Τα χρέη-ρεκόρ, τα υψηλά επιτόκια, το κόστος της κλιματικής κρίσης και οι αυξημένες δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη και συντάξεις λόγω της γήρανσης των πληθυσμών φουντώνουν τις ανησυχίες για μια νέα οικονομική κρίση στις μεγάλες ανεπτυγμένες αγορές.
Η εκτίναξη του κόστους δανεισμού των κυβερνήσεων φέρνει τα δημόσια χρέη στο μικροσκόπιο, καθώς οι επενδυτές απαιτούν υψηλότερα επιτόκια για να αγοράσουν μακροπρόθεσμα ομόλογα και οι κεντρικές τράπεζες ζητούν μεγαλύτερη προσοχή στα δημόσια οικονομικά.
Η αύξηση του παγκόσμιου χρέους κατά 10 τρισ. δολάρια κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, στα επίπεδα-ρεκόρ των 307 τρισ. δολαρίων, προήλθε σε ποσοστό 80% από τις ανεπτυγμένες οικονομίες, υπολογίζει το Institute of International Finance.
Οι ΗΠΑ, η Ιταλία και η Βρετανία είναι οι χώρες που προβληματίζουν περισσότερο, σύμφωνα με πάνω από 20 γνωστούς οικονομολόγους, πρώην αξιωματούχους και μεγαλοεπενδυτές που μίλησαν στο Reuters.
Οι ειδικοί αυτοί δεν περιμένουν ότι κάποια ανεπτυγμένη οικονομία θα δυσκολευτεί να αποπληρώσει τα χρέη της, αλλά τονίζουν ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να συντάξουν αξιόπιστα δημοσιονομικά σχέδια, να αυξήσουν τους φόρους και να ενισχύσουν την ανάπτυξη, για να κρατήσουν τα δημόσια οικονομικά τους διαχειρίσιμα. Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις ανεβάζουν το κόστος.
Το εύθραυστο περιβάλλον, με τα υψηλότερα επιτόκια και την μειωμένη στήριξη από τις κεντρικές τράπεζες, αυξάνει τον κίνδυνο ένα λάθος πολιτικής να προκαλέσει αναταραχή στις αγορές, όπως έδειξε η «μίνι-κρίση» της Βρετανίας το 2022.
Ο Peter Praet, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είπε ότι ενώ τα χρέη φαίνονται βιώσιμα, οι προοπτικές είναι ανησυχητικές, με δεδομένες τις μακροπρόθεσμες ανάγκες δαπανών. «Μπορείς να πάρεις πολλές, πολλές χώρες σήμερα και θα δεις ότι δεν βρισκόμαστε μακριά από μια δημοσιονομική κρίση», είπε ο Praet στο Reuters. «Εάν έχουμε ένα ατύχημα ή έναν συνδυασμό γεγονότων, τότε μπαίνουμε σε μία αρνητική μη γραμμική διαδικασία. Αυτό είναι κάτι που είναι μία πραγματική πιθανότητα».
«Τα επίπεδα των ελλειμμάτων και των χρεών μας προβληματίζουν», λέει ο Daniel Ivascyn, επικεφαλής επενδύσεων του γίγαντα των ομολόγων PIMCO, ο οποίος είναι επιφυλακτικός απέναντι στα μακροπρόθεσμα ομόλογα.
Μακροπρόθεσμα, «οι τροχιές των κρατικών χρεών αποτελούν την μεγαλύτερη απειλή για την μακροοικονομική και χρηματοοικονομική σταθερότητα», λέει στο Reuters ο Claudio Borio, της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών.
Ο Olivier Blanchard, που είναι ανώτερος εταίρος Peterson Institute for International Economics, ανησυχεί περισσότερο για τις ΗΠΑ, λόγω των μεγάλων ελλειμμάτων αλλά και της διαφωνίας των κομμάτων για τον προϋπολογισμό. «Πώς τελειώνει αυτό; Υποψιάζομαι όχι με μία χρεοκοπία, αλλά όταν οι αγορές αρχίζουν να αντανακλούν τις ανησυχίες τους στις τιμές των αμερικανικών κρατικών ομολόγων, τελειώνει με μια πολιτική κρίση και μία πιθανώς βίαιη προσαρμογή», εξηγεί ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Ο ιδρυτής της εταιρείας hedge fund Bridgewater Associates, Ray Dalio, περιμένει μια αμερικανική κρίση χρέους.
Πάντως, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Janet Yellen, είπε πρόσφατα στην Wall Street Journal ότι η κυβέρνηση είναι αφοσιωμένη σε μία «βιώσιμη δημοσιονομική πολιτική» και ο προϋπολογισμός θα μπορούσε να αναθεωρηθεί για να το διασφαλίσει αυτό.
Ιταλία
Στην Ευρώπη, το ύψους 2,4 τρισ. ευρώ χρέος της Ιταλίας βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής, καθώς το ΔΝΤ έχει προειδοποιήσει ότι τα υψηλά χρέη αφήνουν τις κυβερνήσεις ευάλωτες σε μια κρίση.
Το risk premium των ομολόγων της αυξήθηκε αυτό τον μήνα, καθώς η Ιταλία μείωσε τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη και αύξησε εκείνες για το έλλειμμα. Η Scope Ratings προειδοποίησε ότι η χώρα κινδυνεύει να μην είναι επιλέξιμη για ένα κρίσιμο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ.
Σύμφωνα με το Reuters, ένα σημείο καμπής για την Ιταλία θα ήταν εάν χάσει την αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας. Η Moody’s την τοποθετεί ένα σκαλοπάτι πάνω από το junk με αρνητικές προοπτικές και έχει προγραμματίσει review για τον Νοέμβριο.
Εάν το ιταλικό χρέος αυξηθεί περαιτέρω, μία υποβάθμιση γίνεται πιο πιθανή. Αυτό κινδυνεύει να έχει «σημαντικές επιπτώσεις» για την Ν. Ευρώπη, σύμφωνα με τον Jim Leaviss της M&G Investments.
Σε Βρετανία, ΗΠΑ και Ιταλία, το χρέος βρίσκεται κοντά ή έχει ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ, ενώ η γήρανση του πληθυσμού, η κλιματική κρίση και οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή σημαίνουν ότι οι δαπάνες θα αυξάνονται στο μέλλον.
Η εκτίναξη των τόκων, λόγω της αύξησης των επιτοκίων, εντείνει τις πιέσεις. Στις ΗΠΑ, οι πληρωμές τόκων θα αυξηθούν από το 2,5% στο 3,6% του ΑΕΠ έως το 2033 και στο 6,7% έως το 2053.
Στη Βρετανία, το κόστος των τόκων αναμένεται να αυξηθεί στο 7,8% των εσόδων έως το 2027-2028, από 3,1% το 2020-2021.
Ακόμα και οι πληρωμές τόκων της Γερμανίας έχουν 10πλασιαστεί από το 2021, σχεδόν στα 40 δισ. ευρώ.
Οι φόροι πρέπει να αυξηθούν, ειδικά στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ενώ κάποιες περικοπές δαπανών είναι αναπόφευκτες, τονίζουν οι οικονομολόγοι. Η επικεφαλής οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, Clare Lombardelli, προειδοποίησε ότι δεν εφαρμόζονται αρκετές μεταρρυθμίσεις, με τις καθυστερήσεις να πλήττουν την ικανότητα των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν μελλοντικά σοκ.
