Τη Δευτέρα (21/12) το μεσημέρι, στις 12:02 ώρα Ελλάδας, ο Ήλιος θα βρεθεί στο χειμερινό ηλιοστάσιο, έτσι θα ξεκινήσει και τυπικά ο φετινός χειμώνας στην Ελλάδα και γενικότερα στο βόρειο ημισφαίριο. Είναι αξιοσημείωτο ότι φέτος το χειμερινό ηλιοστάσιο θα συμπέσει για πρώτη φορά τόσο με ένα τρομερά σπάνιο «πάντρεμα» των πλανητικών γιγάντων Δία και Κρόνου στον ουρανό της Γης, όσο και με την κορύφωση της τελευταίας βροχής διαττόντων του έτους, των Αρκτίδων.
Το βράδυ του ηλιοστασίου, το πρώτο του χειμώνα, καθώς και τα αμέσως επόμενα θα είναι τα μεγαλύτερα του έτους σε διάρκεια. Αντίστροφα, στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει το καλοκαίρι, με τη διάρκεια της μέρας να βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Όταν ο Ήλιος περάσει το χειμερινό ηλιοστάσιο, αρχίζει και πάλι να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά στον ουρανό, με αποτέλεσμα η ημέρα να κερδίζει ξανά το χαμένο «έδαφος», εωσότου στην εαρινή ισημερία το φως και το σκοτάδι έχουν πάλι σχεδόν ίση διάρκεια. Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν «πέφτει» πάντα την ίδια ημερομηνία, αλλά κυμαίνεται μεταξύ της 20ής και της 23ης Δεκεμβρίου, με πιο πιθανές ημερομηνίες την 21η και την 22α. Οι ημερολογιακές αυτές διακυμάνσεις οφείλονται στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν συμβαίνει πια στις 25 Δεκεμβρίου, όπως στην εποχή του Χριστού, αλλά λίγο νωρίτερα, επειδή έχει αντικατασταθεί το παλαιότερο Ιουλιανό Ημερολόγιο, που είχε εισάγει ο Ιούλιος Καίσαρ από το 44 π.Χ. και το οποίο είχε θεσπίσει το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 25 Δεκεμβρίου, αλλά έχανε μία ημέρα κάθε 128 χρόνια. Το 1582, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ εισήγαγε ένα νέο ημερολόγιο, που πήρε το όνομά του (Γρηγοριανό) και το οποίο χάνει μόνο μία ημέρα στα 4.000 χρόνια. Ο Ήλιος λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του διάφορες γιορτές, από τους Σκανδιναβούς και Ιρανούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας. Σχεδόν παντού, οι μεγαλύτερες γιορτές γίνονταν κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου, που εθεωρείτο η γιορτή της γέννησης του Ήλιου, που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους. Προϊστορικά μνημεία όπως το Στόουνχετζ στη Βρετανία πιστεύεται ότι σχετίζονταν με την καταγραφή των κινήσεων του Ήλιου στον ουρανό.
Κεντρική σημασία για τους Ρωμαίους είχε η γιορτή του «αήττητου Ηλίου» στις 25 Δεκεμβρίου, όταν εορταζόταν ότι ο Ήλιος άρχιζε και πάλι να ανεβαίνει στον ουρανό και έτσι να μεγαλώνουν οι ημέρες. Οι πρώτοι χριστιανοί στη Ρώμη, οι οποίοι κατέφευγαν κρυφά στις κατακόμβες τους, αποφάσισαν να γιορτάζουν τη γέννηση του Χριστού την ίδια ημερομηνία, στις 25 Δεκεμβρίου, όταν οι Ρωμαίοι ασχολούνταν με τις δικές τους γιορτές των Σατουρναλίων.
Σπάνιο ουράνιο «πάντρεμα»
Στις 21 Δεκεμβρίου, τη μέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, οι μεγάλοι πλανήτες Δίας και Κρόνος, θα πλησιάσουν τόσο πολύ ο ένας τον άλλο, που φαίνονται σχεδόν να αγγίζονται και να «φιλιούνται», μοιάζοντας με διπλό πλανήτη, σύμφωνα με τη NASA.
Το θεαματικό αυτό αστρονομικό φαινόμενο, που ονομάσθηκε και «Μεγάλη Σύζευξη», είναι η πρώτη φορά που θα συμβεί στο γήινο νυχτερινό ουρανό εδώ και αιώνες. Στην πραγματικότητα βέβαια ο Κρόνος θα βρίσκεται τουλάχιστον 730 εκατομμύρια χιλιόμετρα πίσω από τον Δία, ο οποίος θα απέχει 890 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη.
Σύμφωνα με το Sky & Telescope, ο Κρόνος θα φαίνεται με κιάλια ή και με γυμνά μάτια πάνω δεξιά από τον φωτεινότερο Δία, ενώ ορατοί θα είναι επίσης με ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο τέσσερις μεγάλοι δορυφόροι του Δία και τουλάχιστον ένας του Κρόνου, συνολικά επτά ουράνια σώματα, σε κατεύθυνση νοτιοδυτική.
Οι προσεγγίσεις των δύο πλανητών -όπως φαίνονται από το δικό μας πλανήτη – είναι σχετικά αραιές, καθώς συμβαίνουν κάθε 20 περίπου χρόνια. Όμως η φετινή σύζευξη είναι ξεχωριστή, επειδή Δίας και Κρόνος θα φαίνονται ότι έρχονται τόσο κοντά. Σύμφωνα με μία εκτίμηση, την τελευταία φορά που μπορούσαν οι άνθρωποι να δουν κάτι παρόμοιο, ήταν το 1623, όταν ακόμη ζούσε ο Γαλιλαίος, ενώ η προηγούμενη φορά ήταν το 1226 εν μέσω Μεσαίωνα.
Τα σπάνια περιοδικά «ραντεβού» των δύο μεγάλων αέριων πλανητών οφείλονται στις αταίριαστες τροχιές τους. Ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος, χρειάζεται σχεδόν 12 γήινα χρόνια για μια πλήρη περιφορά περί τον Ήλιο, ενώ ο Κρόνος σχεδόν 30. Επιπλέον, οι δύο γίγαντες κινούνται σε τροχιές με διαφορετική κλίση πέριξ του μητρικού μας άστρου, κάτι που επίσης καθιστά πιο δύσκολη τη σύζευξη τους.
Οι δύο πλανήτες προσεγγίζουν ο ένας τον άλλο στον ουρανό της Γης ήδη από φέτος το καλοκαίρι και στις 21 Δεκεμβρίου θα τους χωρίζει φαινομενικά μόνο το ένα πέμπτο της διαμέτρου της Σελήνης. Για περίπου πέντε μέρες πριν και μετά την 21η Δεκεμβρίου οι δύο πλανήτες θα φαίνονται να απέχουν μεταξύ τους μια απόσταση το πολύ όσο η διάμετρος της Σελήνης. Όσοι προτιμούν να περιμένουν, θα ξαναδούν το κοντινό ζευγάρι Δία και Κρόνου το Μάρτιο του 2080, ενώ αυτό δεν θα ξανασυμβεί έως το 2400.
Και «βροχή» Αρκτίδων
Παράλληλα, το βράδυ της 21ης Δεκεμβρίου θα κορυφωθεί η σχετικά μικρή βροχή διαττόντων αστέρων Αρκτίδες, τα τελευταία «πεφταστέρια» του έτους. Οι Αρκτίδες, που συμβαίνουν μεταξύ 17-25 Δεκεμβρίου και παράγουν πέντε έως δέκα μετέωρα την ώρα, προέρχονται από τη σκόνη που άφησε πίσω του ο κομήτης Τατλ, ο οποίος ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1790.
Οι διάττοντες φαίνεται να έρχονται από την κατεύθυνση του αστερισμού της Μικρής ‘Αρκτου, εξ ου και το όνομα τους. Ο ουρανός θα είναι αρκετά σκοτεινός για παρατήρηση, καθώς η επόμενη πανσέληνος θα συμβεί στις 30 Δεκεμβρίου.
