Εκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά του νέου κορονοϊού κινδυνεύουν να λήξουν και να βρεθούν ντροπιαστικά στα σκουπίδια λόγω αδυναμίας αξιοποίησής τους, την ώρα που –τραγική ειρωνεία– τις έχουν ζωτική ανάγκη δισεκατομμύρια άνθρωποι σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου που αφέθηκαν στην… απέξω της κούρσας για τη συσσώρευση των σωτήριων σκευασμάτων από τα εύπορα κράτη της υφηλίου.
Μεσούσης της επέλασης της υπερμεταδοτικής παραλλαγής Δέλτα, η κυβέρνησης της Ολλανδίας, π.χ., σκοπεύει να αφήσει να λήξουν εντός Αυγούστου παρτίδες του εμβολίου των AstraZeneca/Πανεπιστημίου Οξφόρδης, αντί να φροντίσει να τις στείλει έγκαιρα στο εξωτερικό, αποδίδοντας την απραξία της σε νομικούς και υλικοτεχνικούς λόγους. «Είναι μια ελιτίστικη στάση πολυτελείας», κατήγγειλε στην Washington Post ο Ντένις Μουκ-Καναμόρι, γιατρός στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Λέιντεν, απηχώντας τη γνώμη πολλών συναδέλφων του που έχουν ήδη αναγκαστεί απρόθυμα να πετάξουν εκατοντάδες δόσεις.
«Η κατάσταση καθρεφτίζεται σε αμέτρητους καταψύκτες, ψυγεία και πίσω δωμάτια σε ολόκληρο τον κόσμο», διαπιστώνει το ρεπορτάζ της εφημερίδας. «Καθώς η ζήτηση επιβραδύνεται σε πλούσια κράτη, όπως η Ολλανδία, μαζεύεται όλο και περισσότερη σκόνη [στα ράφια] και λήγουν όλο και περισσότερες δόσεις». Μόνο σε αυτή τη χώρα της Ευρώπης εκτιμάται πως μπορεί να καταλήξουν στον κάλαθο των αχρήστων τουλάχιστον 200.000 δόσεις του εμβολίου των AstraZeneca/Πανεπιστημίου Οξφόρδης.
Και άλλα εμβόλια, όμως, έχουν την ίδια εξωφρενική μοίρα. «Στο Ισραήλ 80.000 δόσεις των Pfizer/BioNTech επρόκειτο να πεταχτούν στα τέλη Ιουλίου· 73.000 δόσεις από διάφορους παρασκευαστές έχουν βρεθεί στα απορρίμματα στην Πολωνία· 160.000 δόσεις του Sputnik V, που κοντεύουν να λήξουν, επιστράφηκαν από τη Σλοβακία στη Ρωσία, με άγνωστη κατάληξη.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο η Βόρεια Καρολίνα εκτιμάται πως διαθέτει 800.000 που λήγουν σύντομα», γράφει ενδεικτικά το δημοσίευμα. Δεν υπάρχει κανείς ωστόσο που να κρατάει λογαριασμό των αχρηστευμένων δόσεων, αποτυπώνοντας το τεράστιο αυτό κρίμα.
Το κόστος σε ζωές αλλά και χρήμα είναι βαρύτατο. Στην Αφρική, λ.χ., ανεμβολίαστοι άνθρωποι εξακολουθούν να πεθαίνουν μαζικά από τον ιό, με κάποιες χώρες (Λιβερία, Μπενίν, Μαλάουι) να έχουν αναγκαστεί να αχρηστεύσουν οι ίδιες τις, ληγμένες τελικά, δόσεις-ψίχουλα που προμηθεύτηκαν όχι απλά από το υπερπλεόνασμα των πλούσιων κρατών, αλλά με μεγάλη καθυστέρηση –πολύ κοντά στην ημερομηνία λήξης–, αδυνατώντας να τις χορηγήσουν μέσα σε τόσο στενά χρονικά περιθώρια.
Στις ΗΠΑ το κόστος των ληγμένων δόσεων «θα μπορούσε να ανέλθει σε πολλές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, αν όχι περισσότερα». Μια λύση θα ήταν η παράταση της ημερομηνίας λήξης από τις ρυθμιστικές αρχές, καθώς στα εμβόλια κατά της Covid δόθηκε επείγουσα έγκριση όταν έγιναν διαθέσιμα τα δεδομένα κλινικών δοκιμών σε βάθος μόλις έξι μηνών.
Ο αμερικανικός FDA παρέτεινε ήδη την ημερομηνία λήξης του εμβολίου της Johnson & Johnson από 4,5 μήνες σε 6, μολονότι μια τέτοια κίνηση απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή όχι μόνο γιατί παραμένει αδιευκρίνιστο το επίπεδο ανοσοαπόκρισης αν έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα από την παραγωγή κάθε σκευάσματος, αλλά γιατί ειδικά τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA είναι από μόνα τους εξαιρετικά ευάλωτα.
Η κατακλείδα πάντως είναι άλλη: «Μπορώ να χορηγήσω 8.000 δόσεις σε μπράτσα στη Ναμίμπια την ερχόμενη βδομάδα, αν υπάρχει βούληση», λέει αφοπλιστικά ο γιατρός Μουκ-Καναμόρι. Μόνο εμπόδιο, η ολλανδική κυβέρνηση: «Το πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχει βούληση». Κι αυτό τα λέει όλα…
