Ο Eλληνας δικηγόρος διαπραγματευτής, η ιταλική φρεγάτα με το ελικόπτερο, το στίγμα του δορυφορικού τηλεφώνου στα βάθη της ζούγκλας και τα λύτρα στους Nιγηριανούς πειρατές συνθέτουν το μωσαϊκό μιας απίστευτης υπόθεσης που πήρε διαστάσεις χολιγουντιανής περιπέτειας. Για 18 ολόκληρες ημέρες, τρεις Ελληνες ναυτικοί, όμηροι Αφρικανών απαγωγέων, έζησαν τον απόλυτο εφιάλτη μέχρι το βράδυ της περασμένης Παρασκευής όταν με κουκούλες και φορώντας βερμούδες διέσχισαν μέσα στο πυκνό σκοτάδι τον ποταμό στο Γουόρι για να φτάσουν ελεύθεροι στην πόλη.

«Τρέφονταν με νουντλς, έπιναν ελάχιστο νερό και πολλές φορές οι πειρατές τούς κόλλαγαν το πιστόλι στον κρόταφο και το μαχαίρι στον λαιμό. Τους πήραν μέχρι και τα ρούχα που φορούσαν. Ο άνδρας μου έχασε πολλά κιλά και έχει παντού τσιμπήματα και πληγές από τα κουνούπια. Εχει υποστεί σοκ», εξομολογείται στο «ΘΕΜΑ» η κυρία Ηλιάννα Πούλου, η σύζυγος του ενός εκ των τριών απαχθέντων ναυτικών, του Σταύρου Πετσάκου, ενώ ο δικηγόρος Σπύρος Βλάσσηςπου ανέλαβε τον ρόλο του διαπραγματευτή με τους Νιγηριανούς πειρατές περιγράφει:«Εχουμε αρχικά μια πειρατεία, καθώς Νιγηριανοί καταλαμβάνουν το πλοίο με τους πέντε Ελληνες ναυτικούς. Επειδή δεν είχε εμπόρευμα, είχε μόνο 30 τόνους πετρέλαιο για να ταξιδέψει, δεν είχε αξία για τους πειρατές. Μας πήραν τηλέφωνο λέγοντας ότι έχουμε το πλοίο και τους ανθρώπους σας και θέλουμε λύτρα». 

Από τον Πειραιά στο Λάγκος 

Ηταν 9 Οκτωβρίου όταν το μικρό δεξαμενόπλοιο των 700 τόνων «Stelios K.»αναχώρησε από τον Πειραιά για το Λάγκος της Νιγηρίας. Είχε ναυλωθεί προκειμένου να χρησιμοποιείται ως εφοδιαστικό κέντρο και να τροφοδοτεί με καύσιμα άλλα πλοία που περνούσαν από το σημείο. Στο πλοίο επιβαίνουν πέντε Ελληνες μέλη του πληρώματος και είναι επιφορτισμένοι να οδηγήσουν δεξαμενόπλοιο στα παράλια της δυτικής Αφρικής και να επιστρέψουν αεροπορικώς στην Ελλάδα. Μετά από ταξίδι 40 ημερών μέσω Γιβραλτάρ, φτάνουν στον τελικό προορισμό τους, στον κόλπο που περικλείεται από το Τόγκο, το Μπενίν και τη Νιγηρία. Ο καπετάνιος Δημήτρης Ρούστας έχει ένα δορυφορικό τηλέφωνο με το οποίο επικοινωνεί με την εταιρεία δύο και τρεις φορές την ημέρα. Κάποια στιγμή, στις 16 Νοεμβρίου, σταματά κάθε επικοινωνία. Στις κλήσεις δεν απαντούσε κανείς και έτσι η πλοιοκτήτρια εταιρεία ενημερώνει το ΥΕΝ, τις αρμόδιες αρχές του Τόγκο και της Γκάνας.

«Οταν ανέβηκαν οι πειρατές στο πλοίο το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να σβήσουν το AIS. Είναι το σύστημα που δίνει το στίγμα του πλοίου. Αυτό το απενεργοποίησαν και χάθηκε από το οπτικό πεδίο. Ομως επικοινωνούσαν μέσω του δορυφορικού τηλεφώνου που υπήρχε στο πλοίο. Και τότε εμείς τι κάναμε; Παρότι που στην αρχή μας είπαν δεν μπορούμε να βρούμε στίγμα, επέμεινα και επικοινώνησα με την τηλεπικοινωνιακή εταιρεία του ΟΤΕ, μέσω της οποίας γίνονται οι δορυφορικές κλήσεις, και αυτή έκανε δύο γρήγορες κινήσεις. Μας βρήκε τις εξερχόμενες κλήσεις των πειρατών και μέσω αυτών είχαμε το στίγμα του πλοίου. Ολες οι κλήσεις που γίνονταν σε εμένα έδιναν αυτομάτως το στίγμα. Αν εξαιρέσετε την πρώτη μέρα που δεν είχαμε χρονική εγγύτητα, από τη δεύτερη μέρα και μετά έδινα στίγμα στον θάλαμο επιχειρήσεων του ΥΕΝ και αυτό το έστελνε στις νατοϊκές δυνάμεις της περιοχής και στο Ναυτικό της Νιγηρίας και της Γκάνας σχεδόν ανά δίωρο», περιγράφει ο κ. Βλάσσης.

Η πρώτη επικοινωνία των πειρατών απαγωγέων έγινε στις 18 Νοεμβρίου. Εκτοτε επικοινωνούσαν συχνά ζητώντας λύτρα για να τους αφήσουν ελεύθερους. Το «Stelios K.» το πλησιάζει σε απόσταση αναπνοής μια ιταλική νατοϊκή φρεγάτα και αρχίζει να το παρακολουθεί. Μαζί και πλοία από το Ναυτικό της Νιγηρίας και στις 22 Νοεμβρίου ένα ελικόπτερο από την ιταλική φρεγάτα πετάει πάνω από το δεξαμενόπλοιο με τους πειρατές, χωρίς όμως να κάνουν ρεσάλτο για να απελευθερώσουν τους πέντε Ελληνες ναυτικούς.

Από πειρατεία, απαγωγή 

Οι Νιγηριανοί πειρατές αντιλαμβάνονται ότι είναι πλέον σε στενό κλοιό και αποφασίζουν να αλλάξουν τακτική. Φοβούνται ότι θα επέμβουν οι Ειδικές Δυνάμεις και έτσι ειδοποιούν τους συνεργούς τους στη στεριά και ένα θηριώδες ταχύπλοο με δύο τεράστιες μηχανές πλευρίζει το ελληνικό πλοίο. Με γρήγορες κινήσεις οι Αφρικανοί πειρατές αρπάζουν τον καπετάνιο και δύο ναύτες, τους πετάνε στο μικρό γρήγορο σκάφος και εγκαταλείπουν το δεξαμενόπλοιο. Πάνω μένουν ελεύθεροι ο μηχανικός και ο ναύτης.

Οι νατοϊκές δυνάμεις και το Ναυτικό της Νιγηρίας παρακολουθούν το σκηνικό, όμως δεν κάνουν καμία επέμβαση. Αν και είχαν το πλοίο σε στενή παρακολούθηση και θα μπορούσαν να κάνουν ρεσάλτο και να βγάλουν off τους πειρατές, παραμένουν απλοί θεατές των πραγμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο σημείουπήρχε τριπλή δύναμη από Στρατό, Αεροπορία και Ναυτικό, τα μέλη της οποίας έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση για να ενεργούν σε τέτοιες περιπτώσεις. Μια κίνηση που προκαλεί εύλογα ερωτήματα, ενώ απορία δημιουργεί και το γεγονός ότι οι αξιωματικοί της ιταλικής φρεγάτας παίρνουν τηλέφωνο στην Ελλάδα για να ρωτήσουν πού έχουν πάει οι πειρατές με τους ναυτικούς.

«Τους λέμε ότι πλέον έχουν πάει μέσα στο ποτάμι στην περιοχή του Γουόρι, μέσα στη ζούγκλα όπου υπάρχουν τα λεγόμενα communities, οι κοινότητες. Παρότι παρακολουθούνταν και είχαμε κάνει πολύ καλή δουλειά έχοντας βρει τα στίγματα και τις κλήσεις, δεν έκαναν τίποτα οι δυνάμεις και οι πειρατές πήραν τους τρεις και φύγανε μέσα στη ζούγκλα. Είχαμε στίγμα ακόμη και μέσα στη ζούγκλα γιατί πήραν από το πλοίο το δορυφορικό τηλέφωνο και το βγάλανε στη στεριά. Από τη στιγμή που τους πήραν με το ταχύπλοο και τους πήγαν στη ζούγκλα, άλλαξε πλέον η διαπραγμάτευση, άρχισαν να γίνονται πιο πιεστικοί. Ξεκίνησαν να ζητούν κάποια εκατομμύρια, ενα υπέρογκο ποσό, το οποίο μετά από διαπραγματεύσεις έπεσε. Αυτή ήταν και η δουλειά μας. Να καταβάλλουμε ένα ποσό που να είναι εφικτό για να πάρουμε πίσω τους ανθρώπους», αναφέρει ο κ. Βλάσσης.

Ηταν 23 Νοεμβρίου όταν οι πειρατές άρπαξαν τους τρεις Ελληνες ναυτικούς και τους οδήγησαν στη ζούγκλα του Γουόρι. Καθημερινά καλούσαν από το δορυφορικό τηλέφωνο στην Ελλάδα και συνομιλούσαν με τον δικηγόρο ο οποίος έκανε τις δραματικές διαπραγματεύσεις. Το στίγμα υπήρχε. Ομως, όταν πέρασαν τέσσερις ημέρες χωρίς καμία ανταπόκριση από την πλευρά των νατοϊκών δυνάμεων, η πλοιοκτήτρια εταιρεία, σε μια προσπάθεια να μη χαθεί άλλο πολύτιμος χρόνος, αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια της και να λειτουργήσει μόνη της. Καθημερινά υπήρχε επαφή και διαπραγμάτευση για το ακριβές ποσό που έπρεπε να παραδώσουν.

«Στο πρώτο τηλεφώνημα μας ενημέρωσαν ότι έγινε η πειρατεία λέγοντας έχουμε τους ανθρώπους και τίποτε άλλο. Στα επόμενα άρχισαν να ζητούν χρήματα. Στο Γουόρι τούς πήγαν και πέρασαν δώδεκα ημέρες μέχρι να τους ελευθερώσουμε, γιατί χάσαμε περίπου 7 ημέρες με τη λογική των Αρχών. Κάναμε διαπραγματεύσεις μεν, αλλά τις κάναμε στη λογική του ότι κερδίζουμε χρόνο. Στην επικοινωνία ήταν πολύ ελεύθεροι. Οι μοναδικές αντιρρήσεις ήταν όταν κάποιες φορές μιλούσαμε ελληνικά. Ηθελαν να μιλάμε μόνο αγγλικά με τους τρεις ανθρώπους. Είναι αυτονόητο ότι κάθε φορά ζητούσαμε και τους τρεις για να βεβαιωθούμε ότι είναι όλοι τους καλά, γιατί στην αρχή ήθελαν να μας δώσουν μόνο τον πλοίαρχο», εξηγεί ο δικηγόρος και προσθέτει: «Οταν φτάσαμε στο τελικό στάδιο για το πώς θα γίνει η παράδοση-παραλαβή, ως εταιρεία είχαμε ήδη διορίσει τρεις αντιπροσώπους στο Λάγκος της Νιγηρίας, όπου στο τελικό στάδιο πλέον ο ένας από τους τρεις έκανε την επικοινωνία. Δηλαδή μιλούσα αρχικά εγώ και μετά τους παρέπεμπα στον Νιγηριανό αντιπρόσωπο που μιλούσε με νιγηριανό τηλέφωνο, στη γλώσσα τους, για να συνεννοηθούν για τη διαδικασία της παράδοσης-παραλαβής. Η παράδοση-παραλαβή ήταν σαν ταινία…».

Φόρεσαν κουκούλα στον σύνδεσμο 

Σε πρώτη φάση κατάφεραν από την Ελλάδα να βρουν έναν αντιπρόσωπο στο Λάγκος, ο οποίος πήγε στο Γουόρι και σε μια μικρή προβλήτα στον ποταμό τον περίμενε το ταχύπλοο με το οποίο οι Νιγηριανοί έκαναν την πειρατεία. Στη συνέχεια φόρεσαν κουκούλα στον σύνδεσμο και μετά από διαδρομή μιας ώρας φτάσανε στο σημείο όπου θα γινόταν η ανταλλαγή. Αφού ο σύνδεσμος κατέβαλε τα λύτρα, παρέλαβε τους τρεις Ελληνες ναυτικούς. Περίμεναν να πέσει το σκοτάδι για να μην πέσουν σε ενέδρα άλλων νιγηριανών συμμοριών, ξεκίνησαν και κατάφεραν να φτάσουν στην πόλη. Από εκεί και πέρα η διαδικασία ήταν συγκεκριμένη. Εγινε η ταυτοποίηση των στοιχείων, υποβλήθηκαν σε τεστ για κορωνοϊό και το απόγευμα της Πέμπτης επιβιβάστηκαν στην πτήση της Qatar και μέσω Ντόχα έφτασαν την Παρασκευή το πρωί στο «Ελευθέριος Βενιζέλος».

Οι νομικοί εκπρόσωποι της πλοιοκτήτριας εταιρείας Σπύρος Βλάσσης και Μαργαρίτα Βλάσση, που ανέλαβαν και έφεραν επιτυχώς εις πέρας το δύσκολο έργο της διαπραγμάτευσης, επισημαίνουν στο «ΘΕΜΑ» ότι «η εντολή που λάβαμε από την πλοιοκτήτρια ήταν σαφής, συγκεκριμένη και προσανατολισμένη στην ασφαλή απελευθέρωση των μελών του πληρώματος. Μετά από επίπονες και επίμονες προσπάθειες φτάσαμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα και μάλιστα σε ταχύτατο χρόνο για τα δεδομένα ανάλογων περιστατικών στην περιοχή. Αυτό, κατά τη γνώμη μας, οφείλεται στην ισχυρή βούληση και απόφαση των πλοιοκτητών, να επικεντρωθούν μόνο στην ασφαλή απελευθέρωση των ανθρώπων, χωρίς να υπολογίσουν το οποιοδήποτε κόστος. Είμαστε βαθιά ικανοποιημένοι, διότι συμβάλλαμε στην ασφαλή απελευθέρωση των τριών μελών του πληρώματος. Η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι ανεκτίμητη και η οποιαδήποτε ενέργεια που τη διασφαλίζει προσφέρει τεράστια ηθική ανταμοιβή, την οποία και εμείς εισπράξαμε στην υπόθεση αυτή».

Αυστηρή λίστα με «μετρημένους στα δάχτυλα» στενούς συγγενείς ή φίλους, με τους οποίους θα επιλέξουμε να περάσουμε τις γιορτές μαζί, ευχές εξ αποστάσεως και ετεροχρονισμένη ανταλλαγή δώρων, περιορισμός των μετακινήσεων για αγορές μειωμένες στις απολύτως απαραίτητες, και επ’ ουδενί αγκαλιές και φιλιά, επιβάλλουν αυτά τα πολύ διαφορετικά, λόγω κορωνοϊού, Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά. Η παράταση του lockdown, με τις ελάχιστες εξαιρέσεις που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, δίνουν ακριβώς το στίγμα των φετινών εορτών. Ο μεγάλος φόβος να δούμε και στη χώρα μας εικόνες συνωστισμού έξω από καταστήματα, σε συνδυασμό με τη μεγάλη πίεση που συνεχίζουν να δέχονται οι μονάδες εντατικής θεραπείας, οδήγησε σε δύσκολες αλλά αναγκαίες για την προστασία του πληθυσμού αποφάσεις.

Την τελευταία εβδομάδα υπήρξαν ελπιδοφόρα σημάδια ελέγχου του δεύτερου κύματος της πανδημίας. Καταγράφηκε μείωση κατά 20% έως 30% στα ημερήσια κρούσματα, ταύτιση της καμπύλης των εισαγωγών στα νοσοκομεία με την αντίστοιχη των εξιτηρίων, ενώ ακόμα και τα νοσοκομεία της Βόρειας Ελλάδας έχουν πλέον κενές απλές κλίνες COVID-19.

«Ομως υπάρχει ακόμη σοβαρό πρόβλημα στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Στη Θεσσαλονίκη η πληρότητα είναι ακόμα στο 92%, ενώ υπάρχουν σοβαρά περιστατικά που ενδεχομένως να χρειαστούν νοσηλεία σε ΜΕΘ. Επίσης το ΕΣΥ έχει φτάσει στα όριά του και είναι εξαιρετικά δύσκολο πλέον να ανοίξουν νέες κλίνες Εντατικής. Και η αποκλιμάκωση της πίεσης στις μονάδες δεν αναμένεται πριν από τις γιορτές», σημειώνει στην «Κ» ο παθολόγος – λοιμωξιολόγος, καθηγητής Παθολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορωνοϊό, Χαράλαμπος Γώγος. Σύμφωνα μάλιστα με τον ίδιο, για να ξεκινήσει η συζήτηση για τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων θα πρέπει η πληρότητα στις ΜΕΘ να μειωθεί τουλάχιστον στο 60%.

«Ο στόχος μας λοιπόν είναι να κρατήσουμε την κινητικότητα του πληθυσμού και άρα το ενδεχόμενο νέας έντονης διασποράς του ιού τουλάχιστον στα επίπεδα που βλέπουμε τώρα. Σίγουρα δεν θέλουμε να δούμε εικόνες συνωστισμού όπως σε άλλες χώρες. Αυτό θα είναι “θανάσιμο αμάρτημα” σε αυτή τη φάση», τονίζει.

«Η εορταστική περίοδος είναι συνδεδεμένη στο μυαλό όλων με βόλτες, ψώνια και επισκέψεις σε σπίτια φίλων. Ετσι τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος υψηλής κατανάλωσης και μεγάλης κινητικότητας», επισημαίνει στην «K» ο καθηγητής Μικροβιολογίας, στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Αλκιβιάδης Βατόπουλος. Σύμφωνα με τον ίδιο, σε αυτή την περίοδο έπρεπε να επιβληθούν αυστηρά μέτρα περιορισμού της κινητικότητας με πολύ καλή επιτήρηση της εφαρμογής τους και κυρίως να υπάρχει συνεχής και έντονη υπενθύμιση στον πληθυσμό για τον κίνδυνο που εγκυμονεί η οποιαδήποτε χαλάρωση των μέτρων.

Αναφερόμενος στο τι θα πρέπει να κάνουν οι πολίτες για να περάσουν όσο το δυνατόν πιο ασφαλείς γιορτές, σημειώνει: «Μάσκα και αποστάσεις παντού, να αποφεύγουν να ψωνίσουν ώρες που υπάρχει μεγάλη κίνηση. Γενικά σε ό,τι κάνουν να προσμετρήσουν την πιθανότητα συνωστισμού. Να μην οργανώσουν συγκεντρώσεις με φίλους με τους οποίους δεν έχουν στενή επαφή και δεν γνωρίζουν σε ποιο βαθμό είναι εκτεθειμένοι στον ιό».

Η «κοινωνική φούσκα»

Η πνευμονολόγος και συντονίστρια διευθύντρια της 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής του νοσοκομείου «Σωτηρία», Μίνα Γκάγκα, τονίζει στην «Κ»: «Θα πρέπει να αποφύγουμε να κάνουμε γιορτές με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους. Ενας να είναι θετικός, μπορεί να μεταδώσει τον ιό κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης σε 10 ή και 20 άλλα άτομα. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να διαλέξουμε μια οικογένεια στενών συγγενών ή φίλων, για να περάσουμε μόνο με αυτούς τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Να φτιάξουμε αυτό που οι Βρετανοί λένε “κοινωνική φούσκα”. Με τους υπόλοιπους φίλους μπορούμε να μιλήσουμε στο τηλέφωνο, πιθανόν να τους δούμε σε έναν εξωτερικό χώρο, αλλά πάντα με τήρηση των αποστάσεων και με χρήση μάσκας προσώπου».

Σε πιο αυστηρή γραμμή αναφορικά με τους φετινούς εορτασμούς είναι ο κ. Γώγος, που τονίζει ότι για το φετινό τραπέζι των Χριστουγέννων ισχύει η φράση «όσο λιγότεροι, τόσο το καλύτερο», προσθέτοντας ότι θα πρέπει να καθίσει σε αυτό μόνο η οικογένεια.

«Σε αυτό το δεύτερο κύμα υπήρξε σημαντική διείσδυση του ιού μέσα στις “κοινωνικές φούσκες”, και είδαμε πάρα πολλές ενδοοικογενειακές διασπορές. Οπότε ας περιορίσουμε τις επαφές μας σε πολύ στενά μέλη της οικογένειας που να γνωρίζουμε τι μέτρα προστασίας από τον κορωνοϊό λαμβάνουν», επισημαίνει.

Και συνεχίζει: «Καλύτερα να ανταλλάξουμε ευχές μέσα από το τηλέφωνο, με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ή μέσω Skype. Υπάρχουν πολλές επιλογές. Και τα δώρα, δεν επείγει να τα ανταλλάξουμε τώρα. Καλύτερα να το αφήσουμε για αργότερα. Ας μη γελιόμαστε, κανείς δεν είναι χαρούμενος που θα είναι έτσι οι γιορτές, αλλά πρέπει να προστατευθεί η δημόσια υγεία».

Οδηγίες για πιο ασφαλείς εορτές έχει εκδώσει και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), με το σύνθημα «Φέρσου έξυπνα. Μείνε ασφαλής. Νοιάσου για τους άλλους». Το ECDC προτείνει σε αυτές τις γιορτές οι συναντήσεις και οι επισκέψεις να γίνονται μόνο μεταξύ ατόμων που ανήκουν στην ίδια «κοινωνική φούσκα».

Στις συναντήσεις, οι οποίες δεν θα πρέπει να διαρκούν πολλές ώρες, θα πρέπει να τηρούνται οι αποστάσεις και να εφαρμόζονται τα μέτρα αναπνευστικής υγιεινής ακόμα και με χρήση μάσκας και υγιεινής των χεριών. Εφόσον κάποιος πρέπει αναγκαστικά να επισκεφθεί άτομα εκτός της «κοινωνικής φούσκας», τότε καλό είναι να απομονωθεί λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη ώστε να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο να κολλήσει τον ιό και να μολύνει τους άλλους.

Τα κάλαντα… διαδικτυακά

Διαδικτυακά κάλαντα, και χωρίς «κεράσματα», προτείνουν οι ειδικοί επιστήμονες για τις φετινές γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, αφού ο παραδοσιακός τρόπος με επισκέψεις από σπίτι σε σπίτι για να πουν τα παιδιά τα κάλαντα εγκυμονεί τον κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού. «Ας αποφύγουμε εφέτος τα κάλαντα», σημειώνει στην «Κ» ο παθολόγος –  λοιμωξιολόγος, καθηγητής Παθολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον κορωνοϊό, Χαράλαμπος Γώγος, που προτείνει «εάν θέλουν τα παιδιά να πουν τα κάλαντα σε συγγενείς και φίλους, ας τα πουν διαδικτυακά». Αλλωστε, τα κάλαντα είναι μία δραστηριότητα που δημιουργεί συνθήκες εύκολης διασποράς του κορωνοϊού και μάλιστα για αρκετούς λόγους.  Πρώτον, σαφώς συνδέεται με αυξημένη κινητικότητα των παιδιών και των συνοδών τους και επαφές με πολλά διαφορετικά άτομα. Επιπλέον, τα παιδιά σε μεγάλο ποσοστό είναι ασυμπτωματικά, μπορεί να έχουν μολυνθεί από τον ιό αλλά να μην το γνωρίζουν και έτσι να τον μεταδώσουν σε άλλους. Τα δε κάλαντα λέγονται τραγουδιστά που σημαίνει απελευθέρωση σταγονιδίων του ιού μέσω αερολύματος σε μεγαλύτερη απόσταση από αυτή που γίνεται κατά την απλή ομιλία. Τέλος, το γεγονός ότι μεταξύ όσων θα ακούσουν τα κάλαντα είναι ηλικιωμένα άτομα, τα οποία μάλιστα είναι πιο σύνηθες να βρίσκονται στο σπίτι τους τις πρωινές ώρες κατά τις οποίες εξορμούν τα παιδιά παραμονές Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, κάνει αυτό το όμορφο έθιμο ακόμα πιο επικίνδυνο.

Την ανησυχία της για την αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού που καταγράφονται στη Δυτική Αττική εκφράζει η καθηγήτρια Επιδημιολογίας, Αθηνά Λινού, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την εξέλιξη της κατάστασης τις επόμενες μέρες.

Η κυρία Λινού, μιλώντας στο iefimerida.gr, δεν κρύβει τους φόβους της για πιθανή πυροδότηση μιας νέας εστίας που ενδέχεται να απειλήσει συνολικά το Λεκανοπέδιο σε μια κρίσιμη περίοδο ενόψει και των Χριστουγέννων.
«Με ανησυχούν ιδιαίτερα τα κρούσματα στη Δυτική Αττική, γιατί δεν δόθηκε προσοχή στους ανθρώπους. Όχι μόνο στους Ρομά, τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, αλλά συνολικά στους ανθρώπους που ο τρόπος ζωής τους και οι συνθήκες διαβίωσης είναι τέτοιες που διευκολύνουν τη διασπορά του ιού», εξηγεί η κυρία Λινού και συνεχίζει: «Αυτό είναι κάτι που απασχολεί όχι μόνο τη χώρα μας αλλά και όλες τις χώρες του κόσμου, καθώς έχει παρατηρηθεί μεγάλος βαθμός επικινδυνότητας σε ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερες κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες, που ζουν πολλοί μαζί, μπορεί να μην έχουν εύκολη πρόσβαση σε νερό, σε μάσκες κ.λπ. Οι περιοχές αυτές μπορεί να μετατραπούν σε υγειονομικές βόμβες».

Δεν ξέρουμε πότε θα τιθασευτεί ο ιός

Η καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας εφιστά την προσοχή όλων, καθώς, όπως λέει, βρισκόμαστε στην περίοδο του χειμώνα, σε μια δύσκολη χρονική στιγμή απ’ όλες τις πλευρές. «Πραγματικά, δεν ξέρω πότε θα τιθασευτεί ο ιός. Δεν έχουμε υγειονομικά δεδομένα στα οποία μπορούμε να βασιστούμε. Αντιλαμβάνομαι ότι η μεγάλη προσπάθεια που γίνεται αυτή τη στιγμή αφορά στις ΜΕΘ για να μειωθεί ο αριθμός των ασθενών. Κατά την άποψή μου, όμως, είναι πλέον αργά όταν φτάνεις να κινδυνεύεις να μην μπορείς να καλύψεις τους συνανθρώπους ασθενείς που θα χρειαστούν άμεση ιατρική βοήθεια και θεραπεία», σχολιάζει.

Πρέπει να γίνει άμεσα δωρεάν συνταγογράφηση των τεστ

Η γνωστή καθηγήτρια καλεί την κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα στη δωρεάν συνταγογράφηση τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού, σε μια προσπάθεια εντοπισμού πιθανών πηγών μόλυνσης και περιορισμού της επιδημίας. Όπως αναφέρει: «Στο σημείο που βρισκόμαστε, όταν η διασπορά είναι μεγάλη και τα κρούσματα επιμένουν, πρέπει να γίνει δωρεάν συνταγογράφηση των τεστ. Με αυτό τον τρόπο οι αρμόδιοι φορείς μπορούν να βλέπουν πού υπάρχει κίνδυνος και να επεμβαίνουν με τοπική καραντίνα ή κάθε μορφής τοπικά μέτρα. Σε ό,τι αφορά στους Ρομά ή άλλες ανάλογες ομάδες πληθυσμού, θα πρέπει να βελτιώσουμε τους τρόπους επικοινωνίας. Η επίσημη πολιτεία και τα αρμόδια υπουργεία έχουν τέτοιους μηχανισμούς που τους έχουν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν για να γίνουν, π.χ., άλλοι εμβολιασμοί ή στα θέματα εκπαίδευσης. Θα πρέπει να τους ενεργοποιήσει».

Παράλληλα, η κυρία Λινού σημειώνει ότι στις περισσότερες χώρες του κόσμου τα τεστ που διενεργούνται είναι δεκαπλάσια ανά μονάδα πληθυσμού απ’ ό,τι στην Ελλάδα. «Τα τεστ θα πρέπει να είναι στοχευμένα και να εκπροσωπούν όλες τις περιοχές και όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις. Πραγματικά, δεν έχω καταλάβει τον λόγο για τον οποίο δεν γίνονται. Αν το ζήτημα είναι ότι οι πολίτες θα αναζητούν τεστ συνταγογραφούμενα και έτσι θα έχουμε υπέρβαση του κόστους, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με ένα είδος πλαφόν».

Rapid test σε διανομείς και υπαλλήλους καταστημάτων click away και take away

Αναφορικά, τέλος, με τους διανομείς και τους υπαλλήλους καταστημάτων click away και take away, που έρχονται σε επαφή με πολλά άτομα καθημερινά, η καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας τονίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει έλεγχος μέσω rapid test ειδικά κατά την περίοδο των εορτών, οπότε και αναμένεται να αυξηθεί η κίνηση.

«Κάτι τέτοιο, απ’ όσο γνωρίζω, δεν έχει προβλεφθεί και είναι εξαιρετικά σημαντικό προκειμένου να μην έχουμε νέες εστίες. Οι εργαζόμενοι αυτοί έρχονται σε καθημερινή επαφή με τον πληθυσμό. Θα έλεγα ότι πρέπει να υποβάλλονται σε τεστ τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα, ώστε αν υπάρχει κάποια πηγής μόλυνσης να μην εξαπλωθεί. Απαιτείται έλεγχος. Σε κάθε περίπτωση, σαφώς η προώθηση της εξ αποστάσεως διανομής των προϊόντων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Πρέπει να μειώσουμε όσο μπορούμε τις επαφές», καταλήγει.

‘Ενα οδυνηρό κοκτέιλ διαμορφώνει ο συνδυασμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με την πανδημία του κορωνοϊού, καθώς πυκνώνουν οι επιστημονικές έρευνες που αποδεικνύουν πως σε περιοχές με υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων στον αέρα, οι επιπτώσεις του SARS-CοV-2 στην υγεία των κατοίκων είναι αισθητά αυξημένες. Μάλιστα, σημαντικό ποσοστό των θανάτων από COVID-19 συνδέεται με την προηγούμενη έκθεση των ασθενών σε περιβάλλον με τοξικό-χημικό νέφος.

Στις αρχές Δεκεμβρίου δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Cardiovascular Research μελέτη ερευνητών από το Ινστιτούτο Mαξ Πλανκ της Γερμανίας, από το πανεπιστήμιο Χάρβαρντ των ΗΠΑ, από την Τριέστη στην Ιταλία κ.ά. σύμφωνα με την οποία έως και το 15% των θανάτων παγκοσμίως από COVID-19 συνδέεται με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το ποσοστό αυτό μάλιστα ανεβαίνει στο 19% στην Ευρώπη, στο 17% στη Βόρεια Αμερική, ενώ στην ανατολική Ασία, όπου η ρύπανση είναι πολύ μεγάλη, φτάνει το 27%! Οι συγγραφείς σημειώνουν πως η έκθεση των κατοίκων σε αέρια ρύπανση πιθανότατα επιδείνωσε τις «συννοσηρότητες που οδηγούν σε θανατηφόρα αποτελέσματα» της μόλυνσης από τον SARS-CoV-2, δημιουργώντας μια «υπερβολική θνησιμότητα», που θα μπορούσε να αποφευχθεί.

«Υπάρχουν αρκετές μελέτες που ανιχνεύουν την επιδημιολογική διάσταση και δείχνουν συσχέτιση της αυξημένης θνητότητας από COVID-19 με υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων μικροσωματιδίων ΡΜ 2,5 μικρά (ένα μικρό ισούται με ένα εκατομμυριοστό του μέτρου), όπως για παράδειγμα του Χάρβαρντ σε ανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ. Εκεί σημειώνεται πως μια αύξηση της συγκέντρωσης ΡΜ 2,5 κατά ένα mg/m3 μπορεί να οδηγεί σε αύξηση του ρυθμού θνητότητας λόγω κορωνοϊού κατά 10%. Ερευνες στη βόρεια Ιταλία οδήγησαν σε ανάλογα συμπεράσματα», λέει στην «Κ» ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ.

«Μία σειρά από μελέτες έχουν δείξει πως όσοι νοσούν από COVID-19 και έχουν εκτεθεί σε μεγάλες συγκεντρώσεις ρύπων είναι πιο πιθανό να είναι περισσότερο ευάλωτοι· ο κορωνοϊός βρίσκει πρόσφορο έδαφος», τονίζει στην «Κ» ο Αλέξανδρος Παπαγιάννης, καθηγητής στο ΕΜΠ και εκ των συντελεστών της Πανελλαδικής Ερευνητικής Υποδομής για τη μελέτη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής «ΠΑΝΑΚΕΙΑ». «Είναι ήδη επιστημονικά αποδεδειγμένο πως ειδικά η καύση ξύλου προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, αναπνευστικά, καρδιαγγειακά, μεταλλάξεις DNA, ακόμα και καρκινογενέσεις. Αν και ο Ιατρικός Σύλλογος έχει προειδοποιήσει από το 2013 για την επικινδυνότητα της καύσης βιομάζας, ειδικά στις μεγάλες πόλεις, η πολιτεία κωφεύει», τονίζει ο κ. Παπαγιάννης.

Η μακρόχρονη διαβίωση σε πόλεις που τις «πνίγει» το τοξικό-χημικό νέφος υποσκάπτει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου. «Ειδικά τα υπέρλεπτα σωματίδια ΡΜ 2,5 και ΡΜ 1 εισχωρούν στους πνεύμονες, συμβάλλοντας σε οξειδωτικό στρες και φλεγμονή. Ειδικά τα ΡΜ 1 περνούν και στα αιμοφόρα αγγεία, συμβάλλουν στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας, επιτείνοντας τον κίνδυνο για θρόμβωση. Ολα αυτά συνδέονται με τον τρόπο που πλήττει ο κορωνοϊός τον οργανισμό», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Σαρηγιάννης.

Μία άλλη πλευρά που εξετάζεται αφορά την πιθανότητα τα αιωρούμενα μικροσωματίδια να λειτουργούν ως «αερομεταφορείς» του κορωνοϊού, όταν αυτός τα συναντήσει καθώς αιωρείται. «Ο κορωνοϊός έχει διάμετρο περίπου ΡΜ 0,1, είναι δηλαδή 100 φορές μικρότερος των σωματιδίων ΡΜ 1. Εάν τα ακουμπήσει, ειδικά υπό την επίδραση υγρασίας, μπορεί να συσσωματωθούν. Στην περίπτωση αυτή ο κορωνοϊός μπορεί να αιωρείται πάνω από μία ώρα και σε απόσταση έως και οκτώ μέτρα, αντί για τα δύο μέτρα που θεωρούμε γενικά ασφαλή», εξηγεί ο κ. Σαρηγιάννης. «Ενας ακόμη λόγος για να βγουν από την ατμόσφαιρα οι φυσικοί μεταφορείς του ιού, τα αιωρούμενα σωματίδια, ειδικά τα ΡΜ 2,5 και ΡΜ 1», συμπληρώνει.

Ποιες είναι οι πηγές εκπομπής τους, ειδικά τους χειμερινούς μήνες; Οι εξατμίσεις των αυτοκινήτων και η θέρμανση. «Ακόμα και τα σύγχρονα αυτοκίνητα εκπέμπουν υπέρλεπτα σωματίδια, καθώς η Ε.Ε. εξακολουθεί να μετράει μόνο τα πιο μεγάλα ΡΜ 10 και όχι και τα πιο επικίνδυνα ΡΜ 2,5, όπως κάνουν οι ΗΠΑ», τονίζει ο καθηγητής του ΑΠΘ.

Η Ελλάδα έχει υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων σε πολλές πόλεις. Μάλιστα, πριν από μερικές μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέπεμψε την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς από το 2005 έως το 2019 δεν κατάφερε να μειώσει τα αιωρούμενα σωματίδια στα επίπεδα-στόχους της Ε.Ε., τα οποία υπολείπονται από αυτά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Μάλιστα, το 2019 για 67 μέρες παραβιάστηκαν τα ευρωπαϊκά όρια ρύπανσης στη Θεσσαλονίκη, ένας πολύ υψηλός αριθμός. Υπάρχει άραγε συσχέτιση της βαριάς εκδήλωσης της πανδημίας στη Θεσσαλονίκη και με αυτόν τον παράγοντα;

Πρόβλημα τα τζάκια

«Από τις 28 Νοεμβρίου το εθνικό δίκτυο “ΠΑΝΑΚΕΙΑ” καταγράφει αυξημένες συγκεντρώσεις ΡΜ2,5 τις βραδινές ώρες και ειδικά το Σαββατοκύριακο. Ολα δείχνουν πως σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από καύση ξυλείας σε τζάκια», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Παπαγιάννης, καθηγητής στο ΕΜΠ. Καθώς βρισκόμαστε στην αρχή του χειμώνα και ενώ η κυκλοφορία των αυτοκινήτων έχει μειωθεί λόγω του lockdown, η θέρμανση αναδεικνύεται ως βασικός παράγοντας εκπομπής αέριων ρύπων (μαζί με τις βιομηχανικές δραστηριότητες). «Είναι πολύ σημαντικό να μειωθεί δραστικά η χρήση των αστικών τζακιών», τονίζει ο κ. Παπαγιάννης, εκφράζοντας την αντίθεσή του στην κυβερνητική απόφαση να συμπεριληφθεί στο επίδομα θέρμανσης και η καύση βιομάζας. «Θα ήταν πολύ καλό να αποφύγουμε την καύση ξύλου σε τζάκια, ειδικά φέτος. Το επίδομα θέρμανσης ίσως θα έπρεπε να λαμβάνει υπόψη και περιβαλλοντικούς παράγοντες, να είναι για παράδειγμα πιο αυξημένη η ενίσχυση στο φυσικό αέριο», λέει ο κ. Σαρηγιάννης. Για την αποφυγή της καύσης ξυλείας θα μπορούσε να υπάρξει μείωση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος, ώστε να χρησιμοποιηθεί πιο εκτεταμένα για θέρμανση.