«Στις 9 Μαΐου συμπληρώνω έξι χρόνια από την ημερομηνία που ξεκίνησε η δική μου περιπέτεια με τον καρκίνο του μαστού. Αν περάσεις την εξαετία, οι γιατροί σου λένε ότι μπορείς να θεωρείς τον εαυτό σου “καθαρό”, όσο ο καρκίνος σου επιτρέπει να λες κάτι τέτοιο», αφηγείται στην «Κ» η Δήμητρα. Η 70χρονη σήμερα γυναίκα αντιμετώπισε εξαρχής τη διάγνωση με ψυχραιμία. Έγινε έγκαιρα κι αυτό θα της έσωζε τη ζωή.
Σύμφωνα με τη νέα έκθεση του ΟΟΣΑ: «Προφίλ χωρών για τον καρκίνο: Ελλάδα 2023», την περίοδο μεταξύ 2011- 2019, η θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού αυξήθηκε κατά 5%, την ώρα που τα αντίστοιχα ποσοστά παρουσίασαν μείωση σε ολόκληρη την ΕΕ. Η αύξηση θεωρείται ιδιαίτερα ανησυχητική, δεδομένου ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά στην ανίχνευση και θεραπεία της συγκεκριμένης νόσου. Η Δήμητρα σημειώνει πως ο λόγος που η ίδια οδηγήθηκε σε έγκαιρη διάγνωση, είναι διπλός.
«Έχασα τη μητέρα μου από καρκίνο όταν εγώ ήμουν 42 ετών και αυτό μού στοίχισε πολύ» επισημαίνει. «Νόσησε με καρκίνο του μαστού το 1977, μια εποχή όπου που τόσο η διάγνωση, όσο και οι θεραπείες ήταν δύσκολες. Σε τόσο προχωρημένο στάδιο διαγνώστηκε, που ο καρκίνος είχε φτάσει να κάνει εξέλκωση. Παρόλα αυτά, έζησε άλλα 15 χρόνια μετά από τις χημειοθεραπείες και την ολική μαστεκτομή που έκανε. Έκτοτε, ο καρκίνος του μαστού βρήκε μια μόνιμη θέση στο πίσω μέρος του μυαλού μου».
Εκτός όμως από επιβαρυμένο ιστορικό, η κ. Δήμητρα είχε και γνώσεις και πρόσβαση στην πληροφορία. Το γεγονός ότι η εργασία της μέχρι να συνταξιοδοτηθεί ήταν αυτή της νοσηλεύτριας, αύξησε κατά πολύ τα αντανακλαστικά της για προσυμπτωματικό έλεγχο. «Είδα και έμαθα πολλά για τον καρκίνο όσο καιρό εργαζόμουν» τονίζει η ίδια και σημειώνει πως από νεαρή ηλικία τηρούσε «ευλαβικά» τον πλήρη γυναικολογικό έλεγχο.
Τελικά, διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού στην ηλικία των 66 ετών. Το βρήκε στην ετήσια μαστογραφία. Μόλις ο ακτινολόγος τής ανακοίνωσε την ώρα της εξέτασης ότι βλέπει κάτι «ύποπτο», το μυαλό της πήγε κατευθείαν εκεί. Ευτυχώς, όπως λέει, τα πράγματα εξελίχθηκαν καλά από την αρχή, μιας και στο χειρουργείο που έκανε μια εβδομάδα μετά τη μαστογραφία, η βιοψία έδειξε πως το μικρό οζίδιο των μόλις 5 χιλιοστών, δεν είχε προλάβει να εξελιχθεί.
Η ίδια υπεβλήθη στη λεγόμενη τεταρτεκτομή (σ.σ αφαίρεση μόνο του κακοήθους οζιδίου) και στη συνέχεια ακολούθησε ένα σχήμα ακτινοθεραπειών χωρίς να χρειαστεί να κάνει χημειοθεραπείες, ακριβώς επειδή το πρόλαβε πολύ έγκαιρα.
Από τότε, ακολουθεί πιστά ένα πρωτόκολλο εξετάσεων και αγωγής, το οποίο αλλάζει κάθε χρονιά, που «απομακρύνεται» από την ημερομηνία που νόσησε. Με ευλάβεια τηρεί το πρωτόκολλο των προσυμπτωματικών εξετάσεων και η δική της κόρη, 42 ετών σήμερα.
Η Δήμητρα στέκεται στο κομμάτι της έγκαιρης διάγνωσης και τονίζει πως αυτή σώζει ζωές. «Εμένα με έσωσε. Εύχομαι να μπορούσα να είχα μεταδώσει αυτή τη γνώση, όταν ακόμα ήμουν φοιτήτρια νοσηλευτικής στα 20 χρόνια μου, και στη δική μου μητέρα» καταλήγει.
Η έλλειψη κουλτούρας έγκαιρης διάγνωσης αποτυπώνεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ, η οποία διαπιστώνει σημαντικές διαφορές ως προς τον προσυμπτωματικό έλεγχο μεταξύ των κοινωνικών ομάδων. Το ποσοστό των γυναικών με υψηλότερα εισοδήματα που ανέφεραν εξέταση μαστού ήταν σχεδόν διπλάσιο (86%) από το ποσοστό των γυναικών με χαμηλότερα εισοδήματα (46%). Παρόμοια απόκλιση παρατηρείται και ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο, ενώ οι γυναίκες με χαμηλό εισόδημα εμφάνισαν τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας.
Καρκίνος του πνεύμονα: μια ανοιχτή πληγή για την Ελλάδα
Η άλλη μορφή καρκίνου που «προελαύνει» στη χώρα μας και «προτιμά» κατά βάση τους άντρες, είναι αυτός του πνεύμονα, σε ποσοστό 19% (στους άνδρες), ακολουθούμενος από τον καρκίνο του προστάτη (18%) και τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης (14%).
Το 2019, ο καρκίνος του πνεύμονα, ευθυνόταν για περίπου 59 θανάτους ανά 100.000 άτομα. Την ίδια ώρα, το μέσο ποσοστό θνησιμότητας από καρκίνο του πνεύμονα στην ΕΕ μειώθηκε από 55 θανάτους ανά 100.000 άτομα το 2011, σε 50 θανάτους ανά 100.000 άτομα το 2019. Συνολικά, ήταν η τρίτη αιτία θανάτου στην Ελλάδα, μετά τις καρδιακές και τις εγκεφαλοαγγειακές νόσους, με ποσοστό 5,7%.
Ο Στέλιος Λουκίδης, καθηγητής Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ, υπεύθυνος ΜΕΘ στο νοσοκομείο «Αττικόν» και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας τον χαρακτηρίζει ως «πολύ θανατηφόρο στην Ελλάδα».
Ο ίδιος αναφέρει πως κάθε χρόνο, «έχουμε 9.000 νέα περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα, με 8 στα 10 από αυτά να μην ξεπερνούν την πενταετή διαβίωση, από τη στιγμή της διάγνωσης».
Γιατί συμβαίνει αυτό; «Γιατί βρίσκουμε τους καρκίνους σε πολύ καθυστερημένο στάδιο» απαντά και συνεχίζει: «Δεν φταίνε βέβαια μόνο οι παθογένειες του συστήματος υγείας. Βλέπουμε ανθρώπους που μάς αναφέρουν πως βήχουν έντονα επί έξι μήνες και δεν έχουν ασχοληθεί καθόλου με το θέμα. Το θεωρούν ένα φυσιολογικό κομμάτι της καπνιστικής τους δραστηριότητας. Δυστυχώς, οι περισσότεροι έρχονται σε εμάς όταν ο καρκίνος έχει φτάσει στο τρίτο και τέταρτο στάδιο».
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, υπογραμμίζει σε αυτό το σημείο πως η πανδημία της COVID-19 είχε μια θετική και μία αρνητική επίπτωση. Όπως εξηγεί: «οι πολλές νοσηλείες μάς αποκάλυψαν εξίσου πολλούς και σε προχωρημένο στάδιο καρκίνους, οι οποίοι είχαν ως “ημερομηνία γέννησης” τα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Από την άλλη, σε αρκετά άλλα περιστατικά που κάναμε την απαραίτητη για την νόσο αξονική τομογραφία θώρακος, μάς βοήθησε να “πιάσουμε” πολλούς καρκίνους σε αρχικό στάδιο. Αυτό απέδειξε πως με έναν καλό πρoσυπτωματικό έλεγχο μπορούμε να κάνουμε άλματα».
Σε αυτό το σημείο, ο κ. Λουκίδης αναφέρει πως εννιά στους δέκα νοσούντες, είναι συστηματικοί καπνιστές. Σύμφωνα με την έκθεση, το 2019 σχεδόν ένας στους τέσσερις Έλληνες (24%) κάπνιζε σε καθημερινή βάση – πρόκειται για το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ μετά τη Βουλγαρία.
Τι μπορεί να γίνει για όλα τα παραπάνω; O έμπειρος γιατρός σημειώνει πως η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία έχει ήδη επεξεργαστεί ένα πρωτόκολλο προσυμπτωματικού ελέγχου, το οποίο και θα δώσει στη δημοσιότητα σε λίγες ημέρες και θα προτείνει στο υπουργείο Υγείας να υιοθετήσει. Θα αφορά σε ανθρώπους από 50 έως 80 ετών, καπνιστές αλλά και πρώην συστηματικούς καπνιστές.
Η κομβικής σημασίας εξέταση θα είναι η χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία θώρακος (low dose ct), η οποία θα πρέπει να γίνεται σε εξειδικευμένο κέντρο ενώ και αυτός που θα τη «διαβάζει» χρειάζεται να είναι ακτινολόγος-ογκολόγος.
«Από τα ευρήματα θα βγαίνει ένας σαφής “αλγόριθμος” για το τι θα πρέπει να κάνει ο καθένας στη συνέχεια», σημειώνει ο κ. Λουκίδης, ο οποίος υπογραμμίζει πως η βοήθεια προς τους καπνιστές για να κόψουν τη βλαβερή τους συνήθεια, είναι το δεύτερο νευραλγικό εργαλείο στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα.
Όπως αναφέρεται και στην έκθεση του ΟΟΣΑ, στην Ελλάδα, το υπάρχον νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση του καπνίσματος, επικεντρώνεται περισσότερο σε μέτρα και κυρώσεις αναδρομικού χαρακτήρα, παρά σε πολιτικές πρόληψης. Μία από αυτές, είναι τα κέντρα διακοπής καπνίσματος, τα οποία όμως είναι εξαιρετικά περιορισμένα σε αριθμό και δεν έχουν ενισχυθεί οι υπηρεσίες τους.
«Όσα υπάρχουν – αναφέρω αυτά σε Σωτηρία, Αττικόν και Ευαγγελισμό – είναι πολύ καλά, όμως, δεν επαρκούν για το πλήθος των Ελλήνων καπνιστών» επισημαίνει ο κ. Λουκίδης, συμπληρώνοντας πως αυτό ωθεί πολλούς στα ιδιωτικά ιατρεία των πνευμονολόγων, κάτι όμως που δεν αποτελεί επιλογή για τους πολίτες που δεν το αντέχουν οικονομικά.
Η μεγάλη πρόκληση στην αντιμετώπιση του καρκίνου
Είναι λοιπόν τα πράγματα τόσο άσχημα για την χώρα μας; Πώς θα μπορούσαν να υπερκεραστούν οι παθογένειες; Ποια είναι η μεγάλη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί; «Η μεγάλη πρόκληση είναι η ανύπαρκτη σήμερα πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, η οποία υστερεί απελπιστικά εδώ και τρεις δεκαετίες» σημειώνει στην «Κ» ο Αλέξανδρος Αρδαβάνης, Παθολόγος – Ογκολόγος, Διευθυντής-Επιστημονικά Υπεύθυνος Α΄ Παθολογικού-Ογκολογικού τμήματος στον Άγιο Σάββα.
Σχολιάζοντας περαιτέρω αυτό το κομβικό ζήτημα, ο ίδιος σημειώνει: «Δοκιμάσαμε τα ΠΕΔΥ, δοκιμάζουμε τώρα τον Προσωπικό Γιατρό και οι προσπάθειες δεν πετυχαίνουν, γιατί η πρωτοβάθμια υγεία χρειάζεται καταρχάς επάνδρωση με προσωπικό. Όλα τα περιστατικά καταλήγουν στα νοσοκομεία και καθυστερημένα. Μια καλά σχεδιασμένη πρωτοβάθμια υγεία, όμως, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στον τομέα της ενημέρωσης, της έγκαιρης διάγνωσης αλλά και της πρόληψης. Όλα αυτά δηλαδή, που τώρα γίνονται μέσα από αποσπασματικές προσπάθειες διαφόρων μη κερδοσκοπικών συλλόγων».
Ο έμπειρος ογκολόγος, ο οποίος εργάζεται στον «Άγιο Σάββα» εδώ και 32 χρόνια, αναφέρει πως η απουσία εξειδικευμένου προσωπικού είναι και η μεγάλη πληγή των δημόσιων νοσοκομείων. «Μετά από πόσο καιρό, έχω επιτέλους μια επικουρική επιμελήτρια στο Α” Ογκολογικό, της οποίας όμως η θητεία θα λήξει σε τρία χρόνια. Δεν μπορείς να κάνεις δουλειά έτσι», σημειώνει ο κ. Α Αρδαβάνης και προσθέτει πως τα περισσότερα σύγχρονα διαγνωστικά μηχανήματα βρίσκονται στον ιδιωτικό τομέα.
Σημειώνεται πως το 2019 η Ελλάδα διέθετε συνολικά 71 συσκευές ακτινοθεραπείας, δηλαδή περίπου 7 συσκευές ανά 1.000.000 άτομα, αριθμός χαμηλότερος από τον μέσο όρο της ΕΕ. Οι περισσότεροι τομογράφοι βρίσκονται σε αστικές και ημιαστικές περιοχές, ενώ εκείνοι που βρίσκονται σε μονάδες εξωνοσοκομειακής περίθαλψης ανήκουν σχεδόν αποκλειστικά στον ιδιωτικό τομέα.
«Mαζί με όλες αυτές τις ελλείψεις και το γερασμένο και κουρασμένο από την πανδημία, ΕΣΥ, νέα μέτωπα ανοίγονται» λέει ο κ. Αρδαβάνης. Και όπως εξηγεί, «ο καρκίνος του παγκρέατος “θερίζει”. Τα τελευταία τρία χρόνια, είδα περισσότερους καρκίνους του παγκρέατος απ’ ό, τι είχα δει όλα τα προηγούμενα 28 χρόνια μαζί – σύμφωνα με την έκθεση, την περίοδο μεταξύ 2011- 2019, η θνησιμότητα από καρκίνο του παγκρέατος στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 12 %. Είναι ένας τρομερά δύσκολος καρκίνος στην αντιμετώπισή του, με φτωχό προδιαγνωστικό έλεγχο. Είναι ζήτημα που έχει σε τεράστιο βαθμό να κάνει με την ποιότητα της διατροφής και όλα αυτά τα συντηρητικά που πια την “κατακλύζουν”».
