Το πρώτο τρένο με κατεύθυνση το στρατόπεδο Αουσβιτς – Μπιρκενάου έφευγε τέτοιες μέρες πριν από 80 χρόνια από τον σταθμό της Θεσσαλονίκης. Με αφορμή αυτή την τραγική επέτειο, μια πορεία στη μνήμη των περίπου 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης θυμάτων του Ολοκαυτώματος θα ξεκινήσει στις 11.30 το πρωί της Κυριακής από την πλατεία Ελευθερίας και θα καταλήξει στον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Οσοι θα συμμετάσχουν, θα πορευτούν σιωπηλοί, όπως αρμόζει σε ένα βαρύ πένθος. Λίγες ημέρες αργότερα, την Πέμπτη (23/3), στο Γαλλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα και στο Μουσείο Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη θα εγκαινιαστεί μια εικαστική εγκατάσταση, στο πλαίσιο του 23ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου της Ελλάδας. Η εγκατάσταση θα αναδεικνύει ένα μοναδικό ντοκουμέντο, το οποίο δόθηκε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα το φθινόπωρο του 2022. Πρόκειται για την πολύωρη μαρτυρία της πρώτης γυναίκας προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, διακεκριμένης φεμινίστριας και πολιτικού Σιμόν Βέιγ, μια συνέντευξη που έδωσε για τη σειρά «Φωνές του Ολοκαυτώματος».
Η Βέιγ, που γεννήθηκε σε εβραϊκή οικογένεια, συνελήφθη από την Γκεστάπο με την οικογένειά της στη Νίκαια όπου είχαν εγκατασταθεί, και στάλθηκε, διαδοχικά, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Αουσβιτς, του Μπόμπρεκ και του Μπέργκεν-Μπέλσεν. Η ίδια και οι δύο αδελφές της επέζησαν· η μητέρα, ο πατέρας και ο αδελφός της, όχι. Οταν η Σιμόν, μαζί με άλλα 1.480 άτομα, έφυγε για το Αουσβιτς με το κομβόι 71, ήταν 16 ετών. Σώθηκε από την άμεση εκτέλεση στον θάλαμο αερίων επειδή κάποιος την ειδοποίησε να πει ψέματα για την ηλικία της δηλώνοντας ενήλικη. Με το ίδιο κομβόι ταξίδεψαν πολλά παιδιά. Φτάνοντας στο Αουσβιτς οδηγήθηκαν κατευθείαν στους θαλάμους εξόντωσης.
«Οταν σκέφτομαι το Αουσβιτς και το Μπιρκενάου, όταν σκέφτομαι όλα αυτά, υπάρχει ένα πράγμα που είναι απολύτως φρικτό: ο θάνατος των παιδιών. Δεν αντέχεται. Αβάσταχτο να σκέφτεσαι αυτά τα παιδιά. Να σκέφτεσαι τα παιδιά που τα χώρισαν από τη μάνα τους, που μόνα τους έτσι, πολύ μικρά, ή στην αγκαλιά μιας εκπαιδεύτριας έφτασαν στον θάλαμο αερίων. Είναι ανυπόφορο, ανυπόφορο», λέει η Βέιγ σε αυτή τη συνέντευξη.
Για πρώτη φορά παρουσιάζεται στην Ελλάδα η πεντάωρη συνέντευξη της Σιμόν Βέιγ, στην οποία μιλάει για το πώς σώθηκε από το Ολοκαύτωμα.
«Με συγκλόνισε ιδιαίτερα το συγκεκριμένο κομμάτι για τα παιδιά, που διηγείται η Βέιγ», λέει η σκηνοθέτις Γιολάντα Μαρκοπούλου που έχει αναλάβει τη δημιουργία της εγκατάστασης. «Διαβάζοντας μόνο τους αριθμούς, δεν μπορεί να συλλάβει κανείς το μέγεθος της φρίκης. Χρειάζεται να το νιώσει προσωπικά, όπως ο ερευνητής που βυθίζεται στα αρχεία ανακαλύπτοντας χαμένα ονόματα και πρόσωπα ανασύροντάς τα από τη λήθη».
Ετσι αποφάσισε να εστιάσει τη δική της δουλειά στα ανήλικα Εβραιόπουλα της Θεσσαλονίκης, που δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Το δύο έργα που τώρα συνθέτει και θα ολοκληρωθούν in situ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη αντλούν υλικό από το βιβλίο «Τα χαμένα παιδιά της Θεσσαλονίκης» (εκδ. Επίκεντρο) της Στέλλας Σαλέμ. Επειτα από έρευνα οκτώ ετών στο Ληξιαρχείο του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη διασταύρωση των στοιχείων με τα διάφορα αρχεία, η συγγραφέας κατάφερε να βρει τα ονόματα των Εβραιόπουλων που γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη κατά τα έτη 1925-1943. Διαπίστωσε ότι περίπου 500 παιδιά σχολικής ηλικίας σώθηκαν, ενώ περισσότερα από 10.000 εκτοπίστηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής από τη Θεσσαλονίκη στο Αουσβιτς και θανατώθηκαν βάναυσα. Ο απολογισμός είναι τραγικότερος στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας που γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1937-1943. Περίπου 100 σώθηκαν, ενώ περισσότερα από 4.500 εκτοπίστηκαν στο Αουσβιτς και θανατώθηκαν.
«Τότε βγάζαμε φωτογραφίες, τις περισσότερες φορές για τις γιορτές. Τα παιδιά λοιπόν είναι ντυμένα με τα κυριακάτικα ρούχα τους, περιποιημένα, χαρούμενα. Και είναι τρομακτικό. Πόσο πολλά παιδικά χαμόγελα…», λέει η Βέιγ για τα παιδιά που χάθηκαν.
Η συνέντευξη «Φωνές του Ολοκαυτώματος: Simone Veil» (330 λεπτά – παραγωγή: INA) παρουσιάζεται πλήρως υποτιτλισμένη στα ελληνικά, με την υποστήριξη της αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα.
