρίες για τα παιδιά: Δράσεις για την Υγεία και την Παιδεία σε ακριτικές περιοχές της Ελλάδας», που συμπλήρωσε τέσσερα χρόνια ζωής, είναι η εισαγωγή των μαθητών στις σύγχρονες επιστήμες, τις νέες τεχνολογίες, η επαφή τους με διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα, η δημιουργία προϋποθέσεων για ασφαλή άθληση και κοινωνικοποίηση, καθώς και η ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων ζωής. Τη χρονική περίοδο 2019-2022 εξοπλίστηκαν στους νομούς Ροδόπης και Εβρου 107 σχολικές αίθουσες όλων των σχολικών βαθμίδων με διαδραστικούς πίνακες και βιντεοπροβολείς, ενώ δημιουργήθηκαν και 22 σύγχρονοι εκπαιδευτικοί χώροι. Και το πρόγραμμα συνεχίζεται και του χρόνου.
Σχολείο 50 χιλιόμετρα από το χωριό
«Οταν δημιουργούνται σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινότητας, η εκμάθηση της γλώσσας επιταχύνεται εύκολα».
Οι εκπαιδευτικοί της περιοχής έχουν να αντιπαλέψουν μια σειρά από αντικειμενικές δυσκολίες -πολλοί μαθητές είναι αδύναμοι στα ελληνικά, καθώς δεν τα έχουν διδαχθεί ως δεύτερη γλώσσα, αρκετοί δεν έχουν καθόλου βοήθεια στο σπίτι, ενώ κάποιοι καλούνται να διανύσουν καθημερινά ακόμα και 50 χιλιόμετρα από το χωριό τους μέχρι την καγκελόπορτα του σχολείου. «Ξυπνάνε δηλαδή στις 5.30 π.μ. και επιστρέφουν στις 5.30 μ.μ.. Φαντάζεστε την κόπωσή τους» λέει χαρακτηριστικά ο κ. Φακούδης, που είναι γέννημα θρέμμα της περιοχής. «Θυμάμαι πάντοτε να λένε οι Μουσουλμάνοι τι καλά που έμαθαν να μιλούν ελληνικά στον στρατό» σημειώνει, «πράγμα που αποδεικνύει ότι όταν δημιουργούνται σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινότητας, η εκμάθηση της γλώσσας επιταχύνεται εύκολα».
Στο παραδοσιακό, όμως, μοντέλο σχολείου, οι σχέσεις μεταξύ των παιδιών που προέρχονται από διαφορετικές κοινότητες δεν καλλιεργούνται- με συνέπεια, τελικά οι μαθητές να φοιτούν σε… παράλληλους κόσμους, που όμως δεν συναντιούνται. Ο 60χρονος εκπαιδευτικός είναι πεπεισμένος ότι απαιτείται αλλαγή κουλτούρας, ώστε να ενισχυθεί σε όλους τους μαθητές το αίσθημα του ανήκειν, «κάτι που με μαθηματική ακρίβεια βελτιώνει κατακόρυφα τη σχολική επίδοση των παιδιών». Επιδιώκει, παράλληλα, αλλαγή παιδαγωγικών πρακτικών, ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν μέσω ομαδικών εργασιών. «Συχνά, θέτουμε ως επικεφαλής κάποιον μαθητή συνεσταλμένο, ο οποίος μέσω του νέου του ρόλου, κατά κανόνα, μεταμορφώνεται».
Τις συλλογικές διαδικασίες εκμάθησης μαρτυρά η διαρρύθμιση των τάξεων: τα θρανία είναι έτσι τοποθετημένα ώστε να διευκολύνουν τη συνεργασία και τη συζήτηση, ενώ σε πολλές τάξεις υπάρχουν και καναπέδες. Για την ενεργοποίηση των μαθητών ο κ. Φακούδης επιστρατεύει πολλά μέσα. «Καταφεύγω στις εμπράγματες δεξιότητες, που ενδέχεται να διαθέτουν εν αγνοία τους» αναφέρει. Ενδεικτικά, «ένας μαθητής, μάλλον απόμακρος, αναδείχθηκε στον καλύτερο μετρητή μάζας εμβαδού, καθώς αξιοποίησε την εμπειρία που είχε αποκτήσει στο βουνό με τον πατέρα του, με τον οποίο έκοβαν ξύλα, τα έκαναν ντάνες και υπολόγιζαν μετά το εμβαδόν». Εξίσου μεγάλη επιτυχία είχε ο υπολογισμός του ύψους του σχολικού κτιρίου με όργανα, που είχαν κατασκευάσει οι ίδιοι οι μαθητές. «Μας πήρε αρκετό χρόνο, αλλά η διαδικασία τους έμεινε αλησμόνητη» τονίζει ο ίδιος, που είναι καθηγητής μαθηματικών.
«Μπορούμε να εμπλουτίσουμε τις διδακτικές όλων των μαθημάτων» επισημαίνει. «Ιδανικά καλό είναι να μην ξεκινάμε την ημέρα παραδίδοντας το επόμενο κεφάλαιο, αλλά να δίνουμε τη σκυτάλη στα παιδιά μέσω μιας δραστηριότητας, ώστε να προτείνουν τα ίδια τι τους ενδιαφέρει να μάθουν». Οταν το μεράκι του κ. Φακούδη συναντήθηκε με το όραμα της Ενωσης «Μαζί για το Παιδί», πολλές ιδέες πήραν σάρκα και οστά. Χάρη στη δωρεά αναβαθμίστηκε σημαντικά η αίθουσα φυσικών επιστημών. Στο εξής οι μαθητές μπορούν με απτό και παιγνιώδη τρόπο να εμβαθύνουν στις αρχές της φυσικής, της χημείας και της βιολογίας μέσω του σύγχρονου εργαστηριακού εξοπλισμού. «Επιπλέον, εμπλουτίστηκε η βιβλιοθήκη μας, όπου πλέον ο μαθητές μπορούν να βρουν ό,τι τους ιντριγκάρει, προσωπικά έχω ενθουσιαστεί με τα βιβλία μαθηματικής λογοτεχνίας» καταλήγει ο κ. Φακούδης.
«Είμαστε σαν ιδιωτικό μεγάλης πόλης»
Κάθε φορά που οι διευθυντές των σχολείων στη Θράκη ενημερώνονται για την πρόθεση της Ενωσης να καλύψει υλικοτεχνικές ανάγκες της μαθητικής κοινότητας, εμφανίζονται ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. «Δεν μας πιστεύουν, γιατί έχουν συνηθίσει να ακούνε υποσχέσεις άνευ αντικρίσματος» σημειώνει η κ. Τατιάνα Μουλούλη, Υπεύθυνη Ανάπτυξης και Εθελοντισμού στον φορέα. Όταν, όμως, ο νέος εξοπλισμός καταφθάνει, ο ενθουσιασμός των εκπαιδευτικών, που διδάσκουν υπό αντίξοες και συχνά ακατάλληλες συνθήκες, είναι μεγάλος.
Μια τέτοια περίπτωση είναι και αυτή της κ. Αναστασίας Παπαχρήστου, διευθύντριας στο διαπολιτισμικό δημοτικό Ιάσμου. «Σήμερα, το σχολείο μας δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα ιδιωτικά των μεγάλων πόλεων» λέει με καμάρι η κ. Παπαχρήστου, η οποία παρομοιάζει τη δωρεά με «μάννα εξ ουρανού». «Στην αρχή είχαμε ζητήσει διαδραστικούς πίνακες και μας έφεραν, μάλιστα, τέσσερις». Εκπρόσωποι της Ενωσης δεν έστειλαν απλώς το υλικό, επισκέφθηκαν το σχολείο για να δουν πως αξιοποιείται η δωρεά και να βολιδοσκοπήσουν πιθανές άλλες ανάγκες. «Αναφέραμε ότι δεν είχαμε μικροσκόπιο και εξ αυτής της αφορμής μας εξόπλισαν τόσο άρτια την αίθουσα φυσικής, που σκέφτομαι να προτείνω στους συναδέλφους από το γυμνάσιο να τη χρησιμοποιούν και αυτοί». Το σχολείο απέκτησε, επίσης, αίθουσα διερευνητικής μάθησης, όπου μεταξύ άλλων υπάρχει κιτ ρομποτικής, υλικό γεωγραφίας, εκπαιδευτικά παιχνίδια και βιβλία. Οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να μάθουν για το σώμα τους, να ανακαλύψουν άγνωστα μέρη στον χάρτη, να ανακαλύψουν μεγάλες προσωπικότητες του πολιτισμού και της κοινωνίας, να μελετήσουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το περιβάλλον. Με αυτές τις παρεμβάσεις το σχολικό περιβάλλον γίνεται εξόχως ελκυστικό, ενώ ήδη η κ. Παπαχρήστου, έχει δουλέψει συστηματικά για να κρατήσει τους μαθητές του Ιάσμου στις τάξεις.
«Τελικά, εσύ είσαι καλή»
«Οταν βρέχει, τα παιδιά δεν έρχονται σχολείο», «μόλις αρχίζει η άνοιξη, σκορπίζουν, επειδή πιάνουν δουλειά στα χωράφια». Αυτές ήταν οι πληροφορίες που είχαν δώσει οι παλαιότεροι συνάδελφοι στην κ. Παπαχρήστου, όταν πήρε το τιμόνι του σχολείου. «Δεν μπορούσα να το δεχτώ και αποφάσισα να καταπολεμήσω τη σχολική διαρροή με κάθε τρόπο». Ετσι, όταν διαπίστωνε ότι κάποιο παιδί απουσίαζε επανειλημμένα, καλούσε απευθείας τους γονείς του. «Στην αρχή διέκρινα την ενόχλησή τους, αλλά σταδιακά αντιλήφθηκαν ότι νοιάζομαι για όλους τους μαθητές εξίσου και τους ήθελα στις τάξεις» διηγείται η ίδια. «Οταν οι γονείς δεν απαντούσαν στις επίμονες κλήσεις μου, ζητούσα τη συμβολή της αστυνομίας, η οποία τους υπενθύμιζε την υποχρεωτικότητα της φοίτησης στο δημοτικό για όλα τα παιδιά».
Ταυτόχρονα, η εκπιαδευτικός προσπάθησε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ οικογενειακής και σχολικής ζωής. «Απαξ και κατάλαβα ότι οι αγροτικές εργασίες ήταν οικείες, δημιουργήσαμε έναν λαχανόκηπο και γύρω από αυτόν στήσαμε τη διδασκαλία πολλών μαθημάτων, όπως της μελέτης περιβάλλοντος, ακόμα και των μαθηματικών». Εδειξε, επίσης, ανοχή σε ορισμένα ατοπήματα των παιδιών, «όπως ότι συχνά ξεχνούν ή χάνουν τετράδια και βιβλία», για να αποφεύγονται ανούσιες εντάσεις. Δεδομένου ότι πολλοί γονείς δεν μπορούν να συνεισφέρουν στο διάβασμα στο σπίτι, η κ. Παπαχρήστου ενθάρρυνε τις οικογένειες να εγγράψουν τα παιδιά στο ολοήμερο, ώστε να κάνουν τις εργασίες υπό την επίβλεψη του δασκάλου. Το αποτέλεσμα είναι και οι 92 μαθητές δίνουν το «παρών» στο διαπολιτισμικό σχολείο. «Γιατί ανακατεύεσαι;» είχε πει στην αρχή της χρονιάς ένας γονιός στη νεαρή διευθύντρια. «Τον Ιούνιο όμως με έπιασε και μου είπε με νόημα, “τελικά, εσύ είσαι καλή”».
