Το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ «Zurawski v. Texas» που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κάνει αυτή ακριβώς τη δύσκολη δουλειά: δείχνει τη σκληρή πραγματικότητα πίσω από έναν άκαμπτο νόμο, παρουσιάζοντας περιπτώσεις όπου η ζωή των γυναικών τέθηκε σε σοβαρό κίνδυνο λόγω μη πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη.
Η περιπέτεια της Άμαντα Ζουράφσκι
Η Άμαντα Ζουράφσκι είναι ένας άνθρωπος που έζησε μια αδιανόητη περιπέτεια υγείας και εξαιτίας της έγινε η πρώτη γυναίκα που αμφισβήτησε τον αυστηρό νόμο του Τέξας σχετικά με τις αμβλώσεις. Παρά το γεγονός ότι ο νόμος προβλέπει εξαιρέσεις για ιατρικές καταστάσεις, η ασάφειά του και οι αυστηρές ποινές, που φτάνουν μέχρι και την ισόβια κάθειρξη για τους γιατρούς, δημιουργούν ένα πρωτοφανές κλίμα φόβου με αποτέλεσμα κανείς να μην κάνει αμβλώσεις ακόμα και σε κραυγαλέες περιπτώσεις. Τι συνέβη στην Άμαντα; Τα νερά της έσπασαν πρόωρα στις 18 εβδομάδες κύησης, αλλά οι γιατροί αρνήθηκαν να προχωρήσουν σε άμβλωση όσο υπήρχε καρδιακός παλμός του εμβρύου, φοβούμενοι νομικές συνέπειες. Της είπαν να γυρίσει σπίτι γιατί το παιδί μπορεί να είχε παλμό για εβδομάδες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα λίγες ημέρες μετά, η Άμαντα να υποστεί σηπτικό σοκ και να νοσηλευτεί σε μονάδα εντατικής θεραπείας, με την υγεία της να τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο. Ήταν τέτοια η περιπέτεια που βίωσε και τα προβλήματα που της άφησε, που πλεον δεν ξέρει αν θα μπορέσει να κάνει ποτέ παιδιά. Οι περιγραφές της στο ντοκιμαντέρ είναι ανατριχιαστικές, ενώ η κοπέλα δυσκολεύεται σε πολλές περιπτώσεις να συγκρατήσει τον θυμό και τα δάκρυά της. Το να στραφεί κατά της πολιτείας του Τέξας για όσα συνέβησαν στο σώμα και στην ψυχή της, φάνταζε μονόδρομος…
Η δικηγόρος που έδωσε τη μάχη
Η Άμαντα Ζουράφσκι μέσω συνεχών συνεντεύξεων και δημόσιων εμφανίσεων, έφερε την υπόθεσή της στο προσκήνιο, κινητοποιώντας πολλές γυναίκες να στηρίξουν την αγωγή κατά της πολιτείας του Τέξας, η οποία ζητούσε να επιτραπεί με σαφήνεια στους γιατρούς να προχωρούν σε άμβλωση σε δύσκολες ιατρικές περιπτώσεις, χωρίς τον φόβο νομικών συνεπειών. «Δεν θα πω όχι σε καμία συνέντευξη, γιατί μετά από κάθε εμφάνιση εμφανίζεται ακόμα μια γυναίκα που έχει περάσει τα ίδια» λέει στην κάμερα.
Η δικηγόρος που ανέλαβε την υπόθεση είναι η Μόλι Ντουέιν, μέλος της νομικής ομάδας του Κέντρου Αναπαραγωγικών Δικαιωμάτων (Center for Reproductive Rights). Η Ντουέιν σήκωσε στους ώμους της τις ιστορίες δεκάδων γυναικών και έδωσε τεράστιο αγώνα κάνοντας ακόμα και δικαστές να λυγίσουν. Όπως φαίνεται όμως, ούτε η αλήθεια, ούτε οι μάχες που κέρδισε, στάθηκαν αρκετά για να σταματήσουν την πολιτεία του Τέξας.
Η τραυματική αυτή εμπειρία, η οποία αποτυπώνεται με μεγάλη ένταση στο ντοκιμαντέρ, θα είχε αποφευχθεί αν απλώς οι γιατροί είχαν προχωρήσει σε άμβλωση όπως έπρεπε ούτως ή άλλως να κάνουν από τη στιγμή που η εγκυμοσύνη ήταν μη βιώσιμη.
Οι περιπτώσεις αυτές δεν περιορίζονται μόνο στο Τέξας. Πολλές γυναίκες σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις, ζώντας έναν εφιάλτη λόγω των περιοριστικών νόμων για τις αμβλώσεις. Όσες έχουν την οικονομική δυνατότητα, ταξιδεύουν σε άλλες πολιτείες ή χώρες για να λάβουν την απαραίτητη ιατρική φροντίδα, ενώ εκείνες που δεν μπορούν, αναγκάζονται να υπομείνουν επικίνδυνες και τραυματικές εμπειρίες. Πολλοί ειδικοί προειδοποιούν για μια επικείμενη υγειονομική κρίση εξαιτίας αυτής της κατάστασης.
Παρά τη νίκη των γυναικών στο πρώτο δικαστήριο, ο Γενικός Εισαγγελέας του Τέξας, Κεν Πάξτον, γνωστός για τη σκληρή του στάση, άσκησε έφεση. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Τέξας, αποτελούμενο αποκλειστικά από Ρεπουμπλικανούς δικαστές, ανέστειλε την προσωρινή απόφαση που επέτρεπε στους γιατρούς να χρησιμοποιούν την ιατρική τους κρίση σε τέτοιες περιπτώσεις, διατηρώντας την απαγόρευση των αμβλώσεων στην πολιτεία.
Η δύναμη της δημοσιοποίησης
Το “Zurawski v. Texas” δεν είναι απλώς ένα ντοκιμαντέρ για τις αμβλώσεις, αλλά μια κραυγή αγωνίας και ένα κάλεσμα σε δράση. Μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες, το φιλμ αναδεικνύει μια αλήθεια που πολλοί δεν θέλουν να δουν: η απαγόρευση των αμβλώσεων δεν “σώζει ζωές” – αντίθετα, θέτει σε κίνδυνο τις ζωές των γυναικών, στερώντας τους το θεμελιώδες δικαίωμα στην υγεία και την αυτοδιάθεση.
Είναι χαρακτηριστικό στην ταινία το βραχιολάκι που φοράει η δικηγόρος με τη φράση «Μη φοβάσαι τη θύελλα, είσαι η θύελλα» ως μια υπενθύμιση πως, όσο σκληρός κι αν είναι ο νόμος, όσο άδικες κι αν είναι οι αποφάσεις, υπάρχουν άνθρωποι που δεν θα πάψουν να αγωνίζονται. Και ίσως κάποια στιγμή αυτή η θύελλα, που ξεκίνησε από τις μαρτυρίες γενναίων γυναικών, να γίνει η δύναμη που θα σαρώσει στο τέλος κάθε αναχρονιστικό περιορισμό στα αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιείται από την Πέμπτη 6 έως την Κυριακή 16 Μαρτίου 2025 τόσο σε φυσικούς χώρους όσο και online. Προβάλλονται 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, ανάμεσα στα οποία και 72 παγκόσμιες, 40 διεθνείς και 11 ευρωπαϊκές πρεμιέρες.
