Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένας πολύπλοκος αμυντικός μηχανισμός του οργανισμού μας που δουλεύει αδιάκοπα ώστε να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει απειλές κάθε είδους, όπως ιούς και βακτήρια.
Μερικές φορές όμως αυτός ο μηχανισμός δυσλειτουργεί, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζει σωστά τα ξένα κύτταρα αλλά να επιτίθεται σε υγιή κύτταρα και ιστούς του ίδιου του σώματος.
Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι εκδηλώνεται ένα Αυτοάνοσο νόσημα. Στην κατηγορία των αυτοάνοσων νοσημάτων κατατάσσονται περισσότερα από 100 νοσήματα, μεταξύ των οποίων ο λύκος, η πολλαπλή σκλήρυνση και η ψωρίαση.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα προσβάλλουν τις γυναίκες πολύ συχνότερα απ’ ό,τι τους άντρες. Υπολογίζεται ότι το 75% των πασχόντων στις ΗΠΑ είναι γυναίκες. Αν και οι αιτίες που τα αυτοάνοσα νοσήματα «προτιμούν» τις γυναίκες δεν είναι απολύτως σαφείς, οι γυναικείες ορμόνες θεωρείται ότι παίζουν κεντρικό ρόλο.
Παρακάτω θα δείτε εννέα από τα πιο κοινά αυτοάνοσα νοσήματα που κάθε γυναίκα πρέπει να γνωρίζει.
1. Λύκος
Ο λύκος χαρακτηρίζεται από τις επίμονες φλεγμονές στο δέρμα, στις αρθρώσεις, στα αιμοφόρα αγγεία και/ή σε εσωτερικά όργανα. Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) είναι η συνηθέστερη και πιο σοβαρή μορφή της νόσου. Οι εκδηλώσεις του λύκου στο σώμα καλύπτουν ένα πολύ ευρύ φάσμα, με τα συμπτώματα να επηρεάζουν πολλαπλά όργανα και συστήματα. Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά του συμπτώματα είναι το κοκκίνισμα σε σχήμα πεταλούδας στο πρόσωπο, που καλύπτει τη μύτη και τα μάγουλα. Άλλα κοινά συμπτώματα του λύκου είναι η κόπωση, ο πόνος, το πρήξιμο στις αρθρώσεις, ο πυρετός και τα δερματικά εξανθήματα σε σημεία του σώματος που εκτίθενται στον ήλιο. Ο λύκος μπορεί επίσης να προκαλέσει αναιμία, πρήξιμο στα χέρια και τα πόδια, πόνο στο στήθος, τριχόπτωση και έλκη στο στόμα. Στην εκδήλωσή του εμπλέκονται γενετικοί (κληρονομικοί), ορμονικοί αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Στόχος της θεραπείας που προτείνεται στους ασθενείς είναι πρωτίστως η αντιμετώπιση του πόνου και της φλεγμονής.
2. Ψωρίαση
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ψωρίασης. Ο συνηθέστερος είναι η ψωρίαση κατά πλάκας, η οποία προκαλεί κατά τόπους κοκκίνισμα, ξεφλούδισμα και φλεγμονή στο δέρμα. Η ψωρίαση μπορεί να προκαλεί είτε φαγούρα είτε πόνο στο δέρμα και οι δερματικές αλλοιώσεις είναι συχνότερες στους αγκώνες, στα γόνατα, στην επιδερμίδα του κρανίου και χαμηλά στη μέση. Κάποιοι τύποι ψωρίασης προσβάλλουν κυρίως τις παλάμες, τα πέλματα, τις μασχάλες ή τις δερματικές πτυχώσεις γύρω από τα γεννητικά όργανα. Η ψωρίαση τείνει να είναι κληρονομική, ωστόσο εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες όπως το στρες, ένας τραυματισμός στο δέρμα ή μια λοίμωξη. Για την ήπια και μέτριας έντασης ψωρίαση προτείνονται συνήθως θεραπείες τοπικής εφαρμογής ή φωτοθεραπεία. Η σοβαρή ή εκτεταμένη ψωρίαση μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο με από του στόματος ή ενέσιμες θεραπείες.
3. Σκλήρυνση κατά πλάκας
Η σκλήρυνση κατά πλάκας ή πολλαπλή σκλήρυνση εκδηλώνεται συνήθως στην ηλικία των 20 έως 50 ετών. Υπολογίζεται ότι οι πάσχοντες φτάνουν τα 2,5 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο. Σε αυτό το αυτοάνοσο νόσημα, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στη μυελίνη –μια ουσία που περιβάλλει τα νεύρα του κεντρικού νευρικού συστήματος και λειτουργεί σαν «μόνωση»– και τις νευρικές ίνες. Αποτέλεσμα της βλάβης αυτής είναι η κακή επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου και άλλων μερών του σώματος. Τυπικά συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας είναι η αδυναμία, η κόπωση, το μούδιασμα, οι δυσκολίες στη βάδιση, καθώς και οι διαταραχές της όρασης, της γαστρεντερικής λειτουργίας και του ουροποιητικού. Χάρη στις θεραπευτικές λύσεις που είναι πλέον διαθέσιμες στους ασθενείς, έχει περιοριστεί σημαντικά η αναπηρία που κανονικά προκαλεί η νόσος. Αν και δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για τη σκλήρυνση, τα φάρμακα μειώνουν αισθητά τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των κρίσεων και επιβραδύνουν τις βλάβες στο νευρικό σύστημα.
4. Ρευματοειδής αρθρίτιδα
Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ) το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στις αρθρώσεις, προκαλώντας σοβαρές βλάβες και παραμόρφωση. Η νόσος χαρακτηρίζεται από τον πόνο, το οίδημα, τη δυσκαμψία και τη μειωμένη κινητικότητα στις αρθρώσεις, κυρίως στα δάχτυλα των χεριών, στους καρπούς και στα πόδια. Όπως πολλά άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, η ΡΑ μπορεί να προσβάλλει πολλά διαφορετικά όργανα και συστήματα, όπως τα μάτια, το δέρμα, το στόμα, οι πνεύμονες και τα αιμοφόρα αγγεία. Μπορεί επίσης να προκαλέσει αναιμία, κόπωση και πυρετό. Ο κίνδυνος εκδήλωσης ΡΑ εξαρτάται από γενετικούς, ορμονικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Στις γυναίκες εκδηλώνεται σε ηλικία 30 έως 60 ετών. Τα φάρμακα δεν θεραπεύουν τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, όμως επιβραδύνουν ή και σταματούν τις βλάβες στις αρθρώσεις και ανακουφίζουν από τον πόνο και το οίδημα.
5. Θυρεοειδίτιδα Hashimoto
Το ανοσοποιητικό μπορεί να απελευθερώσει αντισώματα που επιτίθενται στον θυρεοειδή, τον μικρό αδένα σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στη βάση του λαιμού. Στην περίπτωση αυτή εκδηλώνεται στον θυρεοειδή φλεγμονή, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να παράγει επαρκείς ποσότητες των ορμονών που ελέγχουν τον μεταβολισμό. Η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι η συνηθέστερη αιτία του υποθυρεοειδισμού. Εμφανίζεται συνήθως σε ηλικία 40 έως 60 ετών και τείνει να είναι κληρονομική. Συμπτώματα που υποδεικνύουν ότι ο θυρεοειδής υπολειτουργεί είναι η επίμονη κόπωση, η ανεξήγητη αύξηση του σωματικού βάρους, η δυσκοιλιότητα, η αυξημένη ευαισθησία στο κρύο, η ξηρότητα του δέρματος, η κατάθλιψη και οι μυϊκοί πόνοι. Επίσης, είναι πιθανό ο θυρεοειδής αδένας να παρουσιάζει διόγκωση. Η διαχείρισης της θυρεοειδίτιδας και του υποθυρεοειδισμού περιλαμβάνει τη λήψη συνθετικών θυρεοειδικών ορμονών.
6. Νόσος του Graves
Πρόκειται για ένα ακόμη αυτοάνοσο νόσημα του θυρεοειδούς. Στην περίπτωση αυτή, το ανοσοποιητικό δεν καταστρέφει τα κύτταρα του αδένα αλλά πυροδοτεί την υπερβολική παραγωγή ορμονών (υπερθυρεοειδισμός). Αυτή η υπερπαραγωγή ορμονών οδηγεί σε διόγκωση του θυρεοειδούς, ταχυπαλμίες, νευρικότητα και ευερεθιστότητα, απώλεια βάρους, επεισόδια διάρροιας και προβλήματα ύπνου. Ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα που εκδηλώνουν οι πάσχοντες από τη νόσο του Graves είναι το οίδημα στα μάτια, με αποτέλεσμα αυτά να μοιάζουν σαν να βγαίνουν μέσα από τις κόγχες. Για να θέσουν τη νόσο υπό έλεγχο, οι ασθενείς συνήθως λαμβάνουν ειδική φαρμακευτική αγωγή που περιορίζει την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Αν η αγωγή δεν δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα, ο θυρεοειδής ενδέχεται να αφαιρεθεί.
7. Διαβήτης τύπου 1
Γνωστός και ως «νεανικός διαβήτης», ο διαβήτης τύπου 1 χαρακτηρίζεται από την απελευθέρωση αντισωμάτων που καταστρέφουν τα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν την ορμόνη ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που ρυθμίζει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, επομένως η ανεπάρκεια ή η παντελής απουσία της συνεπάγεται μόνιμη και επικίνδυνη άνοδο του σακχάρου. Χωρίς την απαραίτητη θεραπεία, ο διαβήτης τύπου 1 προκαλεί βλάβες στην καρδιά, στα μάτια, στα νεφρά και στο νευρικό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει στο κώμα ή και στον θάνατο. Ο διαβήτης τύπου 1 χαρακτηρίζεται ως «νεανικός» επειδή εκδηλώνεται συχνότερα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Τα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν την έντονη δίψα και πείνα, τη συχνουρία, την κόπωση, την ανεξήγητη απώλεια βάρους, τις πληγές που αργούν να επουλωθούν, το μούδιασμα στα χέρια και τα πόδια και τη θολή όραση. Οι πάσχοντες επιβάλλεται να ακολουθούν θεραπεία με ινσουλίνη ώστε να ελέγχονται τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, ενώ παράλληλα πρέπει να ακολουθούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής με ισορροπημένη διατροφή και τακτική σωματική άσκηση.
8. Κοιλιοκάκη
Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση νόσος που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του οργανισμού να επεξεργαστεί τη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται σε δημητριακά όπως το σιτάρι, το κριθάρι και η σίκαλη. Συγκεκριμένα, όταν ένας πάσχων από κοιλιοκάκη καταναλώνει γλουτένη, το ανοσοποιητικό επιτίθεται στο λεπτό έντερο. Οι επακόλουθες βλάβες στο έντερο εμποδίζουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από τις τροφές. Στα παιδιά, η κοιλιοκάκη προκαλεί γαστρεντερικά συμπτώματα όπως το φούσκωμα, ο εμετός, η χρόνια διάρροια ή η δυσκοιλιότητα. Στους ενήλικες, εκτός από τα γαστρεντερικά συμπτώματα εκδηλώνεται επίσης κόπωση, αναιμία, απουσία περιόδου ή και οστεοπόρωση. Η μόνη λύση για την πρόληψη των συμπτωμάτων και την αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης είναι η αποχή από την κατανάλωση γλουτένης.
9. Αγγειίτιδα
Η αγγειίτιδα είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει ένα σύνολο διαταραχών στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα αιμοφόρα αγγεία και προκαλεί φλεγμονές. Οι βλάβες που προκύπτουν ενδέχεται να εμποδίσουν την ομαλή κυκλοφορία του αίματος στο σώμα, ανάλογα με τα συγκεκριμένα αγγεία και όργανα που πλήττονται. Οι περισσότερες μορφές αγγειίτιδας είναι σπάνιες και οι αιτίες τους άγνωστες. Μπορεί να εμφανιστεί μεμονωμένα ή συνδυαστικά με κάποιο άλλο αυτοάνοσο νόσημα, όπως ο λύκος. Η γιγαντοκυτταρική (ή κροταφική) αρτηρίτιδα είναι η συνηθέστερη μορφή αγγειίτιδας στους ενήλικες. Συνήθως εμφανίζεται μετά τα 50 και προκαλεί συμπτώματα όπως οι πονοκέφαλοι, η κόπωση, η απώλεια της όρεξης, ο πόνος στο σαγόνι και ο πυρετός. Η χρήση στεροειδών φαρμάκων συνιστάται για την αντιμετώπιση της φλεγμονής, ενώ τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα καταστέλλουν τις ανεπιθύμητες ανοσολογικές αντιδράσεις.
