Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η 2η αιτία θανάτου από καρκίνο στις ΗΠΑ. Ο κίνδυνος ανάπτυξης είναι ο ίδιος σε άντρες και γυναίκες ενώ ο κύριος παράγοντας κινδύνου είναι η ηλικία, με την επίπτωση του να αυξάνει δραματικά με την αύξηση της.
Εκτός από την ηλικία, στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται η διατροφή και ο τρόπος ζωής, όπως η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αλκοόλ, η μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, το κάπνισμα και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα καθώς και συνυπάρχουσες παθήσεις όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης και οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου.
Γιατί είναι σημαντικός ο προσυμπτωματικός έλεγχος (Screening)
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου παρουσιάζει αρκετά χαρακτηριστικά που τον καθιστούν ιδανικό στόχο ενός σωστού προσυμπτωματικού ελέγχου.
- Οι προκαρκινικές βλάβες καθώς και ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού έχουν την τάση να αιμορραγούν διευκολύνοντας την ανίχνευση τους με εξέταση των κοπράνων για ‘κρυφό’ αίμα (occult blood).
- Η μακρά χρονική περίοδος που απαιτείται για την ανάπτυξη καρκίνου από έναν προυπάρχον πολύποδα καθώς και η τάση που έχει ο πρώιμος καρκίνος παχέος εντέρου να είναι στην πλειοψηφία του ασυμπτωματικός, αφήνει ένα μεγάλο ΄παράθυρο ευκαιρίας΄, ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που μπορούμε να προλάβουμε τον καρκίνο σαν προκαρκινικό πολύποδα και να τον αφαιρέσουμε ενδοσκοπικά ή να προλάβουμε τον καρκίνο σε αρχικό στάδιο και να το θεραπεύσουμε χειρουργικά με ασφάλεια.
- Η επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του παχέος εντέρου είναι εξαιρετική στο αρχικό στάδιο , με ποσοστό ίασης πάνω από 90% ενώ αντίθετα σε προχωρημένο στάδιο είναι λιγότερο από 15%.
- Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο παχέος εντέρου οδήγησε σταδιακά σε μείωση τόσο της επίπτωσης του (άρα ανιχνεύθηκαν προκαρκινικές βλάβες πριν γίνουν καρκίνος) όσο και της θνητότητας του (άρα ανιχνεύθηκαν καρκίνοι σε αρχικό στάδιο που έχουν και καλύτερη πρόγνωση.
Πως γίνεται ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του παχέος εντέρου ?
Υπάρχουν μια σειρά από διαθέσιμες εξετάσεις που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ανάλογα με την ηλικία και το ιατρικό ιστορικό του κάθε ανθρώπου:
α. Οι δοκιμασίες ανίχνευσης λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα
Οι δοκιμασίες αυτές ανιχνεύουν μικρές ποσότητες αίματος που οφείλεται σε λανθάνουσα (μη ορατή) απώλεια από καρκίνο ή σπανιότερα από πολύποδα. Υπάρχουν δύο δοκιμασίες ανίχνευσης, η FOBT που είναι μια χημική μέθοδος, από τις πρώτες που αναπτύχθηκαν και η FIT, που είναι μια πιο εξελιγμένη ανοσολογική μέθοδος. Η FIT έχει επικρατήσει καθώς είναι πιο ακριβής και δεν απαιτείται δίαιτα τις προηγούμενες ημέρες. Εάν είναι θετική τότε παραπέμπεται για κολονοσκόπηση
β. Η ορθοσιγμοειδοσκόπηση
Με την ενδοσκόπηση αυτή εξετάζουμε τα τελευταία 60 εκ. του παχέος εντέρου. Εισάγεται ένας λεπτός, εύκαμπτος σωλήνας με μια πηγή φωτισμού και ελέγχεται το εσωτερικό του εντέρου αναδεικνύοντας τις βλάβες (καρκίνος ή πολύποδες). Το μειονέκτημα της εξέτασης είναι ότι δεν μπορεί να εξετάσει για καρκίνο ή πολύποδες το εγγύς (δεξιό) τμήμα του παχέος εντέρου. Εάν υπάρχουν ευρήματα κατά την εξέταση συνιστάται περαιτέρω έλεγχος με ολική κολονοσκόπηση.
γ. Ανίχνευση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα και ορθοσιγμοειδοσκόπηση:
Αυτός ο συνδυασμός δημιουργήθηκε για να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των δύο μεμονωμένων παραπάνω εξετάσεων.
Το πλεονέκτημα της ορθοσιγμοειδοσκόπησης είναι ότι δε χρειάζεται καταστολή ή μέθη στην πλειονότητα των περιπτώσεων, καθώς και, συνήθως, ούτε προετοιμασία του εντέρου με καθαρτικά.
ε. Η κολονοσκόπηση
Με την ενδοσκόπηση αυτή εξετάζουμε όλο το παχύ έντερο και αν χρειασθεί και τα τελευταία εκατοστά του λεπτού εντέρου, με λεπτό, εύκαμπτο σωλήνα που εισάγεται από τον πρωκτικό δακτύλιο, συνήθως ανώδυνα. Η εξέταση γίνεται μετά από προετοιμασία με καθαρτικά και με χορήγηση καταστολής. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, εάν βρεθεί κάποια ύποπτη βλάβη υπάρχει δυνατότητα λήψης δειγμάτων (βιοψίας) για ιστολογική εξέταση. Επίσης, εάν βρεθεί ένας πολύποδας με χαρακτηριστικά που τον κάνουν εξαιρέσιμο, μπορεί να αφαιρεθεί την ίδια στιγμή ή σε δεύτερο χρόνο από τον γιατρό που κάνει την εξέταση. Με την κολονοσκόπηση βρίσκονται οι περισσότεροι μικροί πολύποδες και σχεδόν όλοι οι μεγάλοι πολύποδες και οι καρκίνοι. Σοβαρή αιμορραγία ή διάτρηση μπορεί να συμβεί σε μία στις χίλιες εξετάσεις.
στ. Αξονική κολονοσκόπηση
Η αξονική κολονοσκόπηση αποτελεί μια αξιόλογη, εναλλακτική, μη επεμβατική μέθοδο απεικόνισης του αυλού και του βλεννογόνου του παχέος εντέρου, η οποία επιτρέπει την ανάδειξη ενδοφυτικών βλαβών όπως είναι οι πολύποδες καθώς και άλλων εξεργασιών αλλά και στενώσεων του αυλού του εντέρου. Πρόκειται για μια αξονική τομογραφία κοιλίας που γίνεται μετά από προετοιμασία του εντέρου με καθαρτικά, η οποία κατόπιν κατάλληλης προετοιμασίας και κατάλληλης επεξεργασίας των εικόνων με ειδικό λογισμικό επιτρέπει την απεικόνιση του εσωτερικού τοιχώματος του εντέρου.
Σε ποια ηλικία ξεκινάμε τον προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου?
Για τους ασυμπτωματικούς ασθενείς που δεν ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες (ιστορικό στην οικογένεια, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου) παραδοσιακά η ηλικία έναρξης είναι τα 50 έτη. Λόγω της αύξησης των περιστατικών σε νεαρότερη ηλικία σήμερα προτείνεται να μειωθεί το όριο της πρώτης εξέτασης στα 45 έτη.
Σε ποια ηλικία σταματάμε τον προσυμπτωματικό έλεγχο?
Οι ασθενείς που έχουν ξεκινήσει τον έλεγχο από τα 45-50 έτη και ακολουθούν το προτεινόμενο πρόγραμμα παρακολούθησης, το χρονικό όριο που σταματούν τον έλεγχο είναι τα 75 έτη. Και αυτό γιατί στατιστικά σε αυτή την ηλικία τα οφέλη είναι μικρότερα από τους κινδύνους και το κόστος.
Ποιος είναι ο προτεινόμενος προσυμπτωματικός έλεγχος ?
Η ερώτηση αυτή δεν είναι εύκολο να απαντηθεί καθώς υπάρχουν συστάσεις από διάφορες ιατρικές εταιρείες οι οποίες δεν συμφωνούν μεταξύ τους αφήνοντας ένα θολερό τοπίο στον προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Ο πιο ευρέως διαδεδομένος και προτεινόμενος προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου στον ασυμπτωματικό γενικό πληθυσμό (και όχι στις ομάδες υψηλού κινδύνου) είναι ο παρακάτω:
Κολονοσκόπηση στην ηλικία των 45 ετών
- επί αρνητικών ευρημάτων, κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια
- εάν δεν μπορούμε να κάνουμε κολονοσκόπηση (πρακτικοί λόγοι, πχ. μη διαθέσιμος Γαστρεντερολόγος στην περιοχή), τότε συνδυασμός των άλλων μεθόδων με άξονα το FIT κάθε χρόνο
- Σε κάθε περίπτωση όμως είναι απαραίτητη η συμβουλή από τον ειδικό ιατρό.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η εξέλιξη της Χειρουργικής Θεραπείας του καρκίνου του παχέος εντέρου και ορθού, ειδικά με την είσοδο και επικράτηση της λαπαροσκοπικής αντιμετώπισης έχει καταστήσει το είδος αυτού του καρκίνου μια εύκολα διαχειρίσιμη νόσο με μεγάλο ποσοστό ίασης ειδικά αν ανιχνευθεί στα αρχικά του στάδια. Το γεγονός αυτό καθιστά την καθιέρωση του προσυμπτωματικού ελέγχου ζωτικής σημασίας.
Χρήστος Στράτης MD, Msc, PhD
Λαπαροσκοπική Χειρουργική
Χειρουργική Παχέος Εντέρου και Πρωκτού
Τηλ: 2610 278826, κιν: 6944417006
