“Cringe”, σύμφωνα με το λεξικό του Κέμπριτζ, είναι το έντονο αίσθημα ντροπής που νιώθουμε στη θέαση κυρίως μιας κατάστασης ή και το άκουσμα μιας φράσης, ένας όρος που ως «κριντζάρισμα» και «κριντζάρω» έχει λάβει εξέχουσα θέση και στη δική μας καθομιλουμένη, ιδίως στους νέους. Είναι η λέξη που περιγράφει την έκφραση της κοπέλας στη φωτογραφία, έναν μορφασμό που, πιθανότατα, θα μας χάριζε οποιοσδήποτε βρισκόταν σε κρίση άγχους αν μπορούσε να ξεφύγει μισό λεπτό από αυτήν, ίσα για να αντιδράσει στις δύο κλασικές -μα τόσο ακατάλληλες- συμβουλές που συνήθως λαμβάνει.
Το έντονο και διάχυτο άγχος, ανεξαρτήτως αν οφείλεται σε μια απλή στιγμή αγωνίας και σκέψεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) είτε πρόκειται για απόρροια ενός τραύματος ή αγοραφοβίας, θα «παραλύσει» το άτομο που το βιώνει, μια κατάσταση από την οποία με βεβαιότητα δεν θα απεγκλωβίσουν οι φράσεις «ηρέμησε» και «μην το σκέφτεσαι», επισημαίνει σε άρθρο του στο Psychology Today ο επί εικοσαετία επαγγελματίας σύμβουλος ψυχικής υγείας, Anthony Smith.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τέτοιες παραινέσεις από όσους βρίσκονται «έξω από τον χορό», μόνο αρνητικά μπορεί να λειτουργήσουν για το άτομο με κρίση άγχους. «Όπως και με τις εμπειρίες των καταθλιπτικών ανθρώπων, οι πάσχοντες από άγχος λαμβάνουν καλοπροαίρετες αλλά άχρηστες συμβουλές από όσους δεν γνωρίζουν εκ των έσω την κατάσταση. Δυστυχώς, οι τελευταίοι θα πρέπει να αναμένουν το αντίστροφο αποτέλεσμα, καθώς δείχνουν ότι απλώς δεν καταλαβαίνουν τι περνά ο άλλος. Με τη σειρά του, το άτομο με άγχος που αναζητά υποστήριξη, θα νιώσει πιθανώς αποξενωμένο με συνέπεια τον εκνευρισμό ή περισσότερο άγχος».
1. «Ηρέμησε!»
Μια συμβουλή προς το άτομο που βιώνει τη στρεσογόνο κατάσταση ανώφελη, «λες και δεν θα μπορούσε να το έχει σκεφτεί από μόνο του» όπως σημειώνει με σκωπτική διάθεση ο κ. Smith, ο οποίος εντοπίζει στην προτροπή μια διάθεση αυταρχισμού ή πατερναλισμού, «σαν ο παρατηρητής να μην μπορεί να διαχειριστεί την παρουσία του αγχωμένου, αποστέλλοντάς του το μήνυμα “δεν μπορώ να ασχοληθώ μαζί σου”».
Αντί της κενής από ενσυναίσθηση υπόδειξη, ο σύμβουλος προτείνει μια προσέγγιση που να μαρτυρά ότι ανταποκρίνεστε από ενδιαφέρον παρά αντιδράτε σε αυτό που βιώνει εκείνη τη στιγμή το άτομο. Μια καλή αρχή θα ήταν να δηλώσετε πως προσπαθείτε κατά το δυνατόν να μπείτε στη θέση του και, έπειτα, να ρωτήσετε πώς θα μπορούσατε να βοηθήσετε.
2. «Απλώς μην το σκέφτεσαι»
«Σκεφτείτε ότι ένα τραγούδι που σιχαίνεστε έχει κολλήσει στο μυαλό σας και λέτε στον εαυτό σας “απλώς μην το σκέφτεσαι”. Δεν λειτούργησε, σωστά;». Το απλοϊκό όσο και ευθύβολο παράδειγμα του κ. Smith αποκαλύπτει τη δυσκολία που βιώνουν τα αγχώδη άτομα να παρέμβουν σε διεργασίες του εγκεφάλου τους που κρύβονται πίσω το διάχυτο άγχος, όπως φοβίες και καταστροφολογία, σύνηθες μοτίβο σκέψης σε άτομα με πρότερο τραύμα.
Προτρέποντας κάποιον απλώς να μην σκέφτεται το άγχος, κάτι που, όπως και προηγουμένως, αν ήταν τόσο απλό θα το είχε ήδη εφαρμόσει, το μόνο που πετυχαίνετε είναι να νιώθει πως κάπου υστερεί και δεν μπορεί να καταφέρει αυτό το «τόσο απλό πράγμα», πιθανώς να εξοργιστεί ή να αισθανεί ακόμα ότι μεγεθύνει χωρίς λόγο τις καταστάσεις.
Όταν το άγχος έχει κυριαρχήσει, προσπαθήστε ξανά να πλησιάσετε το άτομο, να το κατανοήσετε και να του υπενθυμίσετε ότι έχει τη δύναμη να το ξεπεράσει. Αν για παράδειγμα ο συνταξιδιώτης σας «τρέμει» στην ιδέα του αεροπλάνου αλλά έχετε κάνει αεροπορικά ταξίδια πολλές φορές, απλώς υπενθυμίστε του με ήπιο και ενσυναισθητικό τόνο ότι όλες τις άλλες φορές το χειρίστηκε σαν να μην τρέχει τίποτα. Ίσως έτσι ανακαλέσει τους μηχανισμούς άμυνας απέναντι στον φόβο ότι το αεροπλάνο θα συντριβεί.
