Διαφοροποιούμενοι από τις παραδοσιακές μεθόδους και χωρίς να χρειαστούν ωάρια ή σπέρμα, οι επιστήμονες δημιούργησαν τα πρώτα συνθετικά ανθρώπινα έμβρυα, τα οποία αποτελούν τόσο εργαλείο κατανόησης των πρώτων σταδίων της ανθρώπινης ανάπτυξης, όσο και αντικείμενο αντιπαραθέσεων, μετά την πυροδότηση βαθιών ηθικών ερωτημάτων.
Στην επιστήμη οι ανακαλύψεις δεν έχουν ποτέ θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Οι επιστημονικές διαπιστώσεις φέρνουν σχεδόν πάντα στο φως μια νέα πραγματικότητα που πολλοί από εμάς αγνοούμε. Αυτή ήταν και η περίπτωση των δυο ομάδων ερευνητών στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, που ανακοίνωσαν ότι ανέπτυξαν με επιτυχία τις πρώτες στον κόσμο, συνθετικές ανθρώπινες εμβρυοειδείς δομές από βλαστοκύτταρα, παρακάμπτοντας την ανάγκη για ωάρια και σπέρμα. Αυτά τα «συνθετικά» έμβρυα είχαν ζωή 14 ημερών, μέσα στις οποίες εξελίχθηκαν στο ίδιο στάδιο που θα εξελισσόταν ένα φυσικό ανθρώπινο έμβρυο, μετά την γονιμοποίηση. Αυτές οι επιστημονικές πρωτιές, αποτελούν μεγάλη είδηση για τον επιστημονικό κόσμο, καθώς πιστεύεται ότι μέσα από τις δομές αυτές θα μπορέσουμε να μελετήσουμε βαθύτερα την εμβρυακή ανάπτυξη του ανθρώπου. Ταυτόχρονα βέβαια, όπως και κάθε τόσο πρωτοποριακό επίτευγμα, φέρει μαζί του πάντα και μια σειρά από ερωτήματα, ανησυχίες και ανάγκες για νέους κανόνες που πρέπει να δημιουργηθούν για να το προστατεύσουν.
Η επιστήμη πίσω από τα βλαστο-έμβρυα
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ανθρώπινα βλαστοκύτταρα για να δημιουργήσουν αυτά τα συνθετικά έμβρυα. Τα βλαστικά κύτταρα έχουν την ικανότητα να μετατρέπονται σε οποιονδήποτε τύπο κυττάρου στο σώμα. Αποτελούν ουσιαστικά αρχέγονες κυτταρικές δομές, οι οποίες αποτελούν πρόδρομες μορφές όλων των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος και κάτω από κατάλληλες συνθήκες μπορούν να μετατραπούν σε όλους τους τύπους κυττάρων του οργανισμού μας. Εφόσον αυτά αναπτυχθούν με τον σωστό τρόπο, μπορούν να σχηματίσουν μέχρι και έμβρυα.
Από αυτά τα βλαστοκύτταρα οι ερευνητές κατόρθωσαν να αναπτύξουν συνθετικά έμβρυα, τα οποία είναι πανομοιότυπα με τα κανονικά έμβρυα. Καθένα από αυτά αναπτύχθηκε από ένα μόνο εμβρυϊκό βλαστικό κύτταρο και άγγιξε την αρχή ενός αναπτυξιακού ορόσημου, γνωστού ως γαστριμαργία – η στιγμή που το έμβρυο από ένα συνεχές φύλλο κυττάρων μεταβαίνει στη διαμόρφωση διακριτών κυτταρικών γραμμών και στη δημιουργία των βασικών αξόνων του σώματος. Σε αυτό το στάδιο, το έμβρυο δεν έχει ακόμη καρδιά που χτυπάει, έντερο ή αρχές εγκεφάλου, αλλά η δομή του έδειξε την παρουσία πρόδρομων κυττάρων παρόμοιων με του ωαρίου και του σπέρματος. Αν και αυτές οι δομές βρίσκονται στα πολύ πρώιμα στάδια της ανθρώπινης ανάπτυξης, αποτελούν σημαντική ανακάλυψη για την επιστημονική κοινότητα, η οποία πειραματίζεται εδώ και χρόνια πάνω σε αυτές τις πρακτικές χωρίς ωστόσο, να βλέπει σημαντικά αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα πειράματα των επιστημόνων στην Κίνα που εμφύτευσαν έμβρυα πιθήκων σε θηλυκούς πιθήκους, με όλες όμως τις εγκυμοσύνες να αποτυγχάνουν.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που επιτυγχάνεται η δημιουργία ενός συνθετικού εμβρύου. Αν και δεν είναι πραγματικά “συνθετικό”, καθώς το αρχικό υλικό ήταν από κύτταρα που καλλιεργήθηκαν από ένα παραδοσιακό έμβρυο στο εργαστήριο. “Είναι πανέμορφο και δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα”, δήλωσε η επιβλέπουσα καθηγήτρια, Zernicka-Goetz στην Guardian. Οι επιστήμονες λένε ότι θα μπορούσαν μια μέρα να βοηθήσουν στην κατανόηση των γενετικών ασθενειών, ή των αιτιών των αποβολών. Τα συνθετικά έμβρυα – ηλικίας μόλις ημερών ή εβδομάδων – θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ερευνητές να μελετήσουν επίσης, τα πρώτα στάδια της ανθρώπινης ανάπτυξης και να εξηγήσουν την απώλεια εγκυμοσύνης.
Οι διαφωνίες σχετικά με την δημιουργία τους
Όλα ξεκινούν από την ερώτηση «Αν αυτά τα έμβρυα θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε ανθρώπους;». Τι θα σήμαινε αυτό για τον άνθρωπο, την επιστήμη και τον πολιτισμό μας; Τα συνθετικά έμβρυα βέβαια δεν συμπεριφέρονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως τα φυσιολογικά έμβρυα, ενώ δεν είναι σαφές ακόμα πώς θα πρέπει να ρυθμίζεται η χρήση τους στην έρευνα. Οι ερευνητές πάντως δηλώνουν ότι τα μοντέλα ανθρώπινων εμβρύων που κατασκευάζονται από βλαστικά κύτταρα θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ηθική και πιο εύκολα διαθέσιμη εναλλακτική λύση, στη χρήση ανθρώπινων εμβρύων που προέρχονται από εξωσωματική γονιμοποίηση (in-vitro γονιμοποίηση).
Από την άλλη πλευρά, όσο πιο πολύ τα μοντέλα ανθρώπινων εμβρύων που προέρχονται από βλαστικά κύτταρα αντικατοπτρίζουν τα ανθρώπινα έμβρυα, τόσο πιο σημαντικό είναι να υπάρχουν σαφείς κανονισμοί και κατευθυντήριες γραμμές για τον τρόπο χρήσης τους. Οι περισσότερες χώρες χρησιμοποιούν τον κανόνα των 14 ημερών στην έρευνα σε ανθρώπινα έμβρυα. Αυτός επιτρέπει σε ένα έμβρυο που δημιουργείται από τη γονιμοποίηση ενός ανθρώπινου ωαρίου να αναπτυχθεί για 14 ημέρες και μετά να τερματιστεί αναγκαστικά, έτσι ώστε να μην δημιουργούνται ηθικά ζητήματα. Οι επιστήμονες βέβαια επιθυμούν να δημιουργήσουν την τεχνολογία για την ανάπτυξη αυτών των κυττάρων πέραν του ορίου των 14 ημερών, γεγονός που θα τους προσφέρει δυνητικά περισσότερες γνώσεις για την ανθρώπινη ανάπτυξη.
Αν και προς το παρόν, κανείς δεν προτείνει την ανάπτυξή των βλαστο-εμβρύων σε μωρά, οι ερευνητές ελπίζουν ότι αυτά τα συνθετικά έμβρυα θα προωθήσουν την κατανόηση των πρώτων σταδίων της ανθρώπινης ζωής, χαρακτηρίζοντάς τα ως επειγόντως απαραίτητα για να βοηθήσουν στην κατανόηση της υπογονιμότητας και της πρώιμης απώλειας εγκυμοσύνης. Τα μοντέλα εμβρύων υπόσχονται, ή απειλούν, όχι μόνο να δημιουργήσουν ένα ρεαλιστικό μοντέλο της ανάπτυξης ορισμένων τμημάτων σημαντικών ανθρώπινων οργάνων, αλλά να οδηγήσουν σε ρεαλιστικά μοντέλα για όλα τα ανθρώπινα όργανα και ιστούς. Πέρα όμως από τις ηθικές ανησυχίες, τα μοντέλα εμβρύων εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τον ορισμό της προσωπικότητας και το τι θεωρείται ανθρώπινο. Νομικοί και ηθικοί εμπειρογνώμονες στο Ηνωμένο Βασίλειο καταρτίζουν ένα εθελοντικό σύνολο κατευθυντήριων γραμμών για το πώς θα πρέπει να προχωρήσουν, καθώς η έρευνα εγείρει κρίσιμα νομικά και ηθικά ζητήματα, και πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, δεν έχουν νόμους που να διέπουν τη δημιουργία ή τη θεραπεία συνθετικών εμβρύων.
