Σε μια συνέντευξη-ποταμό, ο Γρηγόρης Γεροτζιάφας, καθηγητής Αιματολογίας στην Ιατρική Σχολή της Σορβόνης, υπεύθυνος τμήματος θρόμβωσης στο νοσοκομείο Tenon στο Παρίσι και διευθυντής της ερευνητικής ομάδας Καρκίνος και Θρόμβωση INSERM U938, προειδοποιεί ότι η υποτίμηση της παραλλαγής Όμικρον «μπορεί να οδηγήσει σε τσουνάμι νοσηλειών» και «πλημμυρίδα» κρουσμάτων στα σχολεία και επικαλείται τους ειδικούς εξελικτικούς βιολόγους, σύμφωνα με τους οποίους «δεν βρισκόμαστε σε μια πορεία γραμμικής αποδυνάμωσης του ιού».
Προειδοποιεί πως η θεωρία της «ανοσίας της αγέλης» που προωθεί η κυβέρνηση «καταδικάζει σε θάνατο χιλιάδες πολίτες και απειλεί τη δημόσια υγεία σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα» και εξηγεί πώς βρέθηκε στην ομάδα συμβούλων του Αλέξη Τσίπρα.
Επιμένει δε στον ιστορικό ρόλο που καλείται το σύνολο της Αριστεράς να παίξει για την υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας απέναντι σε μια κυβέρνηση που όσο εξελίσσεται «η νέα Ελληνική Τραγωδία» εφαρμόζει «με αξιοθαύμαστο δογματισμό την πιο σκληρή νεοφιλελεύθερη διαχείριση της πανδημίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση».
• Όσα γνωρίζουμε σήμερα για την παραλλαγή Όμικρον είναι αρκετά για να μας κάνουν να την αντιμετωπίζουμε σαν σημάδι εκτόνωσης ή και λήξης της πανδημίας; Είναι όντως «ακίνδυνη» η Όμικρον;
Too good to be true. Ας δούμε όμως τα επιστημονικά δεδομένα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), για να λήξει το καθεστώς της πανδημίας πρέπει να ανοσοποιηθεί (είτε μετά από φυσική νόσηση ή μετά από εμβολιασμό) τουλάχιστον το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού. Μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα ourworldindata είναι αρκετή για να αντιληφθούμε ότι είμαστε ακόμη μακριά από τον στόχο του 70%. Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ο καθολικός εμβολιασμός των πολιτών των φτωχών χωρών και η ανατροπή του «εθνικισμού των εμβολίων». Οι πλούσιες χώρες πρέπει να δώσουν εμβόλια στις φτωχές, πρέπει ανοίξουν οι πατέντες των εμβολίων και να κινητοποιηθεί η παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία στην παραγωγή των εμβολίων. Ο στόχος μας είναι να μην εξαρτάται η ζωή των πολιτών, η λειτουργία των κοινωνιών και η εθνική υπόσταση των κρατών από τα business plan της Pfizer, της Moderna, της AstraZeneca, της J&J και άλλων πέντε ή έξι φαρμακοβιομηχανιών και αναπτυγμένων ιμπεριαλιστικών κρατών της Δύσης και της Ανατολής. Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο για το μέλλον της πανδημίας.
Επάνω στη γενική εντύπωση περί «ελαφρότερης νόσου», ειδικά στην Ελλάδα στήνεται και πάλι το «μαγικό σκηνικό » του τέλους της πανδημίας. Αυτό είναι λάθος μήνυμα, που προκαλεί εφησυχασμό και ναρκοθετεί τόσο το εμβολιαστικό πρόγραμμα όσο και την ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και τη στήριξη του ΕΣΥ. Σχετικά με το στέλεχος «Ο» έχει μεγάλη σημασία να δούμε λεπτομερώς τα επιστημονικά δεδομένα. Το στέλεχος «Ο» συνεχίζει να είναι ο ίδιος ιός, SARS-CoV-2, και προκαλεί το ίδιο νόσημα, το Covid-19. Το στέλεχος «Ο» παρουσιάζει μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων στο γονίδιο που καθορίζει την πρωτεΐνη ακίδα (Spike protein). Όμως το στέλεχος «Δ» δεν είναι ο «πρόγονός» του «Ο» αλλά ο «ξάδερφός» του. Άρα, σύμφωνα με τους ειδικούς εξελικτικούς βιολόγους, δεν βρισκόμαστε σε μια πορεία γραμμικής αποδυνάμωσης του ιού.
Προς το παρόν δεν μπορούμε να προβλέψουμε αν και πότε θα εμφανιστούν νέα στελέχη του SARS-CoV-2 που θα τροποποιήσουν τη δυναμική της πανδημίας. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι τόσο τα επόμενα όσο και τα προηγούμενα στελέχη προκαλούν το ίδιο νόσημα Covid-19, που στη σοβαρή του μορφή χαρακτηρίζεται από διαταραγμένη ανοσολογική απάντηση, έντονο φλεγμονώδες σύνδρομο, ενεργοποίηση της πήξης του αίματος και ενεργοποίηση των ενδοθηλιακών κυττάρων των αγγείων. Η επιδείνωση του νοσήματος εξαρτάται από τα βιολογικά χαρακτηριστικά και την «ποσότητα» (δηλαδή το ιικό φορτίο) του ιού αλλά και από τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου στον οποίο «εισβάλει» ο ιός.
Στους ανθρώπους με υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου, μετά την τρίτη με πέμπτη ημέρα της λοίμωξης η εξέλιξη του Covid-19 εξαρτάται κυρίως από τα χαρακτηριστικά του οργανισμού που προσβάλλεται από τον ιό (εγκυμοσύνη, ηλικία, παρουσία καρδιαγγειακών παραγόντων κίνδυνου, καρδιαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου, αυτοάνοσων νοσημάτων, ενεργοποίηση ενδοθηλιακών κυττάρων λόγω χρόνιας έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους, εργασιακό stress κ.λπ.). Αυτό το μοντέλο νοσήματος, είναι διαφορετικό από τη γνωστή «εξίσωση» του Παστέρ, σύμφωνα με την οποία «ένα λοιμώδες νόσημα είναι αποτέλεσμα ενός παθογόνου οργανισμού που αντιμετωπίζεται με αποτελεσματικά φάρμακα κατά του παθογόνου οργανισμού και η λοίμωξη προλαμβάνεται με εμβολιασμό πλήρους αποτελεσματικότητας».
Το στέλεχος «Ο», σε σύγκριση με το στέλεχος «Δ», παρουσιάζει αυξημένη μεταδοτικότητα και ανοσοδιαφυγή (αποφεύγει την ανοσία που παρέχεται από προηγούμενη μόλυνση ή εμβολιασμό). Σύμφωνα με μικρό αριθμό μελετών φαίνεται ότι το στέλεχος «Ο» παρουσιάζει έναν τροπισμό προς τα επιθηλιακά κύτταρα του ανώτερου αναπνευστικού και μεταφέρεται δυσκολότερα προς το κατώτερο αναπνευστικό (δηλαδή κατεβαίνει δυσκολότερα από τον ρινοφάρυγγα προς τις κυψελίδες των πνευμόνων). Αυτή η ιδιότητα του στελέχους «Ο» στηρίζει την υπόθεση ότι προκαλεί ηπιότερη νόσο σε σχέση με το στέλεχος «Δ». Δεν γνωρίζουμε προς το παρόν τα αποτελέσματα της σύγκρισης μεταξύ του «Ο» και του μητρικού στελέχους της Γουχάν. Στο σημείο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Τα δεδομένα δείχνουν ότι το στέλεχος «Ο» μπορεί να προσβάλει το κατώτερο αναπνευστικό και μπορεί να πυροδοτήσει σοβαρό Covid-19.
Ας δούμε τώρα τι μας δείχνουν τα επιδημιολογικά δεδομένα που προέρχονται από τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου κατά της συμπτωματικής νόσου είναι χαμηλότερη για το στέλεχος «O» από ό,τι για το «Δ» με εξασθένηση έως 10 εβδομάδες μετά τη δόση 3. Μετά από 3 δόσεις εμβολίου, ο κίνδυνος νοσηλείας για ένα συμπτωματικό κρούσμα που ταυτοποιήθηκε με το στέλεχος «Ο» εκτιμάται ότι μειώθηκε κατά 68% σε σύγκριση με παρόμοια άτομα με «Ο» που δεν είχαν εμβολιαστεί. Σε συνδυασμό με την προστασία που προσφέρουν οι τρεις δόσεις εμβολίου από την εμφάνιση συμπτωματικού κρούσματος, καταλήγουμε σε μια συνολική αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην προστασία από σοβαρό Covid-19 που χρειάζεται νοσηλεία της τάξης του 88% για το στέλεχος «Ο» μετά από 3 δόσεις εμβολίου.
Ωστόσο, παρόλο που παρατηρείται εξασθένηση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου έναντι της συμπτωματικής νόσου, δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για να αξιολογηθεί η διάρκεια της προστασίας του πλήρους εμβολιασμού έναντι της νοσηλείας. Τέλος, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σε έναν πληθυσμό με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη, η πλειονότητα των κρουσμάτων θα εμφανιστεί σε εμβολιασμένα άτομα. Ο κίνδυνος για τους ενήλικες με λοίμωξη με το στέλεχος «Ο» να χρειαστούν επείγουσα περίθαλψη ή εισαγωγή στο νοσοκομείο είναι περίπου 50% χαμηλότερος σε σχέση με το στέλεχος «Δ». Τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν λοιπόν, ότι το στέλεχος «Ο» είναι λιγότερο «επιθετικό» σε σχέση με το στέλεχος «Δ». Αυτή η διατύπωση όμως μας λέει ταυτόχρονα ότι το στέλεχος «Ο» είναι επιθετικό, ότι η λοίμωξη με το στέλεχος «Ο» μπορεί να οδηγήσει στο τμήμα επειγόντων περιστατικών, μπορεί να οδηγήσει σε νοσηλεία είτε σε συμβατικό θάλαμο είτε στη μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ).
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Ας δούμε τώρα ποιοι πολίτες κινδυνεύουν περισσότερο να παρουσιάσουν σοβαρό Covid-19. Το ποσοστό ελάττωσης του κινδύνου νοσηλείας μεταξύ των συμπτωματικών πολιτών που προσβλήθηκαν από στέλεχος Ο και δεν έλαβαν το πλήρες εμβολιαστικό σχήμα των 3 δόσεων σε σύγκριση με τους πολίτες που δεν είχαν εμβολιαστεί μειώνεται ανάλογα με τον αριθμό των δόσεων και αντιστρόφως ανάλογα με το χρονικό διάστημα από την τελευταία δόση: μία δόση οποιουδήποτε εμβολίου προκάλεσε 35% ελάττωση του κινδύνου νοσηλείας, δύο δόσεις προκάλεσαν 67% μείωση έως και 24 εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση. Ο κίνδυνος νοσηλείας είναι χαμηλότερος για τους πολίτες με λοίμωξη από το στέλεχος «O» μετά από 2 και 3 δόσεις εμβολίου, με μείωση του κινδύνου νοσηλείας κατά 81% (77 έως 85%) μετά από 3 δόσεις σε σύγκριση με τους ανεμβολίαστους πολίτες με λοίμωξη με «Ο».
Άρα, η λοίμωξη με το στέλεχος «Ο» έχει μικρότερη πιθανότητα να προκαλέσει σοβαρό Covid-19 στους πλήρως εμβολιασμένους πολίτες. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των ανεμβολίαστων πολιτών τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο απόλυτος αριθμός εκείνων που εφόσον προσβληθούν από το στέλεχος «Ο» θα χρειαστούν νοσηλεία για σοβαρό Covid-19. Κατά συνέπεια, η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη για τις περιοχές της Ελλάδας που έχουν χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, όπως είναι η Βόρεια Ελλάδα, η Δυτική Αττική και η Δυτική Θεσσαλονίκη, δηλαδή περιοχές που έχουν δώσει υψηλά ποσοστά νοσηλειών και θνητότητας κατά τα προηγούμενα πανδημικά κύματα. Εάν σε αυτή την εξίσωση προσθέσουμε τη μεγάλη μεταδοτικότητα του στελέχους «Ο», καταλαβαίνουμε γιατί μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα (2-3 εβδομάδες) κινδυνεύουμε να βρεθούμε αντιμέτωποι με πραγματικό τσουνάμι νοσηλειών με όλες τις γνωστές συνέπειες. Εάν στην εξίσωσή προσθέσουμε το γεγονός ότι μετά από δύο χρόνια πανδημίας το προσωπικό των νοσοκομείων έχει ελαττωθεί, είναι κουρασμένο και αρρωσταίνει, καθώς και το γεγονός ότι τα ελληνικά νοσοκομεία είναι ήδη κορεσμένα από το τέταρτο πανδημικό κύμα, ενώ η πρωτοβάθμια περίθαλψη (που έχει ως αποστολή να ανακόψει το κύμα των νοσηλειών) είναι αποδυναμωμένη, καταλαβαίνουμε γιατί συνεχίζουμε να βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και γιατί τα μη φαρμακολογικά μέτρα (αποστασιοποίηση, μάσκες κ.λπ.) συνεχίζουν να είναι απαραίτητα ώστε να επιβραδυνθεί η διασπορά του ιού.
• Υπάρχουν συνάδελφοί σας που αντιμετωπίζουν πια την κατάσταση με διάθεση ματαιότητας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και έχουν καταλήξει ότι η προσβολή της κοινωνίας από την Όμικρον θα οδηγήσει ό,τι και να κάνουμε στην «ανοσία της αγέλης», η οποία και θα λύσει οριστικά το ζήτημα.
Η «ανοσία της αγέλης» αποτελεί κύριο στόχο των «εμβολιοσκεπτικιστών», των αντιεμβολιαστών και των αρνητών της σοβαρότητας της πανδημίας (είναι εκείνοι που συνεχίζουν να συγκρίνουν το Covid-19 με τη γρίπη) και προέρχονται από τους κύκλους των νεοφιλελεύθερων, των σκοταδιστών, αλλά και από εξαιρετικά περιθωριακές ομάδες της «ριζοσπαστικής Αριστεράς». Ωστόσο, με έναν ιό όπως ο SARS-CoV-2, που έχει μεγάλη δυνατότητα μεταλλάξεων που διαφεύγουν από την ανοσία, η έννοια της ανοσίας της αγέλης μπορεί να μην έχει πρακτική σημασία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αφενός προσβλέπουμε σε ένα σχέδιο επαναλαμβανόμενων εμβολιασμών (κατά το μοντέλο εμβολιασμού κατά της γρίπης) και επιμένουμε στην ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας περίθαλψης με μόνιμα χαρακτηριστικά. Επίσης, χρειάζεται να εξεταστεί η ανάγκη ίδρυσης ή ενίσχυσης κλινικών και νοσοκομείων λοιμωδών νοσημάτων. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι, εάν μέχρι σήμερα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε «100» νοσήματα, από σήμερα και στο μέλλον θα έχουμε «101».
Μακροχρόνιο πρόβλημα δημόσιας υγείας
Επιπλέον, αν δούμε το πρόβλημα του Covid-19 πέρα από τους θανάτους και τις νοσηλείες, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα μεγάλο και μακροχρόνιο πρόβλημα δημόσιας υγείας που προκύπτει από τα παρακάτω δεδομένα:
1. Κατά τη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου πανδημικού κύματος γερμανικές νεκροτομικές μελέτες έδειξαν ότι 12% των τεκμηριωμένων θανάτων λόγω του COVID-19 συμβαίνουν στο σπίτι και 24% σε εξωνοσοκομειακές δομές. Περίπου το 40% των ασθενών που πέθαναν στο σπίτι είχαν νεκροτομικά τεκμηριωμένη πνευμονική εμβολή, ενώ στο 12% η πνευμονική εμβολή ήταν η αιτία θανάτου. Δηλαδή σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τη γνωστή ανεπάρκεια στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και τα προβλήματα στα νοσοκομεία που σχετίζονται από την αποδιοργάνωση του ΕΣΥ, τη χρόνια υποχρηματοδότηση και δομική έλλειψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, η πολιτική της ανοσίας της αγέλης καταδικάζει σε θάνατο κάποιες χιλιάδες πολιτών.
2. Περίπου 7% – 30% των ασθενών που νοσηλεύονται με COVID-19 στους συμβατικούς θαλάμους και στις ΜΕΘ αντίστοιχα θα παρουσιάσουν φλεβική θρόμβωση, παρά τη χορήγηση της συνιστώμενης αντιθρομβωτικής αγωγής. Δηλαδή πολλοί ασθενείς θα χρειασθούν μακροχρόνια αντιθρομβωτική αγωγή και παρακολούθηση σε εξωτερικά ιατρεία, με όλους τους κινδύνους και τα προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση των αντιπηκτικών φαρμάκων.
3. Μεταξύ των πολιτών που προσβάλλονται από τον SARS-CoV-2 χωρίς να έχουν σοβαρά υποκείμενα νοσήματα και παρουσιάζουν όλο το φάσμα της βαρύτητας του Covid-19 (από ήπια νόσο έως κρίσιμη νόσο), το 25% εμφανίζει αιματολογικές διαταραχές που δείχνουν εμμένουσα ενεργοποίηση του ενδοθηλίου των αγγείων και φλεγμονής έως και 2-3 μήνες μετά το τέλος των συμπτωμάτων. Το 15%-30% των ανεμβολίαστων ασθενών με Covid-19 θα παρουσιάσουν χρόνιες διαταραχές, που εντάσσονται στη νέα νοσολογική οντότητα που ονομάζεται long-Covid-19.
4. Η διενέργεια προγραμματισμένων χειρουργικών επεμβάσεων σε ανεμβολίαστους πολίτες έως και 4 εβδομάδες μετά το Covid-19, και ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της νόσου, έχει 3-5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών και 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου στο διάστημα 30 ημερών μετά τη χειρουργική επέμβαση σε σύγκριση με τους πολίτες που δεν έχουν προσβληθεί από τον SARS-CoV-2 και υποβάλλονται στις ίδιες χειρουργικές επεμβάσεις.
5. Η ανοσία της αγέλης θα οδηγήσει στη θυσία των ανοσοκατασταλμένων πολιτών στον βωμό του «ατομικού δικαιώματος» του αρνητή του εμβολιασμού. Ανοσοκατασταλμένοι είναι οι άνθρωποι των οποίων το ανοσολογικό σύστημα δεν μπορεί να αντιδράσει και να αμυνθεί ικανοποιητικά κατά την «εισβολή» ενός νοσογόνου παράγοντα – μικροβίου ή ιού όπως είναι ο SARS-CoV-2. Ανοσοκατεσταλμένοι είναι οι πολίτες με κάποιες μορφές καρκίνου, με αιματολογικά νοσήματα (όπως οι χρόνιες λευχαιμίες, το πολλαπλό μυέλωμα), είναι οι πολίτες που παίρνουν ανοσοθεραπείες ή χημειοθεραπεία, είναι οι πολίτες που έχουν κάνει μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου (π.χ. νεφρό) ή πρόσφατη μεταμόσχευση μυελού των οστών. Ανοσοκατεσταλμένοι είναι κάποιοι πολίτες που εξέρχονται από μια βαριά μικροβιακή λοίμωξη ή ένα βαρύ χειρουργείο, είναι οι νεφροπαθείς πολίτες που βρίσκονται σε αιμοδιάλυση, όπως και οι πολίτες με AIDS ή άλλα σύνδρομα ανοσοανεπάρκειας. Είναι δηλαδή ένα μεγάλο πλήθος πολιτών που ζουν μια καθ’ όλα φυσιολογική ζωή. Η θνησιμότητά τους σε περίπτωση μόλυνσης από τον SARS-CoV-2 παραμένει πολύ υψηλή, της τάξης του 15% έως 20% (σημείωση: τα νούμερα αυτά αφορούν τη Γαλλία και όχι την Ελλάδα, όπου η θνητότητα των στο σύνολο των ασθενών COVID-19 στις ελληνικές ΜΕΘ είναι σύμφωνα με τη μελέτη Τσιόδρα-Λύτρα της τάξης του 62%). Η ελαττωμένη ανταπόκρισή τους στο εμβόλιο, πολύ πιθανόν θα είναι ακόμη πιο ανεπαρκής απέναντι του στελέχους «Ο» και κατά συνέπεια, λόγω της ευπάθειάς τους, ο κίνδυνος που αναλαμβάνει ο καθένας από τους ανοσοκατασταλμένους πολίτες είναι πολύ υψηλότερος από εκείνον των μη εμβολιασμένων.
Η ανάλυση των δεδομένων των εισαγωγών ασθενών με COVID-19 στην ΜΕΘ την εβδομάδα 13-19 Δεκεμβρίου 2021 δείχνει ότι, αναλογικά, οι μη εμβολιασμένοι είναι περισσότεροι από τους πλήρως εμβολιασμένους κατά 17 φορές. Κατά μέσο όρο:
- 1,5 ασθενείς ανά εκατομμύριο εμβολιασθέντες εισήχθησαν στην εντατική
- 26 ασθενείς ανά εκατομμύριο μη εμβολιασμένους, εισήχθησαν στην εντατική.
Σύμφωνα με τα δεδομένα που δημοσιεύει η εφημερίδα Le Monde, σε ορισμένα νοσοκομεία, οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς αντιπροσωπεύουν σήμερα έως και το 30% των νοσηλευόμενων σε ΜΕΘ για Covid-19, ενώ ο συνολικός αριθμός τους στη χώρα εκτιμάται στους 230.000.
Άρα το σύνολο των δεδομένων που διαθέτουμε σήμερα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τόσο οι θεωρίες της ανοσίας της αγέλης όσο και η άρνηση του εμβολιασμού ή η μη ανάπτυξη ή η καθυστέρηση ανάπτυξης του εμβολιαστικού προγράμματος καταδικάζει σε θάνατο χιλιάδες πολίτες και απειλεί τη δημόσια υγεία και μάλιστα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
Υγειονομική τραγωδία στην Ελλάδα
• Η Όμικρον επελαύνει αλλά η Δέλτα ακόμη σκοτώνει όπως λένε οι γιατροί στις ΜΕΘ, ενώ κάποια στοιχεία καταδεικνύουν αύξηση μεν στα παιδιατρικά κρούσματα, αλλά για την ώρα δεν υπάρχει το κύμα εκείνο που πολύ ανέμεναν με το άνοιγμα των σχολείων.
Όντως το πέμπτο κύμα χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη των δύο στελεχών, γεγονός που κάνει την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη. Το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού κυρίως σε ευαίσθητες περιοχές έχει πολλαπλασιαστικά δυσμενή επίδραση στη νοσηρότητα και τη θνητότητα του πληθυσμού. Σήμερα που μιλάμε ο αριθμός των νοσηλευόμενων ασθενών στην Ελλάδα είναι 372 ανά 1.000.000 πληθυσμού, βρίσκεται σε ανοδική πορεία και είναι ήδη υψηλότερος σε σχέση με το peak των νοσηλειών των προηγούμενων πανδημικών κυμάτων (ανά εκατομμύριο πληθυσμού 310 νοσηλευόταν στις 28/11/21, 349 στις 12/4/21, 297 στις 22/11/20). Για να καταλάβουμε καλύτερα το μέγεθος του προβλήματος, θα σας παρουσιάσω τα αντίστοιχα νούμερα από την Ισπανία, που είναι μία χώρα συγκρίσιμη με την Ελλάδα τόσο ως προς τα κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά όσο και ως προς τα πλήγματα που δέχθηκε το εθνικό σύστημα υγείας από την υποχρηματοδότηση κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων.
Στην Ισπανία λοιπόν σήμερα ο αριθμός των νοσηλευόμενων ασθενών με Covid-19 είναι 307 ανά εκατομμύριο κατοίκων και βρίσκεται κατά 40% κάτω από το peak του τρίτου κύματος (28/1/2021). Ίδια είναι η εικόνα και στην Πορτογαλία (επίσης ισοδύναμη χώρα με την Ελλάδα). Η διαφορά οφείλεται στο ποσοστό εμβολιαστική κάλυψης του γενικού πληθυσμού, που είναι 81% στην Ισπανία, 90% στην Πορτογαλία και 69% στην Ελλάδα. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, γιατί στην Ελλάδα είναι σε εξέλιξη μια υγειονομική τραγωδία.
Σχετικά με τα σχολεία, δεν γνωρίζω τι ανέμεναν στην Ελλάδα και κατά πόσο τα καταγεγραμμένα κρούσματα στα σχολεία δείχνουν την πραγματική εικόνα. Θα σας δώσω τα δεδομένα που δημοσιεύει σήμερα το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας. Ο αριθμός των μαθητών με θετικό rapid test είναι σήμερα 331.715 από το σύνολο των 1.222.300 μαθητών (2,7%) με μια αύξηση 75.408 σε σχέση με χθες. Ο αριθμός των θετικών δασκάλων και καθηγητών είναι 25.571 σε σύνολο 1.201.500 (2,13%) με αύξηση 5.421 σε σχέση με χθες. Στις 3 Δεκέμβρη 2021 το ποσοστό θετικότητας στους μαθητές και τους διδάσκοντες ήταν 0,27% και 0,18% αντίστοιχα. Στις 27 Νοέμβρη 2020 το ποσοστό θετικότητας ήταν 0,06% και 0,09% στους μαθητές και τους διδάσκοντες αντίστοιχα. Τα νούμερα δείχνουν πραγματική πλημμυρίδα. Δεν νομίζω ότι στην Ελλάδα υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος που να τροποποιεί τη διασπορά του ιού στα σχολεία.
Η διαχείριση της πανδημίας
• Έχουν γίνει λάθη στην Ελλάδα στη διαχείριση της πανδημίας; Θα μπορούσαμε να είχαμε σώσει κάποιες χιλιάδες συνανθρώπους μας από τους 22.000 που έχουν καταλήξει, αν για παράδειγμα είχαμε κάνει εγκαίρως εισαγωγή και χρήση μονοκλωνικών; Νομίζετε ότι θα μπορούσαν να αποδοθούν ακόμη ευθύνες για τη διαχείριση;
Ας δούμε ποια είναι η μεθοδολογία για την αντιμετώπιση της πανδημίας, όπως διατυπώνεται με σαφήνεια από τον ΠΟΥ και τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.
1. Πρόληψη από τη λοίμωξη με τον ιό και τη σοβαρή νόσηση. Τον σκοπό αυτό εξυπηρετεί ο μαζικός καθολικός εμβολιασμός και η ανάπτυξη εμβολιαστικής κουλτούρας, καθώς ο SARS-CoV-2 εξελίσσεται, προσαρμόζεται στο περιβάλλον του χωρίς να τροποποιεί σημαντικά τα βιολογικά χαρακτηριστικά του που οδηγούν στο Covid-19 . Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί η εφαρμογή μέτρων φυσικής αποστασιοποίησης και προστασίας.
2. Ανίχνευση, η οποία έχει διπλή κατεύθυνση: την επιδημιολογική επιτήρηση και ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και τον εντοπισμό των πληθυσμών και των πολιτών που βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου Covid-19, ώστε να προστατευθούν αποτελεσματικότερα από τον κίνδυνο έκθεσης στον ιό, να εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα κ.λπ.
3. Πρόνοια για (α) έγκαιρη διάγνωση των ασθενών με Covid-19 που έχουν κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου (δηλαδή κίνδυνο νοσηλείας, κίνδυνο διασωλήνωσης ή θανάτου) (β) έγκαιρη εφαρμογή των συνιστώμενων θεραπευτικών στρατηγικών προσαρμοσμένων στη φάση εξέλιξης του νοσήματος.
Τι έχει γίνει από όλα αυτά και γιατί δεν έγιναν τα απαραίτητα βήματα για την εφαρμογή της συνολικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας; Για να είμαι ειλικρινής, πέρυσι είχα την εκτίμηση ότι η κυβέρνηση έκανε λάθος χειρισμούς, υποεκτίμησε τον κίνδυνο της πανδημίας, δεν μπόρεσε να διαχειριστεί μέσα στις συνθήκες της υγειονομικής κρίσης ένα προβληματικό σύστημα υγείας, που με την οικονομική πολιτική της επιδείνωσε την κατάστασή του.
Σήμερα, με την εμπειρία που συσσωρεύθηκε και με την de facto σύγκριση της διαχείρισης της πανδημίας στην Ελλάδα και στη Γαλλία, πιστεύω ότι η νέα ελληνική τραγωδία δεν είναι αποτέλεσμα λάθους ούτε συνέπεια της ανεπάρκειας του πολιτικού προσωπικού των «αρίστων», που δεν μπορούν να εφαρμόσουν τις επιστημονικές κατευθυντήριες οδηγίες. Η κυβέρνηση της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς εφαρμόζει με αξιοθαύμαστο δογματισμό την πιο σκληρή νεοφιλελεύθερη διαχείριση της πανδημίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κινείται στο δίπολο «καταστολή-ατομική ευθύνη», ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργία της αγοράς.
«Η καταστολή δεύτερη φύση της Δεξιάς»
Στον πρώτο χρόνο της πανδημίας το κυρίαρχο μοντέλο βασιζόταν στην καταστολή. Τα μη φαρμακολογικά μέτρα αποστασιοποίησης (lockdown, απαγόρευση κυκλοφορίας κ.λπ.) είναι καταστολή που γίνεται αναγκαία για να αντιμετωπιστεί ένα αερογενώς μεταδιδόμενο, δυνητικά θανατηφόρο νόσημα για το οποίο αρχίζαμε να μαθαίνουμε τον παθοφυσιολογικό μηχανισμό, τις διαγνωστικές μεθόδους, τις θεραπευτικές στρατηγικές. Η καταστολή είναι η δεύτερη φύση της Δεξιάς και την άσκησε σε τέτοιο βαθμό που έφτασε στο σημείο πέρυσι, στην πιο κρίσιμη φάση, όταν χρειαζόταν η συναίνεση των πολιτών, να στέλνει τους χωροφύλακες να δέρνουν τη νεολαία στις πλατείες, ενώ στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Γαλλία, εν μέσω του δευτέρου και του τρίτου κύματος, γίνονταν διαδηλώσεις και καταλήψεις και οι πολίτες ασκούσαν το συνταγματικό δικαίωμα του συνέρχεσθαι. Αυτή η τακτική είχε ως συνέπεια να βάλει απέναντι στην κρατική πολιτική διαχείρισης της πανδημίας ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας και υπονόμευσε την επόμενη κρίσιμη μάχη, που είναι η συναίνεση του πληθυσμού στο εμβολιαστικό πρόγραμμα και η διατήρηση της «υγειονομικής εγρήγορσης».
Η διαχείριση της πανδημίας απαιτεί κρατική παρέμβαση. Συντονισμό και καθοδήγηση από το κράτος των διαφόρων κοινωνικών φορέων. Δεν θα πάω στην ενίσχυση του ΕΣΥ, την επίταξη των ιδιωτικών κλινικών κ.λπ. Είναι φενάκη να περιμένει κανείς να γίνουν αυτά τα πράγματα από μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση. Δείτε για παράδειγμα το θέμα με τα test PCR, που δεν συνταγογραφούνται. Τα test PCR είναι το βασικό εργαλείο για την ιχνηλάτηση. Με το ισχύον καθεστώς, στην Ελλάδα η ιχνηλάτηση χρηματοδοτείται από τον ατομικό και οικογενειακό προϋπολογισμό των πολιτών. Το κράτος απέχει.
Κάτω από 70% η εμβολιαστική κάλυψη
Άλλο παράδειγμα είναι ο εμβολιασμός. Ακριβώς πριν από ένα χρόνο είχε δημοσιευθεί μια μελέτη από τον καθηγητή κ. Σουλιώτη (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου) που έδειχνε ότι το 75% του ελληνικού πληθυσμού ήταν υπέρ του υποχρεωτικού εμβολισμού! Σήμερα, έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία των εμβολίων, το επίπεδο της εμβολιαστικής κάλυψης είναι ακόμη κάτω από το 70%! Δηλαδή η κυβέρνηση διέθεσε μεν τα εμβόλια, αλλά δεν ανέπτυξε εμβολιαστική καμπάνια συντονισμένη από το κράτος, παρά το γεγονός ότι το μεγάλο σύνολο των πολιτών ήταν ευνοϊκά κείμενο ακόμη και στην υποχρεωτικότητα. Αντίθετα, η Γαλλία, που έχει επίσης νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση και ξεκίνησε με υπαρκτό κίνημα αντιεμβολιασμού, στα βασικά θέματα διαχείρισης της πανδημίας, όπως ο εμβολιασμός, έβαλε μπροστά το κράτος και τις κοινωνικές συλλογικότητες, με αποτέλεσμα να έχουμε σήμερα ένα ποσοστό της τάξης του 90% στις ηλικίες άνω των 12 ετών.
Το ίδιο μοντέλο ακολουθείται από την κυβέρνηση και στις θεραπείες -είτε είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα είτε τα νέα φάρμακα που είναι δραστικά με την μορφή χαπιού. Στο σημείο αυτό έχει σημασία να κατανοήσουμε τι σημαίνει αντι-ιική θεραπεία και ποια είναι τα αναγκαία βήματα, ώστε αυτή να είναι τόσο αποτελεσματική όσο περιγράφεται στις κλινικές μελέτες.
Πώς πρέπει να γίνεται η θεραπεία
Βασικό χαρακτηριστικό αυτών των θεραπειών είναι ότι πρέπει να χορηγηθούν μέσα στο πρώτο πενθήμερο από την έναρξη των συμπτωμάτων σε ασθενείς που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου. Ας δούμε ποια είναι τα αναγκαία βήματα ώστε αυτές οι θεραπείες να είναι αποτελεσματικές :
1. Πρέπει οι δυνάμει ασθενείς υψηλού κινδύνου να είναι ενημερωμένοι για τον κίνδυνο που διατρέχουν και για τα συμπτώματα της νόσου ώστε να απευθύνονται έγκαιρα στον πλησιέστερο γιατρό στο επίπεδο της κοινότητας. Ποια είναι η καμπάνια σχετικής ενημέρωσης των πολιτών στην Ελλάδα;
2. Πρέπει να υπάρχει διαθέσιμος γιατρός για να εκτιμήσει έγκαιρα τον ασθενή. Στην Ελλάδα, με τις μεγάλες γεωγραφικές ανισότητες ως προς την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, αυτό το βήμα είναι πρακτικά αδύνατο για ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Το πρόβλημα θα μπορούσε σε έναν βαθμό να αντιμετωπιστεί με την εισαγωγή της τηλεϊατρικής. Όμως, δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας, η κοινή υπουργική απόφαση για την εισαγωγή της τηλεϊατρικής υπογράφτηκε τον Δεκέμβρη του 2021! Σε άλλες χώρες της Ε.Ε. η τηλεϊατρική εισήχθη από τον πρώτο μήνα της πανδημίας.
3. Ο γιατρός που θα δει τον ασθενή πρέπει να πληρωθεί για την ιατρική επίσκεψη. Εξ όσων γνωρίζω, και διορθώστε με αν κάνω λάθος, δεν έχει προβλεφθεί ακόμη κάποια σχετική κρατική δαπάνη. Δηλαδή ο ασθενής θα πληρώσει τον γιατρό από την τσέπη του. Στην Ελλάδα των μεγάλων κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, ποιος εργαζόμενος ή μικροσυνταξιούχος θα πληρώσει τον γιατρό και το test PCR επειδή έχει βήχα, λίγο πυρετό και μυαλγία; Θα περιμένει να περάσει παίρνοντας ένα αντιπυρετικό, όπως κάνει πάντα, και ο εργαζόμενος θα πάει στη δουλειά του για να μη χάσει το μεροκάματο.
4. Ο γιατρός θα πρέπει να συνταγογραφήσει τα φάρμακα, που πρέπει να είναι άμεσα και διαθέσιμα σε τοπικό επίπεδο. Εδώ βρίσκεται το πρόβλημα με τα μονοκλωνικά αντισώματα, τα οποία χορηγούνται ενδοφλέβια. Δεδομένου ότι τα Κέντρα Υγείας και οι δομές ΤΟΜΥ βρίσκονται σε δεινή κατάσταση -το γνωρίζετε καλύτερα από εμένα- η χορήγηση ενδοφλέβιας θεραπείας σε πρωτοβάθμιο επίπεδο είναι πρακτικά αδύνατη. Άρα ο ασθενής πρέπει να μεταβεί στο νοσοκομείο. Το νοσοκομείο όμως ήδη υποφέρει από τον υπερκορεσμό που υφίσταται εξαιτίας τους πανδημικού κύματος. Άρα, στις ελληνικές συνθήκες τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι μια θεραπεία πολύ περιορισμένης εφαρμογής.
Η εμπειρία της Γαλλίας
Θα σας μεταφέρω τώρα την εμπειρία μας στη Γαλλία. Εξαιτίας της πολυπλοκότητας των βημάτων που σας περιέγραψα και επειδή και το γαλλικό σύστημα υγείας υποφέρει από τη μακροχρόνια υποχρηματοδότηση, υπολογίζεται ότι τα μονοκλωνικά αντισώματα χορηγήθηκαν μόνο στο 10% των ασθενών που θα έπρεπε να πάρουν αυτήν τη θεραπεία. Σημειώνω ότι η Γαλλία ήταν από τις πρώτες χώρες στην Ε.Ε. που εισήγαγαν τα μονοκλωνικά αντισώματα. Επιπλέον όταν έρχεται ένας αιματολογικός ασθενής στο τμήμα ημερήσιας νοσηλείας για να του χορηγήσουμε μονοκλωνικά αντισώματα, κυριολεκτικά μπλοκάρει το σύστημα εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού και του μεγάλου όγκου δουλειάς που χρειάζεται αυτή η θεραπεία.
Λαϊκισμός οι πομπώδεις κυβερνητικές ανακοινώσεις
Βεβαίως, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτά τα προβλήματα θα εκλείψουν με τα νέα φάρμακα που είναι δραστικά από το στόμα, καθώς δεν χρειάζεται να γίνει ενδονοσοκομειακή χορήγηση. Αυτό ισχύει. Το πρόβλημα όμως που θα ανακύψει με τα νέα φάρμακα είναι ότι αφενός πρέπει να χορηγούνται μέσα στο πρώτο πενθήμερο από την έναρξη των συμπτωμάτων και αφετέρου παρουσιάζουν πολύ σημαντικές αλληλεπιδράσεις με φάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρέως σε χρόνια βάση από τους ασθενείς που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης του Covid-19 εάν προσβληθούν από τον ιό. Δηλαδή ξαναγυρίζουμε στην αφετηρία, που είναι η οργάνωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης με επίκεντρο τον Covid-19.
Για τον λόγο αυτό οι πομπώδεις κυβερνητικές ανακοινώσεις του στιλ «φέραμε τόσες χιλιάδες χάπια, που θα τα δώσουμε στον λαό και θα θεραπευθούν οι ασθενείς, και τελειώνουμε με την πανδημία», στον βαθμό που δεν συνοδεύονται από σαφή στρατηγική οργάνωσης της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, είναι λαϊκισμός που έχει ως συνέπεια την καλλιέργεια ψευδαισθήσεων για το τέλος της πανδημίας, τον εφησυχασμό των πολιτών και τον αποπροσανατολισμό της συζήτησης, που πρέπει να επικεντρωθεί στην επιτάχυνση του εμβολιασμού και στην ταχύτατη ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, με την ένταξη των ιδιωτών γιατρών της κοινότητας κάτω από κρατικό συντονισμό και σε συνεργασία με τους τοπικούς ιατρικούς συλλόγους.
Τα χαρακτηριστικά των αρνητών του εμβολίου
• Σε ποιο συμπέρασμα έχετε καταλήξει σχετικά με τους αρνητές του εμβολίου και τα παγκόσμια πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά που έχουν οι άνθρωποι αυτοί;
Οι αρνητές του εμβολίου και οι «εμβολιοσκεπτικιστές» είναι μια ετερογενής ομάδα. Οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι ένα σημαντικό μέρος αυτού του πληθυσμού είναι πολίτες χαμηλών εισοδημάτων και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου ή μετανάστες, είναι πολίτες που βρίσκονται σε χρόνιο κοινωνικό αποκλεισμό ή πολίτες που βιώσαν την οικονομική και κοινωνική τους υποβάθμιση κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης ή ακόμη και κατά την περίοδο της πανδημίας.
Αυτό είναι ένα κοινό προφίλ που συναντούμε σε όλες τις δυτικές χώρες. Νομίζω ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το κράτος είναι ο βασικός τροφοδότης του σκεπτικισμού και της άρνησης σε αυτούς τους πολίτες. Ας μην παραβλέπουμε ότι η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική ανασυγκρότηση, που οδήγησε στη βίαιη φτωχοποίηση μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων είχε ως αποτέλεσμα την απόσυρση του κράτους από τις βασικές δραστηριότητες αναδιανομής του πλούτου (δηλαδή την παιδεία και την υγεία) και την ενίσχυση της καταστολής. Όταν λοιπόν το κράτος που σε έχει μετατρέψει σε παρία, σε έχει αποκλείσει από την κοινωνική ζωή, σε φορολογεί και σε δέρνει, δεν σου προσφέρει περίθαλψη όταν την χρειάζεσαι και σε έχει εγκαταλείψει χωρίς σχολεία, έρχεται και σου ζητά να εμβολιαστείς, τι θα κάνεις;
Πολιτική δημόσιας υγείας ο εμβολιασμός
Μην ξεχνάμε ότι ο εμβολιασμός, ανεξάρτητα του αν εφαρμόζεται από μια δεξιά νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση είτε από μια κεντρώα ή αριστερή κυβέρνηση ή προτείνεται από γιατρούς, είναι πολιτική δημόσιας υγείας. Δηλαδή κρατική πολιτική. Δυστυχώς, στην Ελλάδα για μια ακόμη φορά, αυτές οι ομάδες του πληθυσμού είτε αγνοήθηκαν είτε αντιμετωπίστηκαν αφ’ υψηλού από την εξουσία είτε «ενημερώθηκαν» διά της τηλεοράσεως. Σε αυτό έχουμε ευθύνη όλοι όσοι έχουμε κάνει παρεμβάσεις για την υποστήριξη του εμβολιαστικού προγράμματος.
AP Photo/Michel Euler
Σε αυτούς τους πολίτες η Αριστερά (σε όλες τις αποχρώσεις της) δεν απευθύνθηκε έγκαιρα ή δεν μίλησε ανθρώπινα. Μίλησε για τον εμβολιασμό και πάλι διά της τηλεοράσεως, με τις κλασικές πολιτικές ανακοινώσεις και δηλώσεις και μάλιστα σχετικά αργά, σίγουρα όχι από τον Γενάρη του 2020. Σε αυτούς του πολίτες απευθύνθηκαν με συγκροτημένη μεθοδολογία οι σκοταδιστές επιστήμονες συνεργαζόμενοι ανοιχτά με ακροδεξιούς, φασίστες και αντιδραστικούς θρησκευτικούς κύκλους. Διέσπειραν την αμφισβήτηση ως προς τη σοβαρότητα της πανδημίας και του νοσήματος Covid-19, τον φόβο απέναντι στο εμβόλιο, υπερτονίζοντας είτε τις σπάνιες επιπλοκές του εμβολιασμού είτε τα οφέλη διαφόρων «θεραπευτικών» προσεγγίσεων (π.χ. βιταμίνες, υδροξυχλωροκίνη κ.λπ.).
Το μοτίβο είναι ακριβώς το ίδιο στις ΗΠΑ, στη Γαλλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Ελλάδα, στη Ρωσία. Με σημαία την «ατομική ελευθερία» και με fake news, διαστρέβλωση επιστημονικών δεδομένων, περιπτωσιολογία, συκοφαντίες, στοχοποιήσεις και επιθέσεις, προσπαθούν να εξουδετερώσουν κάθε έναν από τους τρεις πυλώνες αντιμετώπισης της πανδημίας. Γνωρίζουν τόσο καλά όσο εσείς και εγώ ότι εάν δεν εφαρμοστούν παράλληλα οι τρεις άξονες αντιμετώπισης της πανδημίας που σας περιέγραψα, το lockdown γίνεται μονόδρομος όταν γεμίζουν τα νοσοκομεία. Ποντάρουν σε αυτή την εξέλιξη καθώς είναι γνωστό ότι η παρατεταμένη ή επαναλαμβανόμενη εφαρμογή του lockdown, όπως και η παράταση των σοβαρών πανδημικών κυμάτων, φέρνει φτώχεια, περισσότερη αρρώστια και κοινωνική δυσαρέσκεια. Γνωρίζουν επίσης ότι ο πρωτογενής φόβος των πολιτών είναι εύφορο έδαφος για την Ακροδεξιά και τον φασισμό.
• Τι σκέφτεστε σήμερα και για το κομμάτι αυτό των αριστερών διανοητών και ακτιβιστών, οι οποίοι -επικαλούμενοι κυρίως το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής, της ελεύθερης βούλησης, ή τάσσονται κατά της υποχρεωτικότητας- επιμένουν και σήμερα κατά του εμβολιασμού;
Προσέξτε την ταυτοσημία «το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής και της ελεύθερης ατομικής βούλησης». Αυτή είναι η θεωρητική βάση επάνω στην οποία συγκροτείται τόσο ο νεοφιλελευθερισμός όσο και ο φασισμός. Το γεγονός ότι κάποιοι ελάχιστοι διανοούμενοι και ακτιβιστές της Αριστεράς έχουν ενταχθεί και αναπτύξει αυτή την προβληματική είναι, κατά τη γνώμη μου, η συνέπεια της απώλειας της ταξικής γείωσης αυτών των ανθρώπων. Αρνούνται να δουν ότι ο εμβολιασμός προστατεύει τη ζωή και την υγεία, άρα και την κοινωνική συνοχή και των λαϊκών στρωμάτων. Είναι οι φτωχοί πολίτες, οι εργάτες, οι φτωχοί αγρότες, οι μετανάστες που αρρωσταίνουν συχνότερα, βαρύτερα, και πεθαίνουν συχνότερα από Covid-19. Είναι αυτοί που δεν έχουν περίθαλψη, γιατί το κράτος τους έχει εγκαταλείψει, δεν έχουν χρήματα για να πληρώσουν τον γιατρό, και η απώλεια ενός μεροκάματου σημαίνει λιγότερο φαγητό για την οικογένεια. Νομίζω ότι θεωρούν πως, αφού τα λαϊκά στρώματα δεν εμβολιάζονται, δεν προφυλάσσονται από τη λοίμωξη, δεν πιστεύουν στη πανδημία, θα παρέμβουν για να τα «οδηγήσουν» σε άλλη κατεύθυνση ή για να οξύνουν την αντιπολίτευση και τη σύγκρουση με την κυβέρνηση. Τα γεγονότα δείχνουν το λάθος αυτής της προσέγγισης. Όποιος χρησιμοποιεί το ιδεολογικό οπλοστάσιο των αντιδραστικών, των νεοφιλελεύθερων ή των φασιστών γίνεται ακόλουθός τους και αρχίζει να τους μοιάζει.
Αν παρατηρήσετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το στιλ και τη φρασεολογία των επιθέσεων στους επιστήμονες που στηρίζουν τον εμβολιασμό και τους άλλους δύο άξονες αντιμετώπισης της πανδημίας, δεν θα μπορέσετε να καταλάβετε αν ο επιτιθέμενος προέρχεται από τον περιθωριακό αριστερίστικο ακτιβισμό, τον ακροδεξιό χουλιγκανισμό ή τον φασισμό. Το φαινόμενο είναι κοινό στην Ελλάδα και στη Γαλλία.
• Η υποχρεωτικότητα στους υγειονομικούς, τα χρηματικά πρόστιμα στους άνω των 60, είναι μέτρα με τα οποία συμφωνείτε; Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι οι υγειονομικοί σε αναστολή πρόκειται να απολυθούν αν δεν εμβολιαστούν, ενώ το πρόστιμο στους άνω των 60 δεν φαίνεται να είχε εκείνη την επίδραση που είχαν φανταστεί οι εμπνευστές του μέτρου.
Για να μην κουράζω τους αναγνώστες, θα παραπέμψω στις συνεντεύξεις μου πριν από ένα χρόνο ακριβώς στην εφημερίδα «Εποχή» και στο site «Popaganda»: «δεν πρέπει να υποτιμούμε την σημασία της εμβολιαστικής καμπάνιας. Είναι σημαντικό να πεισθεί ο κόσμος να εμβολιασθεί, όπως σημαντικό είναι να γίνει υποχρεωτικός εμβολιασμός κυρίως σε ομάδες που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο σοβαρού Covid-19 ή βρίσκονται σε θέση να προκαλέσουν μεγάλη διασπορά του ιού, όπως π.χ. το υγειονομικό προσωπικό. Η επιτυχία της εμβολιαστικής καμπάνιας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την σταθερότητα, τη σοβαρότητα, τη συνέχεια και την ειλικρίνεια των αρχών δημόσιας υγείας ως προς την πανδημία και την κατάσταση της εμβολιαστικής πολιτικής. Όσο μεγαλύτερη αστάθεια υπάρχει, τόσο περισσότερο κινδυνεύεις να μη πείσεις τον κόσμο». «Η γνώμη μου είναι ότι ο εμβολιασμός θα πρέπει να είναι υποχρεωτικός. Να μην ξεχνάμε ότι όλα τα συστήματα δημόσιας υγείας από τη δεκαετία του ’50, που ξεκίνησαν συστηματικά οι μαζικοί εμβολιασμοί, βασίστηκαν στον υποχρεωτικό χαρακτήρα αυτών. Όταν κάναμε υποχρεωτικούς εμβολιασμούς για την ιλαρά, τη φυματίωση, την πολιομυελίτιδα είχαμε περισσότερες απορίες για την ασφάλεια των εμβολίων απ’ ό,τι τώρα. Από τότε η επιστήμη και η γνώση εξελίχθηκαν και είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση να εκτιμήσουμε την ασφάλειά τους. Γι’ αυτό, και εφόσον έχουμε μπροστά μας μια μεγάλη πανδημία, που προκαλεί τεράστια προβλήματα στη δημόσια υγεία, δεν καταλαβαίνω γιατί μπαίνουμε σε μια συζήτηση για το ποιος θέλει ή όχι να κάνει». Δυστυχώς το πρόγραμμα «ξεστράτισε», γιατί και πάλι με ευθύνη της κυβέρνησης το εμβόλιο παρουσιάστηκε ως πανάκεια (που δεν είναι) και ο εμβολιασμός έγινε ατομική υπόθεση. Έτσι φτάσαμε σήμερα να έχουμε εκατόμβες νεκρών.
Η νεοφιλελεύθερη λογική πίσω από το πρόστιμο
Ο «υποχρεωτικός» εμβολιασμός στους πολίτες ηλικίας άνω των 60 επί ποινή 100 ευρώ εγγράφεται απόλυτα στη νεοφιλελεύθερη λογική, ότι «με 100 ευρώ μπορείς να εξαγοράσεις το δικαίωμά σου να μην εμβολιαστείς». Επίσης, το ηλικιακό όριο είναι λάθος. Οι πολίτες με Covid-19 και με καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου -δηλαδή σάκχαρο ή αρτηριακή υπέρταση- ή με δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο από 31 είναι υψηλού κινδύνου να παρουσιάσουν σοβαρό Covid-19 και να καταλήξουν στη ΜΕΘ. Αν είναι άνδρες, ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται επί 5. Αν δούμε γύρω μας πόσοι 50χρονοι, φαινομενικά υγιείς άνθρωποι, έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, θα καταλάβουμε ότι δεν αρκεί να εμβολιάσουμε υποχρεωτικά τους ηλικιωμένους για να ελαττώσουμε τον αριθμό των ασθενών που καταλήγουν στις ΜΕΘ.
Οι πολίτες που ζουν σε περιοχές με δυσκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες περίθαλψης (δηλαδή δεν μπορούν να επωφεληθούν έγκαιρα από την ιατρική περίθαλψη όταν νοσήσουν με Covid-19) ή ζουν και εργάζονται σε περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ρύπανση, π.χ. σε εργοστάσια και μηχανουργεία, όπως και οι φτωχότεροι πολίτες, βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να πάθουν σοβαρό Covid-19 και άρα -δεδομένης της πρακτικής ανυπαρξίας πρωτοβάθμιας περίθαλψης- κινδυνεύουν να καταλήξουν στο νοσοκομείο και κάποιοι από αυτούς στις ΜΕΘ. Δυστυχώς, η αυξημένη ηλικία έχει συμπληρωματικό -ίσως και δευτερεύοντα- ρόλο σε αυτό τον κίνδυνο για τους πολίτες που σας περιέγραψα και οι οποίοι αποτελούν το μεγάλο μέρος των λαϊκών τάξεων που οφείλει να προστατέψει η Αριστερά.
Απ’ ό,τι φαίνεται, το μέτρο αυτό δεν έχει αποδώσει και ο εμβολιασμός αυξάνεται μεν, αλλά με πολύ χαμηλό ρυθμό, αναντίστοιχο του μεγέθους του προβλήματος και του επείγοντος χαρακτήρα της πανδημικής κρίσης. Το Οκτώβρη 2020 έθεσα στην Ελλάδα με «επιθετικό» τρόπο την ανάγκη του μαζικού καθολικού υποχρεωτικού εμβολιασμού, γιατί πολύ απλά βλέπαμε αυτό που ερχόταν, δηλαδή τις εκατόμβες νεκρών από το τέταρτο και πέμπτο πανδημικό κύμα -και έπεται συνέχεια. Δυστυχώς, η σημερινή πραγματικότητα καταγράφει καθημερινά σχεδόν μια εκατοντάδα θανάτων και χιλιάδες ασθενείς με μακροχρόνιες διαταραχές, όπως εξήγησα παραπάνω. Η έγκαιρη εφαρμογή από τον Σεπτέμβρη του μαζικού καθολικού εμβολιασμού -δηλαδή η ανάπτυξη μια σοβαρής εμβολιαστικής καμπάνιας- θα είχε διασώσει πολλούς συμπολίτες μας. Αυτό δείχνουν τα επιδημιολογικά δεδομένα από τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία. Επιπλέον, θα είχε θετική επίδραση στην οικονομία, καθώς σύμφωνα με μια μελέτη του Conseil d’Analyse Economique που δημοσιεύθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022, η αυστηρή εφαρμογή του υγειονομικού πάσου στη Γαλλία, από το καλοκαίρι του 2021, που οδήγησε σε αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού του συνόλου του πληθυσμού από το 50% στο 70%, είχε ως συνέπεια τη σημαντική βελτίωση του ρυθμού αύξησης του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος.
Αριστερά και πανδημία στην Ελλάδα
• Θεωρείται ότι η Αριστερά είχε τις καθαρές εκείνες θέσεις από την αρχή της πανδημίας και για τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν; Θα μπορούσε να είχε περισσότερο ενεργή στάση στην πανδημία;
Σαφέστατα ναι, και αυτό αφορά το σύνολο της προοδευτικής παράταξης. Τόσο το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. όσο και το ΚΙΝ.ΑΛΛ. και το ΜέΡΑ25, όπως και οι περισσότερες οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, προέταξαν την υπεράσπιση της υγείας του λαού απέναντι στους μικροπολιτικούς σχεδιασμούς. Η ελληνική κυβέρνηση είχε την τύχη -σε σύγκριση με τη γαλλική κυβέρνηση π.χ.- να έχει το σύνολο της αντιπολίτευσης στο πλευρό της. Σας θυμίζω ότι η ΚΝΕ, από τον πρώτο μήνα της πανδημίας, είχε θέσει τα μέλη της και είχε καλέσει το φοιτητικό κίνημα στις Ιατρικές Σχολές να τεθεί στη διάθεση των υπηρεσιών δημόσιας υγεία. Το ίδιο έκαναν και τα ΕΑΑΚ. Το σύνολο των μελών του ΚΚΕ ήταν εμβολιασμένο όταν έγινε το Συνέδριο του κόμματος. Ο αρχηγός της αξιωματική αντιπολίτευσης και πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είχε θέσει το ζήτημα της ανάπτυξης συναινετικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας ζητώντας σύγκληση του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών ήδη από τον Νοέμβρη του 2020 και πρότεινε αργότερα, όταν η διαχείριση της κρίσης οδηγούσε σε αδιέξοδο, υπουργό Υγείας κοινής αποδοχής. Δυστυχώς, η κυβέρνηση, όχι μόνο τορπίλισε κάθε προσπάθεια συνεννόησης, αλλά διαχειρίζεται την πανδημία ακόμη και σήμερα με τη μέθοδο της «ομάδας αλήθειας» της Νέας Δημοκρατίας.
• Πολλοί εξεπλάγησαν με τη συμμετοχή σας στην ομάδα συμβούλων του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλέξη Τσίπρα; Με πολιτική καταγωγή από την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, τι σας έφερε κοντά στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης; Έχετε εξαγάγει κάποια συμπεράσματα από τη μέχρι σήμερα εμπειρία σας ως συμβούλου του κ. Τσίπρα;
Εξεπλάγησαν δικαίως, καθώς δεν γνωρίζουν κάτι για το οποίο δεν έχω μιλήσει στην Ελλάδα, και επίσης υποτιμούν το γεγονός ότι εντάχθηκα στην ομάδα συμβούλων εν μέσω πανδημικής κρίσης. Το αποτέλεσμα είναι να διακινούνται διάφορες θεωρίες, του στιλ ότι ετοιμάζομαι για πολιτική καριέρα και άλλα τέτοια, με τα οποία γελάμε με τους φίλους μου.
Καθώς είμαστε ένα από τα σημαντικά ευρωπαϊκά κέντρα θρόμβωσης, είχα τη διορατικότητα από την πρώτη μέρα που ήρθε ο SARS-CoV-2 στο Παρίσι να προσανατολίσω την ομάδα μου (Thrombosis Center – Research Group «Cancer – Haemostasis – Angiogenesis» INSERMU938 Sorbonne University) προς την αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών με Covid-19 και στην έγκαιρη διάγνωση των ασθενών με κίνδυνο επιδείνωση της νόσου. Ήμασταν το Μάρτη του 2020 μια από τις δύο – τρεις ομάδες στον κόσμο που σε συνεννόηση προωθήσαμε τη χρήση της αντιθρομβωτικής αγωγής (η οποία έχει αποδειχθεί ότι, όταν εφαρμόζεται έγκαιρα, μειώνει έως και κατά 50% την πιθανότητα νοσηλείας). Ήδη από τον Μάρτη του 2020 συμβάλαμε στη διαμόρφωση των Κινέζικων Κατευθυντηρίων Οδηγιών για την πρόληψη και θεραπεία της φλεβικής θρόμβωσης στους ασθενείς με Covid-19 και από τον Ιούνιο του 2020 συντονίζω ένα διεθνές δίκτυο 55 υψηλού κύρους επιστημόνων από 32 χώρες από τις 5 ηπείρους (μεταξύ των οποίων ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα), που επεξεργάζεται μια ολοκληρωμένη πολιτική για την αντιμετώπιση της πανδημίας και έχει κάνει ήδη δύο σημαντικές δημοσιεύσεις.
Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι από αυτό το επίπεδο η παρέμβασή μου στην ελληνική κρίση δημόσιας υγείας δεν γίνεται με όρους υπολογισμού οφέλους από μια πολιτική καριέρα ούτε και με όρους κομματικών και παραταξιακών συσχετισμών και σκοπιμοτήτων. Πρέπει επίσης να γνωρίζετε ότι μια από τις βασικές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις όσων συμμετέχουμε ή καθοδηγούμε project κατευθυντηρίων οδηγιών είναι να μιλούμε με αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις, δηλαδή με τους πολιτικούς και τα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις. Αυτό έκανα από την πρώτη μέρα της πανδημίας και εγκαταστήσαμε έναν σταθερό δίαυλο επικοινωνίας με τον κ. Ξανθό και τον κ. Μπασκόζο, όπως επίσης και με το ΚΚΕ. Τις ίδιες πληροφορίες είχα δώσει και σε στελέχη της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Από εκεί και πέρα, η κάθε συλλογικότητα διαμορφώνει τη γραμμή της και την πολιτική της.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δηλαδή τρίτος τη τάξει θεσμικός παράγοντας του τόπου, συγκρότησε μια επιστημονική ομάδα για τη διαμόρφωση μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημίας και οργάνωσης του ΕΣΥ στη νέα περίοδο που ξεκινά και αυτό είναι συμβατό με τα καθήκοντά του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και με βάση τα δεδομένα που σας ανέφερα παραπάνω συμμετέχω σε αυτό το συμβούλιο.
«Καθήκον μας η προστασία της ζωής και της υγείας του λαού»
Το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας χρειάζεται εμβαθέστερη πολιτική ανάλυση. Θα σας πω επιγραμματικά το εξής (βάζοντας έναν αστερίσκο, καθώς είναι μια αυστηρά προσωπική πολιτική άποψη και δεν σχετίζεται καθόλου με την επιστημονική και ακαδημαϊκή μου ιδιότητα): Με την πανδημία ξεκινά ο 21ος αιώνας. Μπροστά στη σημερινή κρίση και τη συνέχειά της έχουμε ένα άμεσο και επείγον καθήκον, που είναι η προστασία της ζωής και της υγεία του λαού από το Covid-19 και η αντιρρόπηση των συνεπειών της πανδημίας στο σύνολο του υγειονομικού χάρτη, χωρίς να αναιρεθεί η συνταγματική τάξη, να διαρραγεί η κοινωνική συνοχή, να απαξιωθεί η εργασία και να καταστραφεί η οικονομία (όχι με την έννοια του κέρδους, αλλά με την έννοια ενός συστήματος ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών προκειμένου να ζουν αξιοπρεπώς οι άνθρωποι). Το επείγον της κατάστασης θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή με απτό τρόπο σχεδόν, με όρους «άσπρο – μαύρο».
Συνεπώς το βασικό πεδίο άσκησης μαζικής πολιτικής, που είναι το «κίνημα» και η ανάπτυξή του (προνομιακό πεδίο άσκησης πολιτικής για την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά), πρέπει να συμπληρωθεί με την παρέμβαση στους θεσμούς της αστικής δημοκρατίας, αυτής που υπάρχει και έτσι όπως είναι σήμερα. Κάθε παρέκκλιση από αυτό το πλαίσιο οδηγεί σε επικίνδυνες ατραπούς, όπου κυριαρχούν οι σκοταδιστικές και οπισθοδρομικές δυνάμεις -ήδη τις βλέπουμε πώς αρχίζουν να ηγεμονεύουν στη συντηρητική παράταξη και πώς αναπτύσσουν έναν ιδιαίτερο τροπισμό προς εξαιρετικά μειοψηφικά τμήματα της Αριστεράς.
Ο ιστορικός ρόλος της Αριστεράς
Νομίζω ότι στην παρούσα συγκυρία εδώ βρίσκεται ο ιστορικός ρόλος τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και του ΚΚΕ, του ΚΙΝ.ΑΛΛ. και του ΜέΡΑ25, της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, καθώς επίσης και των χώρων εκείνων της Δεξιάς που αντιλαμβάνονται την αξία του κράτους πρόνοιας στη διαχείριση της κρίσης δημόσιας υγείας. Στη βάση αυτή πρέπει να οικοδομηθεί ένα δίκτυο συναίνεσης και συνεννόησης, ώστε να διαμορφωθεί γρήγορα μια συνολική στρατηγική για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, που θα παίρνει υπ’ όψιν της την πραγματικότητα όπως είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι ή ως ευκαιρία για την προώθηση μικροπολιτικών σχεδίων.
Ο κ. Τσίπρας είναι πολύ καλός συνομιλητής, έχει αντιληφθεί τις κοινωνικές, οικονομικές συνέπειες των περίπλοκων ιατρικών ζητημάτων που προέκυψαν από την πανδημία, έχει υψηλό αίσθημα ευθύνης και το χάρισμα της διαμόρφωσης τακτικής στη διαχείριση της κρίσης. Έχει αντιληφθεί πλήρως την κρισιμότητα της κατάστασης και τους κινδύνους που εγκυμονεί. Ως αρχηγός ενός μεγάλου πολυσυλλεκτικού κόμματος είναι υποχρεωμένος να σταθμίζει και να συνδυάζει πολλούς παράγοντες στη διαμόρφωση των τελικών του θέσεων. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας αφορά τον ίδιο και το κόμμα του.
Όμως, το μεγάλο στοίχημα σήμερα είναι η διαμόρφωση μιας συνολικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της κρίσης δημόσιας υγείας -όχι μόνο για την πανδημία- που θα επεκτείνεται πέρα από τον ορίζοντα των εκλογών. Για αυτό τον λόγο είναι αναγκαία η συνεννόηση των πολιτικών δυνάμεων στη βάση της στήριξης και ανάπτυξης του Δημόσιου Εθνικού Συστήματος Υγείας, στη διαμόρφωση των όρων λειτουργίας του ιδιωτικού τομέα με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και στη δημοκρατική συμμετοχή των κοινωνικών φορέων.
