Τρόφιμα, τα οποία συχνά είναι φορτωμένα με πρόσθετα, συντηρητικά, τεχνητά χρώματα και αρώματα, παρέχουν ευκολία και γεύση, χαρακτηριστικά δηλαδή που απευθύνονται στον πολυάσχολο τρόπο ζωής μας. Τα ίδια ωστόσο, συνοδεύονται από πιθανούς κινδύνους για την υγεία που δεν πρέπει να αγνοούνται. Οι αναδυόμενες έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι όλα τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα ίδια, καθώς ορισμένα μπορεί να είναι πιο επιβλαβή από άλλα.
Γιατί ορισμένα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι χειρότερα από άλλα;
Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα είναι βιομηχανικά σκευάσματα που παρασκευάζονται κυρίως από ουσίες που εξάγονται από τα τρόφιμα, όπως έλαια, λίπη, σάκχαρα, άμυλα και πρωτεΐνες, ή συντίθενται σε εργαστήρια, όπως τεχνητές γεύσεις, χρώματα και συντηρητικά. Παραδείγματα υπερεπεξεργασμένων τροφίμων είναι τα αναψυκτικά, τα συσκευασμένα σνακ, τα στιγμιαία ζυμαρικά, τα ανασυσταθέντα προϊόντα κρέατος, τα ζαχαρούχα δημητριακά και τα έτοιμα προς κατανάλωση γεύματα.
Ενώ όλα τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία, ορισμένα είναι ιδιαίτερα επιβλαβή λόγω των συστατικών τους και της έκτασης της επεξεργασίας. Οι βασικοί παράγοντες που καθιστούν ορισμένα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα χειρότερα από άλλα περιλαμβάνουν
Υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη: Τα τρόφιμα με υπερβολικές ποσότητες προστιθέμενων σακχάρων, όπως τα ζαχαρούχα δημητριακά, οι καραμέλες και τα ζαχαρούχα ποτά, μπορούν να οδηγήσουν σε ταχείες αυξήσεις των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο παχυσαρκίας, διαβήτη τύπου 2 και μεταβολικού συνδρόμου.
Τρανς λιπαρά και κορεσμένα λιπαρά: Τα υπερκατεργασμένα τρόφιμα, όπως η μαργαρίνη, τα αρτοσκευάσματα και τα τηγανητά σνακ, συχνά περιέχουν τρανς λιπαρά και υψηλά επίπεδα κορεσμένων λιπαρών. Αυτοί οι τύποι λιπών συνδέονται με αυξημένα επίπεδα LDL (κακής) χοληστερόλης και υψηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, εγκεφαλικών επεισοδίων και φλεγμονών.
Υπερβολικό νάτριο: Οι συσκευασμένες σούπες, οι σάλτσες και τα επεξεργασμένα κρέατα είναι διαβόητα για την υψηλή περιεκτικότητά τους σε νάτριο, η οποία μπορεί να συμβάλει στην υπέρταση, τις καρδιακές παθήσεις και τα νεφρικά προβλήματα.
Τεχνητά πρόσθετα και συντηρητικά: Ορισμένα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν τεχνητά γλυκαντικά, χρώματα, αρώματα και συντηρητικά που μπορούν να διαταράξουν την υγεία του εντέρου, να αυξήσουν δυνητικά τον κίνδυνο καρκίνου και να οδηγήσουν σε προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά.
Χαμηλή πυκνότητα θρεπτικών συστατικών: Πολλά υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι πυκνά σε θερμίδες, αλλά στερούνται βασικών θρεπτικών συστατικών, όπως φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ελλείψεις και αυξημένο κίνδυνο χρόνιων ασθενειών.
Πόσο βλάπτουν την υγεία μας;
Η κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων έχει συνδεθεί στενά με διάφορους κινδύνους για την υγεία και ασθένειες. Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι συνήθως πλούσια σε θερμίδες, σάκχαρα και ανθυγιεινά λίπη και στερούνται φυτικών ινών και πρωτεϊνών που προάγουν τον κορεσμό. Η τακτική κατανάλωση αυτών των τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση τροφής και αύξηση του σωματικού βάρους. Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα συνδέονται στενά με μεγαλύτερο κίνδυνο παχυσαρκίας και μεταβολικού συνδρόμου.
Επιπλέον, η υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη σε πολλά υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να προκαλέσει συχνές αιχμές στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, συμβάλλοντας στην αντίσταση στην ινσουλίνη με την πάροδο του χρόνου. Μια διατροφή πλούσια σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2.
Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά και νάτριο συνδέονται με αυξημένα επίπεδα κακής χοληστερόλης (LDL), υψηλή αρτηριακή πίεση και φλεγμονή – όλα αυτά αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια. Έρευνες έχουν δείξει άμεση συσχέτιση μεταξύ της υψηλής κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων και του υψηλότερου κινδύνου καρδιακών προσβολών, εγκεφαλικών επεισοδίων και άλλων καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Ορισμένες μελέτες έχουν υποδείξει επίσης, μια πιθανή σχέση μεταξύ της υψηλής κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του αυξημένου κινδύνου εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, ιδίως του καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στην παρουσία επιβλαβών πρόσθετων, συντηρητικών και μολυσματικών ουσιών που σχηματίζονται κατά τη διαδικασία παρασκευής, όπως το ακρυλαμίδιο και οι ετεροκυκλικές αμίνες.
Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα συχνά στερούνται φυτικών ινών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την υγιή πέψη και την πρόληψη της δυσκοιλιότητας. Επιπλέον, τα πρόσθετα όπως οι γαλακτωματοποιητές και τα τεχνητά γλυκαντικά μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον εντερικό μικροβιόκοσμο, συμβάλλοντας σε πεπτικές διαταραχές όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) και οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (IBD).
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος
Σε μια νέα μελέτη που δημοσίευσαν οι New York Times, οι ερευνητές ανέλυσαν κατά πόσον ορισμένοι τύποι εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων συνδέονται περισσότερο με καρδιαγγειακά νοσήματα από ό,τι άλλοι. Από τις 10 κατηγορίες υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων που εξέτασαν, δύο συνδέθηκαν σαφώς με μεγαλύτερο κίνδυνο: τα ποτά με ζάχαρη (όπως η σόδα) και το επεξεργασμένο κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια (όπως το μπέικον, τα χοτ ντογκ, τα παναρισμένα προϊόντα ψαριού, τα λουκάνικα κοτόπουλου και τα σάντουιτς με σαλάμι). Τα αποτελέσματα αυτά συμβαδίζουν με προηγούμενες μελέτες, οι οποίες έχουν επίσης υποδείξει ότι τα επεξεργασμένα κρέατα και τα γλυκά ποτά είναι οι πιο επιβλαβείς τύποι υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.
Αντιθέτως, αυτά που φαίνεται να ενέχουν τον μικρότερο κίνδυνο είναι τα δημητριακά, τα ζαχαρούχα και αρωματισμένα γιαούρτια, τα παγωμένα γιαούρτια, το παγωτό και τα αλμυρά σνακ, όπως το συσκευασμένο ποπ κορν και τα κράκερ.
